Plazas de soberanía
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
Plazas de soberanía (in spagnòllo prononçiòu [ˈplaθas ðe soβeɾaˈni.a], sàiva a dî "rocafòrte de sovranitæ"[1]) o l'é 'n nómme ch'o l'ìndica di teritöi spagnòlli d'ôtremâ spantegæ lóngo a còsta in sciô Mà Mediterànio de l'Àfrica do Nòrd e do Maròcco in particolâ. Sto nómme chi o l'é dêuviòu pe di teritöi ch'én pàrte da Spàgna scìnn-a da-a formaçión do régno d'ancheu (1492-1556) e o no conprénde quélle tære africànn-e conquistæ da-i spagnòlli tra o sécolo XIX e o coménso do sécolo XX, inte l'ànbito da coscì dîta "córsa a l'Àfrica".
Storicaménte, gh'é stæto 'na distinçión tra e Plazas de soberanía prinçipæ, sàiva a dî e dôe çitæ outònome de Çéota e de Melìlla, e-e Plazas de soberanía minoî, de îzoe e 'na penîzoa picìnn-a in scâ còsta africànn-a. A ògni mòddo, a-a giornâ d'ancheu, sto nómme chi o l'é dêuviòu sorviatùtto pe indicâ i posediménti segondâi.
O Maròcco o gh'à de rivendicaçioìn in sce quésti teritöi (fêua che in sce l'îzoa de Alborán, a ciù lontànn-a da l'Àfrica) scìnn-a da-o moménto da sò indipendénsa into 1956[2].
Giögrafîa
[modìfica | modìfica wikitèsto]Fìxica
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Óltre e dôe çitæ de Çéota e de Melìlla, storicaménte e træ plazas de soberanía són:
| Teritöio | Cordinæ | Àrea (ha) |
|---|---|---|
| Îzoe Alhucemas | 35°12′54″N 3°53′47″W | 4,6 |
| · Îzoa de Mâ | 35°13′03.65″N 3°54′02.69″W | 1,4 |
| · Îzoa de Tæra | 35°12′55.83″N 3°54′08.1″W | 1,7 |
| · Peñón de Alhucemas | 35°12′48″N 3°53′21″W | 1,5 |
| Îzoe Chafarinas | 35°11′N 2°26′W | 52,5 |
| · Îzoa de Izabèlla II | 35°10′55.77″N 2°25′46.9″W | 15,3 |
| · Îzoa do Rè | 35°10′51.72″N 2°25′24.96″W | 11,6 |
| · Îzoa do Congrèsso | 35°10′43.9″N 2°26′28.31″W | 25,6 |
| Peñón de Vélez de la Gomera | 35°10′21.29″N 4°18′02.89″W | 1,9 |
Pe de ciù, gh'é ancón dôe îzoe che spésse vòtte són conscideræ tra e plazas de soberanía, sàiva a dî l'îzoa disputâ de Perejil, 'n'îzoöto dezabitòu da-arénte a Çéota ch'o l'é aministròu da-a Spàgna cómme pàrte da çitæ e no cómme teritöio pe cónto sò[3], e quélla de Alborán, 'n'îzoa do Mediterànio de ponénte scitoâ a ciù ò mêno 50 chilòmetri da-e còste africànn-e e a 90 chilòmetri da l'Eoröpa, ch'a l'é aministrâ da-o comùn de Almerîa, in sciâ Penîzoa Ibérica.
Polìtica
[modìfica | modìfica wikitèsto]E plazas de soberanía són de îzoe picìnn-e e 'na penîzoa in sciâ còsta do Maròcco (a ògni mòddo a penîzoa, sàiva a dî quélla do Peñón de Vélez de la Gomera, a l'é stæta scìnn-a-o 1934 'n'îzoa lê ascì, quànde 'na boràsca a l'à formòu o pónte d'ænn-a ch'o-a lîga a-a tærafèrma). Són controlæ da goarnixoìn militâri e aministræ diretaménte da-o govèrno spagnòllo.
Cómme e çitæ de Çéota e de Melìlla, són pàrte do stâto spagnòllo e dónca de l'Unión Eoropêa ascì, co-a sò monæa ch'a l'é l'éoro.
Stöia
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Inti ànni da Reconquista e, in particolâ, dòppo a préiza de Granâda into 1492, e trùppe di régni de Castìggia e do Portogàllo àivan conquistòu numerôxi teritöi inte l'Àfrica do Nòrd, dêuviæ cómme bâze comerciâle e pi-â diféiza cóntra i pirâti barbaréschi.
Into méize d'agósto do 1415 i portoghéixi àn conquistòu a çitæ de Çéota. Into 1481 a bólla Aeterni regis do Pàppa Scìsto IV a l'àiva reconosciûo a-o Portogàllo tùtte e tære a sùd de Îzoe Canâie. I poscediménti spagnòlli in Àfrica êan dónca limitæ a-e Canâie, a Santa Cruz de la Mar Pequeña (1476-1524), Melìlla (conquistâ da-o Pedro de Estopiñán into 1497), Villa Cisneros (fondâ do 1502 into modèrno Sahara de Ponénte), Mazalquivir (1505), Peñón de Vélez de la Gomera (1508), Oràn (1509-1708, 1732-1792), Argê (1510-1529), Bugia (1510-1554), Trìpoli (1511-1551) e Tùnixi (1535-1569). A ògni mòddo, con l'indipendénsa do Portogàllo e a fìn de l'Unión Ibérica a goìdda spagnòlla, Çéota a l'é stæta çedûa a-a Spàgna into 1668[4].
Into 1848 e trùppe spagnòlle àn conquistòu e Îzoe Chafarinas. Vèrso a fìn do sécolo XIX, aprêuvo a-a coscì dîta "córsa a l'Àfrica", e naçioìn eoropêe àivan pigiòu o contròllo da ciù pàrte do continénte africàn. Co-o tratâto de Fez, firmòu a-i 30 de màrso do 1912, a ciù pàrte do Maròcco a l'êa diventâ 'n protetorâto da Frànsa, co-a Spàgna che in scàngio a l'àiva òtegnûo o mandâto in sciâ pàrte ciù a nòrd, o Maròcco Spagnòllo[5].
Quànde a Spàgna a l'à renonçiòu a-o sò protetorâto, reconoscéndo l'indipendénsa do Maròcco into 1956, a no l'à però çedûo sti teritöi chi, zaché a ghe n'àiva o contròllo da bén bén de ténpo prìmma da creaçión do protetorâto.
A-i 11 de lùggio do 2002 o Maròcco o l'à decîzo d'òcupâ l'îzoa de Perejil con sêi sordàtti, fæto ch'o l'à fîto portòu a de protèste da Spàgna. L'ezèrcito spagnòllo o l'à dónca inandiòu 'n intervénto militâre ciamòu Romeo-Sierra, meténdo in cànpo de trùppe do Grupo de Operaciones Especiales co-o supòrto da flòtta e de l'aviaçión. I sêi sordàtti marochìn se són fîto aréixi e da quéllo moménto l'îzoa a l'é tegnûa vêua co-in acòrdio tra i doî stâti[6].
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]- ↑ (ES) ASALE, RAE-; RAE, plaza #3 | Diccionario de la lengua española, in sce dle.rae.es. URL consultòu o 12 lùggio 2023.
- ↑ (EN) Jamie Trinidad, An Evaluation of Morocco's Claims to Spain's Remaining Territories in Africa, in International and Comparative Law Quarterly, vol. 61, n. 861, 2012.
- ↑ (EN) Giles Tremlett, Moroccans seize Parsley Island and leave a bitter taste in Spanish mouths, The Guardian, 13 lùggio 2002.
- ↑ (PT) Rui A. M. da Silva, Treaties Galore, Olivença - Portugal Livre. URL consultòu o 12 lùggio 2023.
- ↑ (EN) Treaty Between France and Spain Regarding Morocco, in The American Journal of International Law, vol. 7, n. 2, Arvî 1913, pp. 81-99.
- ↑ (EN) Monica Ceberia Belaza, Ignacio Cembrero e Miguel González, The last remains of the empire, El Pais, 17 seténbre 2012. URL consultòu o 12 lùggio 2023.
Âtri progètti
[modìfica | modìfica wikitèsto]Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Plazas de soberanía
Conligaménti estèrni
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (ES) Islas y Peñones en el Norte de África, in sce zapadores.es. URL consultòu o 12 lùggio 2023 (archiviòu da l'url òriginâle o 2 lùggio 2015).
