Penîzoa Ibérica

A penîzoa ibérica a l'é 'na grànde penîzoa do sùd-òvèst de l'Euròpa tra i Pirenæi, o nòrd d'Àfrica, o mâ Mediterànio e l'òcéano Atlàntico. A l'é separâ da-o continénte africàn da-o Stréito de Gibiltæra, ch'o lîga quésto mâ con l'ocêano.

A l'é inte 'na latitùdine conpréiza tra i 43° 47′ N de l'Estàca de Bàres e i 36° 01′ N de Tarìfa (Càdiçe). O paralêlo 40 o dividde a penîzoa pe-a meitæ, e questa a s'atrêuva inte 'na poxiçión into mêzo tra o pölo Nòrd e l'equatô. Quésta scitoaçión giögràfica a l'à de inplicaçioìn climàtiche inportànti cómm'o predomìnio do clìmma tenpiòu, con dôe stagioìn bén diferençiæ (invèrno e stæ). Aprêuvo a sti fæti chi, inta penîzoa ibérica gh'é 'na fòrte diverscitæ climàtica.

O seu nómme o derìva da-o sciùmme Ìber, probabilménte l'atoâle Ébre, scibén ch'o l'é poscìbile ch'o foîse o sciùmme Guadalquivìr ò in âtro sciùmme da provìnsa de Huélva, zaché tèsti bén antîghi mensónan in sciùmme ciamòu Iberus e 'n pòpolo ciamòu iberi. Da do bèllo ténpo i grêghi ciamâvan «Iberia» sta penîzoa chi.^[1]

A seu frontêa naturâle co-o rèsto do continénte a l'é a cadénn-a montagnôza di Pirenæi e a l'é atorniâ da-i mâ Cantàbrico a-o nòrd, Mediterrànio a-o levante e a-o sùd, e da l'òcéano Atlàntico a-o ponénte.