Richard Wagner

Wagner woort in Leipzig gebore, meh zien vaojer storf al wie heer zes maond ajd waor. De maan boemèt zien mojer hertrojde, d'n acteur Ludwig Geyer, weurt door sommege veur de natuurlike vaojer vaan Wagner gehawwe; dees oonderzeukers verklaore Wagners afkeer vaan de Jäö deils dao-oet, tot Wagner ziech tege ziene vaojer afzat.

Zien jong leve brach heer groetendeils in 't theater door, boe heer al ambities kraog veur toneelsjriever te weure. Ouch raakde heer in de ban vaan Beethoven. In 1836 brach heer zien ierste drama op de buun, Das Liebesverbot. In 'tzelfde jaor trojde heer mèt Minna Planer, boenao heer inkel wij reize oondernaom, die häöm o.a. nao Riga brachte.

In 1842 verhoesde ze nao Dresden, boe Wagner succes kraog mèt zien opera Rienzi. In Dresden góng 't häöm 'nen tied laank good, tot Wagner in 1849 bij 'nen opstand tege de keuning de kaant vaan de anarchiste koos. Wie de orde herstèld waor, mós heer vlöchte; iers nao Paries, daan nao Zürich. Franz Liszt veurde nog wel in 1850 Lohengrin op.

In 1849 sjreef heer ein vaan zien belangriekste gesjrifte: Das Kunstwerk der Zukunft, boe-in heer zien ideeë euver de muziek in de touwkums oetwerkde. Absolute muziek wie symfonieë en sonates waore irrelevant geweure, opera's waore te streuf en strèng. In de touwkums zouw 't Gesamtkunstwerk de leidende rol euverneme; boe-in drama, muziek en beeldende kunste same ein groet kunswerk vörmde. Wagner begós aon de veurbereijinge veur zoe'n kunswerk: Der Ring des Nibelungen. Heer oonderbrak dit monsterwerk veur 'n aander muziekdrama: Tristan und Isolde, deurtot heer 'n verhajding kraog mèt Mathilde Wesendonck dee Wagners leve gaans op ziene kop zat. Zelf beweerde heer ummer tot de verhajding platonisch waor; in eder geval identificeerde heer ziech mèt de Middeliewse sjrievers vaan hoofse lyriek.

In 1864 kaom de jonge keuning Lowie II van Beiere op de troon en haolde Wagner nao Beiere touw. Dao naom de keuning de verermde componis in besjerming. In 1865 gong Tristan in premjaer. Wagner kraog in deen tied obbenuits 'n affair, noe mèt Cosima von Bülow, vrouw vaan dirigent Hans von Bülow, dee Wagners muziek dèks oetveurde. De geboorte vaan 'n onwettege dochter brach e sleipend sjandaal teweeg. In 1870 trojde Wagner mèt de 24 jaor jonger Cosima.

In 1871 vestegde heer ziech in 't stedsje Bayreuth, boe heer op koste vaan de keuning in 'n groete villa (Wahnfried geneump) gong woene en boe zien Festspielhaus gebojd waor: e theater boe inkel zien muziek gespeuld zouw weure. In 1876 gong dao Der Ring des Nibelungen in premjaer, tot nao 25 jaor eindelik voltooid waor. 't Laotste wèrk tot heer sjreef waor Parsifal. Heer storf in Venies aon 'nen attak.

• Das Liebesverbot
• Die Feen
• Rienzi
• Der fliegende Holländer
• Lohengrin
• Tannhäüser
• Tristan und Isolde
• Der Ring des Nibelungen
  • Das Rheingold
  • Die Walküre
  • Siegfried
  • Götterdämmerung
• Die Meistersinger von Nürnberg
• Parsifal

• Symfonie in C
• Wesendonck-Lieder
• Trauermarsch
• Siegfried-Idyll

Dèks is ei vaan de ierste dinger die me in verbaand mèt Wagner neump zie stèrk oontwikkeld anti-semitisme. In 1850 sjreef heer e stök getiteld Das Judentum in der Musik. In dat tractaat besjöldeg heer de Jäö devaan de muziek te corrumpere door häör groete invlood es beveurbild impresario's. Zo zouw Juudse muziek hendeg börgerlik zien. Me moot evels bedinke tot heer väöl mie sjel-tractate heet gesjreve; e paar jaor ieder waore de Christene de sjöldege. Ouch moot zien anti-semitisme stèrk gevoojd zien door zien perseunlike aofkier vaan Felix Mendelssohn en Giacomo Meyerbeer. Evels is dit tractaat dèks tege häöm gebroek, zeker ouch umtot heet Adolf Hitler ze levelingscomponis waor en de erve vaan Wagner ziech oonder Hitlers regering hendeg pro-nazi höbbe opgestèld. Allewijl kinne zien opera's euver 't algemein wier zoonder probleme opgeveurd weure; in Israël is dit evels nog altied neet meugelik, oondanks de stèrke looby vaan Daniel Barenboim.

• RWagner.net, 'n databank vaan libretti mèt Ingelse vertaolinge
• De Richard Wagner-site