niet

• Geluid:  niet    (hulp, bestand)
• IPA: / nit / (1 lettergreep)

• niet

• [A] In de betekenis van ‘ontkennend bijwoord’ voor het eerst aangetroffen in 901 ^[1]

afkomstig van: Middelnederlands: niet, niewet Oudnederlands: niewiht, niet Germaans: *ne Indo-Europees: *ne

Verwant in Germaans: Engels: ne, nought, (Angelsaksisch: ne), Duits: nicht, (Oudhoogduits: niht, niowiht, ni), Fries: net (Oudfries: nāwet)

• [B] van Duits Niete ^{[2] [3]}

[A] niet

1. ontkenning, tegenovergestelde van 'wel'

   ▸ Dit zou toch niet mijn laatste nacht op aarde worden? Met zeven andere hikers zou ik de nacht in deze piepkleine ruimte van drie bij drie meter moeten doorbrengen.^[4]

   • Het is niet zo. 

• wel

• zo niet
  niet op deze wijze (verschillend van zoniet)

• Dat moet je zo niet doen want dan gaat het boek kapot. 

• al dan niet

• de huid niet verkopen voor de beer geschoten is
• de kaas niet van het brood laten eten

• de zon niet in het water kunnen zien schijnen

• door de bomen het bos niet meer zien

• een gegeven paard niet in de bek kijken

• een gegeven paard niet in de bek kijken
• er met de pet niet bij kunnen

• er niet aan kunnen
• er niet aan uit kunnen
• het buskruit niet uitgevonden hebben

• het ei niet kwijt kunnen (raken)

• het licht niet onder de korenmaat steken

• het niet lang meer trekken
• het niet trekken
• het verschil tussen mijn en dijn niet kennen

• het zout in de pap niet verdienen

• niet alle vijf op een rijtje hebben

• niet begrepen hebben op

• niet bij de pakken neerzitten

• niet door de beugel kunnen

• niet erg vast in de schoenen staan

• niet glad zullen zitten

• niet goed snik zijn

• niet graag staan in de schoenen van

• niet in de haak zijn

• niet in de koude kleren gaan zitten

• niet in een goed vel steken

• niet in tel zijn

• niet kunnen luchten of zien

• niet kunnen rijmen met

• niet kunnen zetten

• niet lullen, maar poetsen
• niet met droge ogen kunnen aanzien

• niet onder stoelen of banken steken

• niet op mijn weg liggen

• niet op zijn mondje gevallen zijn

• niet over één nacht ijs gaan

• niet over rozen gaan

• niet over zijn hart kunnen krijgen

• niet pluis zijn

• niet tegen/aan dovemansoren zeggen

• niet van gisteren zijn

• niet veel soeps zijn
• niet verder springen dan de polsstok lang is

• niet verder zien dan je neus lang is

• niet voor de poes zijn

• niet voor één gat te vangen zijn

• niet voor niets

• niet voor rede vatbaar

• niet zuiver op de graat zijn

• nog niet droog achter de oren zijn

• nog niet op eigen benen kunnen staan

• om niet

• Aken en Keulen zijn niet op één dag gebouwd.

• als katjes muizen, dan mauwen ze niet
• als de berg niet naar Mohammed komt, komt Mohammed wel naar de berg
• als Mohammed niet naar de berg komt, moet de berg maar naar Mohammed
• Arbeid adelt, maar de adel arbeidt niet

• Baat / baadt het niet, dan schaadt het niet

• Daar kan de schoorsteen niet van roken.

• Dat wast al het water van de zee niet af.

• De appel valt niet ver van de stam/boom.

• De boog kan niet altijd gespannen staan.

• De dorsende os zult gij niet muilbanden.

• De liefde kan niet van één kant komen.

• De splinter in andermans oog wel zien, maar niet de balk in het eigen

• Die niet waagt, die niet wint

• Die niet werkt, zal niet eten.

• Die staat ziet toe dat hij niet valle.

• Die vlieger gaat niet op.

• Doe wel en zie niet om.

• Doe wel naar mijn woorden, maar ziet niet naar mijn daden.

• een appel valt niet ver van de boom
• Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken.

• Geld maakt niet gelukkig.

• Het bloed kruipt waar het niet gaan kan.

• Het geld groeit niet op de rug

• Het is niet alles goud wat er blinkt.

• Het leven gaat niet altijd over rozen.

• Het sop is de kool niet waard.

• Het zijn de slechtste vruchten niet waaraan de wespen knagen.

• Het zijn niet alleen koks die lange messen dragen.

• Het zijn niet allen koks die lange messen dragen

• Hij heeft de klok wel horen luiden maar weet niet waar de klepel hangt

• In het huis van de gehangene spreekt men niet van de strop

• In het veen ziet men niet op een turfje.

• Je kan niet de kool en de geit sparen.

• Je moet de huid van de beer niet verkopen voor hij geschoten is.

• Keulen en Aken zijn niet op een dag gebouwd.

• Laat uw linkerhand niet weten wat uw rechterhand doet.

• Maak je maar boos, dan heb je twee keer werk, één keer om boos te worden, en één om niet meer boos te zijn.

• Men moet de dag niet prijzen voor het avond is.

• Men moet de huid niet verkopen voordat de beer geschoten is.

• Men moet een paard de rug niet stuk rijden.

• Mooie liedjes duren niet lang.

• Een mens leeft niet bij brood alleen.

• niet geschoten, altijd mis.

• Het gaat niet om de knikkers, maar om het spel.

• onkruid vergaat niet
• Over smaak valt niet te twisten.

• Stel niet uit tot morgen, wat je vandaag kunt doen.

• Strenge heren regeren niet lang.

• Vieze varkens worden niet vet.

• Wat baten kaars en bril, als den uil niet zien en wil.

• Wat de boer niet kent dat eet hij niet.

• Wat het oog niet ziet, wat het hart niet deert.

• Wat niet weet, wat niet deert.

• Weet wat je zegt, maar zeg niet alles wat je weet.

• Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen.

• Wie het kleine niet leert, doet het grote verkeerd.

• Wie niet horen wil, moet maar voelen.

• Wie niet sterk is moet slim zijn.

• Wie niet waagt, niet wint.

• Ze maken mij de pis niet lauw

• Zo zijn we niet getrouwd.

[A] m	enkelvoud	meervoud
naamwoord	niet	nieten
verkleinwoord	nietje	nietjes

[A] de niet m

1. loterijlot waarop geen prijs valt

   • Ik heb nooit geluk, als ik loten koop zijn het altijd nieten. 

• kansspel, lot, loterij

[A] o	enkelvoud	meervoud
naamwoord	niet	-
verkleinwoord	-	-

[A] het niet o

1. geen meervoud wat onbestaand is, absolute leegte

   ▸ Je moet een onbekende blijven,
   Je spoor verbergen in het niet,
   En gaan waarheen de nevels drijven
   Tot je geen hand voor ogen ziet.^[5]

• in het niet vallen bij
  geheel verwaarloosbaar zijn naast

∗ Gabbers, alto's, straight-edgers, skaters en clubhousers worden beschreven in korte hoofdstukjes, die in het niet vallen bij de lange lappen analyse waarmee hippies, provo's, soulkikkers en kuiven worden geduid.^[6]

[B]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	niet	nieten
verkleinwoord	nietje	nietjes

[B] de niet m

1. klein, vaak beugelvormig, metalen voorwerp dat uit een apparaat (nietmachine) komt met het doel verschillende materialen aan elkaar te bevestigen (vast te nieten)

   • Een nietje in de linkerbovenhoek hield de velletjes papier bijeen. 

2. (verkeer) (figuurlijk) straatmeubilair in de vorm van een grote metalen beugel waartegen fietsen gestald kunnen worden

• 
  1. Een gebruikt nietje
• 
  2. Een rij nieten.

• Het verkleinwoord "nietje" is de gangbare vorm.

• holniet

• nietapparaat, nieten, nietenvreter, nieter, niethamer, nietmachine, nietpistool, niettang

• paperclip, splitpen

vervoeging van
nieten

[B] niet

1. enkelvoud tegenwoordige tijd van nieten
2. gebiedende wijs van nieten

• tien

• Het woord niet staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "niet" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.[7]

• Zie Wikipedia voor meer informatie.