Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund

Kreisbahn Aurich Leer - Bensersiel
Totale lengte	69,7 km
Spoorwijdte	meterspoor 1000 mm
Aangelegd door	WAL
Geopend	1899
Gesloten	1969
Huidige status	opgebroken
Aantal sporen	1
Traject
DB 2931 van Hamm (Westf) Leer (Ostfriesl) Gbf aansluiting haven 0,0 Leer (Ostfriesl) DB 2931 naar Emden Rbf 2,6 Loga DB 1520 naar Oldenburg (Oldb) Hbf 5,1 Logabirum 8,4 Brinkum 9,9 Holtland 11,5 Hesel Fabrik 13,0 Hesel 16,1 Stikelkamp 19,1 Bagband 21,2 Strackholt 23,1 Spetzerfehn 25,7 Großefehn 27,5 Aurich-Oldendorf 28,5 Wrisse 30,4 Holtrop 32,8 Schirum Popens Fabrik 34,8 Eems-Jadekanaal 35,0 Popens 37,0 Aurich-Ost 4,0 Aurich DB 1573 naar Abelitz opgebroken 43,2 Sandhorst 46,8 Plaggenburg 49,2 Pfalzdorfer Weg 51,9 Middels-Westerloog 53,3 Ogenbargen lijn naar Wittmund opgebroken 57,4 Brill 59,6 Dunum 62,3 Folstenhausen DB 1570 van Jever opgebroken Esens DB DB 1570 naar Emden Rbf opgebroken 65,0 Esens LAW 69,7 Bensersiel veerdienst op Langeoog

Kreisbahn Aurich Ogenbargen - Wittmund
Totale lengte	14,2 km
Spoorwijdte 1899 - 1940: meterspoor 1000 mm 1940 - 1951: normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door	WAL
Geopend	1899
Gesloten	1951
Huidige status	opgebroken
Aantal sporen	1
Traject
lijn van Leer opgebroken 53,3 Ogenbargen lijn naar Bensersiel opgebroken 55,3 Middels-Osterloog 56,3 Wittmundhaven 57,3 Ardorf 58,0 Ziegelei Ardorf 63,0 Willen 65,9 Wittmund Stadt DB 1570 van Emden Rbf 67,5 Wittmund DB 1570 naar Jever

De Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund(afgekort WAL) was een spoorwegonderneming in Duitsland die gebruik maakte van smalspoor met een spoorbreedte van 1000 mm. De onderneming werd na faillissement voortgezet onder de naam Kleinbahn Leer–Aurich–Wittmund (afgekort LAW) en reed van Leer via Aurich naar Esens en Bensersiel. Er was ook een aansluitverbinding van Ogenbargen naar Wittmund. Deze spoorlijn ontsloot het Oost-Friese binnenland en zorgde voor goederenvervoer. In de volksmond werd de Kleinbahn "Jan Klein" genoemd. De opvolger van het personenvervoer Verkehrsbetriebe Kreisbahn Aurich heeft de merknaam Jan Klein op hun voertuigen staan.

In 1898 werd de Kreisbahn Leer–Aurich–Wittmund opgericht; reeds een jaar later werd het eerste trajectdeel tussen Wittmund en Aurich geopend. Tot 1909 groeide het net tot rond 85 kilometer, waardoor de Kreisbahn een van de grootste Kreisbahnen in Noordwest-Duitsland werd. In het jaar 1930 werd de onderneming failliet verklaard. In 1931 werd de Kleinbahn Leer–Aurich–Wittmund opgericht met doel de activiteiten van de Kreisbahn Wittmund–Aurich–Leer voort te zetten.

De bedrijfsvoering werd vanaf 1933 door de Landeskleinbahnamt Hannover uitgevoerd. Vanaf 1 oktober 1959 nam de Bentheimer Eisenbahn de bedrijfsvoering over. In 1964 werd de onderneming vernieuwd en verscheen een nieuwe firma: Kreisbahn Aurich. De laatste personentrein reed in 1967 en de laatste goederentrein reed in 1969. Kort daarop werden de sporen opgebroken. De Kreisbahn Aurich GmbH verzorgt nu met bussen het personenvervoer, ook langs de voormalige spoorlijn. Het voormalige spoortracé doet nu dienst als wandelroute voor de Ostfriesland wanderweg.

Vanaf de start in 1899 was de spoorbreedte 1000 mm. Vanaf 1940 is het gedeelte tussen Wittmund en Wittmundshafen omgespoord naar normaalspoor ten behoeve van het militaire vliegveld. Na de Tweede Wereldoorlog is ook het resterende gedeelte tussen Wittmundshafen en Ogenbargen omgespoord.

In de volgende stations bestaat aansluiting op de Staatsbahn:

• Hannoversche Westbahn
  • Leer: spoorlijn Hamm - Emden
• Großherzoglich Oldenburgische Eisenbahn
  • Leer: spoorlijn Oldenburg - Leer
• Ostfriesische Küstenbahn
  • Aurich: spoorlijn Abelitz - Aurich
  • Esens en Wittmund: spoorlijn Emden - Jever, opgebroken tussen Dornum en Esens

Voor het vervoer van normaalsporige goederenwagens werd in Esens, Wittmund, Aurich en in Leer een rolbokinstallatie gebouwd. De goederenwagens konden te Esens, Wittmund en Aurich worden uitgewisseld met het net van de Ostfriesische Küstenbahn en konden te Leer worden uitgewisseld met het net van de Hannoversche Westbahn / Großherzoglich Oldenburgische Eisenbahn.

Het bedrijf werd in 1899 met zes tweeassige stoomlocomotieven van de firma Hagans geopend. Later kwamen nog acht locomotieven van verschillende types naar de Kleinbahn, de laatste in 1941 uit Bayern. In 1935 werd voor het personenvervoer een treinstel overgenomen.

Pas na de Tweede Wereldoorlog kwamen er diesellocomotieven bij de Kleinbahn. In 1965 werd de laatste stoomlocomotief terzijde gesteld. In 1967 werd een grote diesellocomotief als D8 van de Alsen'schen Potland-Cementwerke in Lägerdorf van het MaK-type 400 BB overgenomen. Eerst werd deze locomotief bij Schöma omgespoord van 860 mm naar 1000 mm (meterspoor). Door schade aan een koppeling werd deze locomotief in 1969 buiten dienst gesteld. Deze locomotief is tegenwoordig nog actief als 241 bij de Rhätische Bahn in Zwitserland.

• Eisenbahnatlas Deutschland. Schweers + Wall, Aachen 2005, ISBN 3-89494-134-0.

• Bentheimer Eisenbahn
• Lijst van Duitse spoorwegmaatschappijen

• Homepage der Verkehrsbetriebe Landkreis Aurich