Voetbal in Nederland

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Voetbal is de populairste sport in Nederland. 't Weurt sinds 't ind vaan de negentienden iew väöl gespäöld en trèk ouch al sinds jaor en daag väöl kiekers. Mier es ein mieljoen lui speule actief bij 'n voetbalclub.^[1] Nederlandse clubs höbbe diverse kiere groete Europese successe behaold, veural in de jaore '70, '80 en '90. Ouch 't Nederlands hierevoetbalèlftal waor op diverse toernoje succesvol. Damesvoetbal is pas sinds inkel jaore ech populair, meh dat heet mèt de sterke prestaties vaan 't Nederlands damesvoetbalèlftal väöl aon aondach gewonne. 't Voetbal weurt gereguleerd door de KNVB.

Voetbal kaom in de jaore 1880 veur 't iers nao Nederland. Sport waor toen sterk in opkoms oonder de elite, meh veuriers waor cricket nog populairder. De Keuninkleke HFC, 'n club die nog besteit, woort in 1879 in Haarlem opgeriech door Pim Mulier; sinds 1883 hèlt ze ziech bezeg mèt association football. (Ouch de Keuninkleke UD weurt es ajdste voetbalclub geneump, meh dao gónge ze pas later voetballe.) In 1886 späölde de Keuninkleke HFC de ierste voetbalwèdstrijd, tege Amsterdam Sport. Daonao góng 't hel. In 1888 zaog Sparta Rotterdam 't leech, jaorelaank de groetste club vaan Nederland, in de jaore 1890 talloes aander noe nog bestaonde clubs (Vitesse, Willem II, AFC etc.). In 1889 gaof 't al zoeväöl clubs tot 'n nationaol kampioensjap kós weure gespäöld (ieder späölde me allein vrundsjappeleke matches, boeveur clubs ziech oonderein oetdaagde). Ierste landskampioen woort VV Concordia oet Rotterdam. In 't sezoen 1898/99 woort veur 't iers um de beker gespäöld, daan nog oonder de naom Holdertbeker. Mulier riechde in 1889 ouch de NVAB op, de veurluiper vaan de KNVB.^[2] Interlandvoetbal kaom in 1905 vaan de groond: op 30 aprèl vaan dat jaor späölde 't Nederlands èlftal veur 't iers, en wel tegen 't Belsj.

In de jaore die volgde woort voetbal ummer minder 'n elitair bezegheid en ummer mie 'ne sport vaan 't volk. Arbeiers en boere riechde diverse clubs op. Bezeukersaontalle naome in 't Interbellum gigantisch touw. Zoe kós Feijenoord in 1937 zie Stadion Feijenoord oplievere mèt wel 65.000 plaotse. Vaan voetbalwèdstrije woort dèks op de radio verslaag gedoon, soms zelfs live (door Han Hollander). Zeker in 1934, wie Nederland ziech plaotse veur 't WK, góng 't interlandvoetbal in gans Nederland leve. Willy Schootemeijer componeerde de marsj Keuning voetbal en Willy Derby naom 't ierste Oranje-leed op, We gaan naar Rome. De prestaties op 't WK vele evels tege, en ouch in 1938 kaom 't èlftal neet wijer es de ierste runde. D'n Twiede Wereldoorlog waor desastreus veur 't Nederlands voetbal: diverse juudse speulers woorte umgebrach, aandere móste oonderduke en vaan voetballe kaom neet väöl. Toch woort pas in 't lèsten oorlogsjaor 't voetbal ech stèlgelag: zelfs in 1944 woort nog um 't landskampioensjap gespäöld.

Nao d'n oorlog waore de jonghiere ouch örges aanders nujeg, zoetot minder gevoetbald woort. De KNVB-beker woort beveurbeeld diverse kiere euvergeslage. Wie alles weer op gaank waor gekoume, bleek 't Nederlands voetbal toch wel achter te stoon op dat oet aander len. Midde jaore 1950 perbeerde me dit te kiere door de opriechting vaan betaold voetbal. De KNVB waor hei evels hel op tege: heer meinde tot sport 'n amateurzaak mós zien. Gied Joosten, de groete maan achter 't betaold voetbal in Nederland en opriechter vaan Fortuna '54, riechde toen de NBVB (Nederlandse Beroepsvoetbalbond) op, mèt zien eige competitie. Wie dat e succes woort, waor de KNVB gaw euvertuig. Veur 't sezoen 1956/57 woorte de Ieredevisie, Ierste Devisie en Twiede Devisie opgeriech, de lèste twie mèt eder twie competities. Dat bleek te väöl goods: in 1966 woort 't systeem aofgeslank en in 1971 verdween de Twiede Devisie gans.

Oondaanks dees professionalisering bleef 't Nederlands voetbal de ierste jaore sterk bij de groete len achter: Nederlandse clubs haolde in Europa neet väöl oet en 't nationaol èlftal plaotse ziech noets veur groete toernoje. In d'n twieden hèlf vaan de jaore 1960 veranderde dit. Bij Ajax, daan e team in groete crisis, kaom noe Johan Cruijff op, boete 'ne goje voetballer ouch iemes mèt groet speulinziech. Same mèt trainer Rinus Michels veranderde heer 't speul vaan de club radicaol. Mèt 't totaolvoetbal, 'n tactische innovatie, kós Ajax zoewel de fysiek speulende Ingelse clubs es de zier verdeidegende Italiaanse (zoegeneump catenaccio) de baas. In 1969 haolde Ajax de finaal vaan de Europacup I. Ouch Feyenoord, mèt Coen Moelijn, waor intösse opgekoume en haolde in 1970 es ierste Nederlandse club diezelfde Europacup. Daonao lökde dat Ajax zelfs drei kier achterein. Ajax en Feyenoord waore in dezen tied de insegste Nederlandse topclubs; allein zij maakde serjeuze kans op 't landskampioensjap. Dit maakde de wèdstrije tösse bei ploge tot de Klassieker wie 'r noe nog bekind steit. 't Succes vaan 't clubvoetbal sloog euver op 't nationaol èlftal. In 1974 góng dat, mèt Michels es trainer en mèt 'tzelfde totaolvoetbal, veur 't iers in 36 jaor nao 't WK (in Wes-Duitsland) en woort 't direk twiede. Veer jaor later, in Argentinië, woort dees prestatie herhaold.

Daonao góng 't hel achteroet mèt 't Nederlands voetbal. Clubs haolde al langer gein groete successe mie, 't nationaol èlftal plaotse ziech nao 1980 neet ins mie veur groete toernoje. Wel waor de top 2 'nen top 3 gewore: vaanaof ind jaore 1970 deeg ouch PSV jaorleks mèt um 't kampioensjap. In d'n twieden hèlf vaan de jaore 1980 kaom dees club in rap tempo op: gans oonverwacht pakde ze in 1988 de Europacup I. Datzelfde jaor woort Oranje in Wes-Duitsland Europees kampioen. Ouch mèt Ajax en Feyenoord góng 't dees jaore veuroet, zeker daankzij nui stare wie Marco van Basten en Ruud Gullit. De prestaties vaan Oranje in de jaore negenteg waore wisselvalleg. In 't clubvoetbal waor 't veural Ajax oonder Louis van Gaal wat de leiing naom. In 't sezoen 1994/95 woorte ze landskampioen zoonder eine kier te verlere en pakde ze de Champions League. Ouch Feyenoord en PSV kaome die jaore dèks wied in Europa, zoe good wie Roda JC, wat in 1995 twiede achter Ajax woort.

Door de oetspraok vaan 't Bosmanarres gónge de prestaties vaan de Nederlandse clubs evels achteroet. Profvoetballers mochte noe euveral in 't boeteland speule, en Nederlandse clubs waore noe eine kier neet riek genog um groete stare, binne- of boetelands, vas te hawwe. In Europa kaome Nederlandse topclubs ummer minder wied. Väöl Nederlandse speulers woorte noe vreug weggekoch en bereikde staarstatus bij clubs oet Ingeland, Spaanje of Italië. De prestaties vaan Oranje bleve wisselend, mèt huugdepunte wie de twiede plaots in 2010 meh ouch deepdepunte wie 't misse vaan 't WK in 2002 en 't EK in 2016. 't Clubvoetbal woort e bitteke flexibelder: Feyenoord zaog ziene status es topclub waankele en indegde dèks boete de ierste drei, dewijl AZ (2008/09) en FC Twente (2009/10) veur 't iers in jaore de hegemonie vaan de traditioneel top 3 doorbraoke. Oetindelek bleke Ajax en PSV evels toch sterker. In de twieden hèlf vaan de jaore 2000 kaom wijer 't vrouwevoetbal sterk op; veurheer had dit wieneg veurgestèld, meh noe woort 'n professionalisatie ingezat en lökden 't 't nationaol èlftal veur 't iers ziech te plaotse veur groete toernoje.

Voetbal blijf in Nederland oonverminderd populair, zoewel es stadionsport wie ouch es amateursport. De KNVB heet mie es 1,2 mieljoen leie, die op alle niveaus speule.^[3]

Ieredevisie 18 teams
Ierste Devisie 20 teams, boevaan 3 belofteteams
Twiede Devisie 18 teams, boevaan 4 belofteteams
Daarde Devisie
Zaoterdag: 18 teams (4 belofte)					Zondag: 18 teams (4 belofte)
Veerde Devisie
Zaoterdag: 2 × 16 teams					Zondag: 2 × 16 teams
Ierste Klas (14 teams de competitie)
1A	1B	1C	1D	1E	1A	1B	1C	1D	1E	1F
Twiede Klas (13 of 14 teams de competitie)
1A-B	1C-D	1E-F	1G-H	1I-J	1A-B	1C-D	1E-F	1G-H	1I-J	1K-L
Daarde Klas (13 of 14 teams de competitie)
3A-D	3A-D	3A-D	3A-D	3A-D	3A-D	3A-D	3A-D	3A-D	3A-D	3A-D
Veerde Klas (12 tot 14 teams de competitie)
4A-H	4A-G	4A-E	4A-D	4A-E	4A-G	4A-B	4A-G	4A-I	4A-H	4A-E
Viefde Klas (12 tot 14 teams de competitie)
				5A-E	5A-D		5A-E	5A-H	5A-G	5A-F
Zaoterdag					Zondag
Wes I	Wes II	Zuid I	Oos	Noord	Wes I	Wes II	Zuid I	Zuid II	Oos	Noord

Wie me kin zien is 't amateurvoetbal verdeild in 'n zaoterdag- en 'n zondagcompetitie. Dat kump umtot väöl protestantse clubs um religieus reies neet op de zondag wèlle speule, dewijl al 't aander voetbal vreuger zjus op deen daag gespäöld woort. In orthodox-protestants gebeed góng me toen apaarte competities opzètte. Nao verluip vaan tied woorte die in de KNVB geïntegreerd, en oetindelek woorte twie parallel voetbalpiramides opgezat.

Allewijl zien bezwoere bij väöl clubs verdwene; laank neet alle teams die op zaoterdag speule doen dit oet princiep. Soms höbbe clubs wel ins 'n zaoterdagaofdeiling opgezat um e twiede èlftal competitievoetbal te doen speule, wat normaal allein in de diverse reservecompetities kin. Toch höbbe väöl clubs nog groete meujte mèt de zondag. Bij de inveuring vaan de Topklas in 2010 (intösse veranderd in Daarde Devisie, zuug wijer dao) móste toch weer apaarte zaoterdag- en zondagcompetities koume (de KNVB wouw mer ein), en kreeg de kampioen 't rech um vaan promotie nao de Ierste Devisie aof te zien (beveurbeeld umtot dao op de zondag weurt gevoetbald). Intösse gief 't de Twiede Devisie, boe wel op zondag gespäöld weurt, meh ouch heibij kóste clubs 'ne väörkäörsdaag aongeve, zoetot dao bij de planning rekening mèt kin weure gehawwe.

Wie me kin zien gief 't zès distrikte boe 't amateurvoetbal vaanaof de Ierste Klas in is verdeild. De zès distrikte umvatte grof-eweg:

• Wes I: Noord-Holland en Utrech
• Wes II: Zuid-Holland
• Noord: Friesland, Groninge en Drenthe
• Oos: Euverijssel en Gelderland
• Zuid I: Zieland en westelek Noord-Braobant
• Zuid II: Oostelek Noord-Braobant en Limbörg

Umtot in Oos-Braobant en Limbörg bekans gein protestante woene, gief 't in distrik Zuid II gein zaoterdagcompetitie.

Hoofartikel: KNVB-beker (manslui)

Sinds 1898 weurt in Nederland ouch um de beker gevoetbald. Dat gebäört vaanajds volgens e knock-outsysteem, al heet 't in bepaolde jaore ouch poulefases gegeve. Veur de KNVB beker plaotse ziech alle profteams (allein de ierste èlftalle, neet de belofte-èlftalle) en de bèste amateursteams direk, dewijl lieger amateurclubs ziech via de amateurbekers kinne plaotse. In de beker kinne soms rillatief klein clubs wied koume. Ierste Devisieclub Fortuna Sittard haolde in 1999 de finaal, amateurclubs IJsselmeervogels (in 1975) en VVSB (in 2016) zörgde veur bewoondering wie ze de haaf finales haolde.

De amateurs speule sinds 't sezoen 1980/81 same 'ne beker. Beter gezag: eder distrik heet zienen eige beker. Zoe gief 't dus zès kampioene, die daan in e klein toernooj strije um de lendeleke amateurbeker. Wie gezag kinne clubs die wied koume in hunnen distriksbeker (wie wied kin per jaor versjèlle) door nao 't gewoen bekertoernooj. Zoe heet eder club de theoretische kans um in te struime. In 't sezoen 2009/10 deeg beveurbeeld VV Waspik mèt, wat mer in de Veerde Klas späölde.

De landskampioen en de bekerwinner speule aon 't begin vaan 't volgend sezoen, zoe in augustus, um de Johan Cruijffsjaol, sinds 1996 de naom vaan de Nederlandse supercup. 't Gief ouch 'ne Supercup veur amateurs.

Veur d'n oorlog woort nog mer bij oetzundering Europees clubvoetbal gespäöld. Nederlandse clubs waore bleke in deen tied neet opgewasse tege teams oet daan groete voetballen. Zoe verloor Ajax in 1930 ins mèt 16-2 vaan 't Oosterieks Rapid Wien. Ouch nao de opriechting vaan de Europa Cup en de Jaorbäörssteidebeker in 1955 presteerde Nederlandse clubs nog neet väöl. Dat veranderde ind jaore '60: in 1969 stoont Ajax in de finaal vaan de Europacup I, in 1970 pakde Feyenoord dee beker en de jaore daonao pakde Ajax häöm drei kier achterein. Nao 'nen trökval kaom ind jaore '80 PSV op, wat in 1988 es daarde Nederlandse club de Europacup I won. Ajax won daonao in 1992 d'n UEFA Cup en in 1995 de Champions League (opvolger vaan de Europacup I). Feyenoord waor in 2002 de lèste Nederlandse club dee 'nen Europese pries pakde (d'n UEFA Cup).

Op dit memint (2016) plaots ziech de Nederlandse landskampioen otomatisch veur de gropsfaas vaan Champions League. Nommer 2 vaan de Ieredevisie struimp in de daarde veurrunde in; es de club die runde en de dao-op volgende play-offrunde wint, plaots ze ziech ouch veur de gropsfaas. De bekerwinner geit nao de gropsfaas vaan de Europa League, tenzij 'r bij de ierste twie clubs oet de Ieredevisie zit. In dat geval nump nommer 3 vaan de Ieredevisie dat ticket euver. De club dao weer oonder (nommer 3 of 4 dus) geit nao de daarde veurrunde vaan de Europa League. De veer clubs dao weer oonder (4-7, 5-8 of nog aanders, es de bekerwinner daotösse zit) speule play-offs (naocompetitie) veur nog 'n plaots in de daarde veurrunde.

Hoofartikel: Nederlands hierevoetbalèlftal

't Nederlands èlftal traoj veur 't iers aon 30 aprèl 1905, in 'n mèt 1-4 gewonne oetmatch tege 't Belsj. De matche Belsj-Nederland (de Derby vaan de Lieg Len) zouwe tot in de jaore zèsteg 'n jaorlekse traditie blieve en zien ouch daonao nog dèks gespäöld. In 1907 woort veur t iers in 'n oranje shirt gespäöld, wat 't èlftal ziene bijnaom Oranje gaof.^[4]

Op de Olympische Speule vaan 1908 en 1912 haolde 't Nederlands èlftal 'n bronze medaje; dit bleef langen tied zien bèste prestatie. Aon 't ierste WK voetbal deeg Nederland neet mèt, aon 't twiede (Italië 1934) en daarde (Fraankriek 1938) wel, zoonder succes. Tenao zouw 't tot 1974 dore ietot Nederland ziech weer veur e WK plaotsde; 't team woort direk twiede, 'n prestatie die in 1978 en 2010 zouw weure herhaold. D'n insegsten titel dee 't Nederlands èlftal heet binnegehaold is 't EK vaan 1988.

De hoegste positie die Nederland oets op de FIFA-Wereldraanklies heet gehaold waor de ierste, in 2011. De liegste waor de 26e, boe 't team in juli 2016 op terechkaom.^[5] Topscoorder is Robin van Persie (nog actief; 50 gole per juli 2016); recordinternational is Edwin van der Sar (130 interlands tösse 1994 en 2008). Traditioneel rivaliteit besteit mèt 't Belsj, meh zeker ouch mèt Duitsland.

Vrouwevoetbal weurt sinds 1971 officieel door de KNVB gereguleerd;^[2] daoveur woort 't sinds 1955 gespäöld binne de Nederlandse Damesvoetbalbond (NDVB). Langen tied stèlden 't neet väöl veur; de oontwikkeling bleef achter bij aander len (beveurbeeld Duitsland), en aander sporte (wie hockey, boe-in de Nederlandse vrouweteams veuraonstoon in de wereld). Pas nao 2000 kaom dao laankzaam verandering in. Allewijl gief 't 'n profcompetitie en nump 't succes vaan 't damesèlftal gestiedeg touw. De populariteit steit nog achter op die vaan 't hierevoetbal, meh ouch dao kump verbetering in.

Sinds 't sezoen 2007/08 gief 't 'n Ieredevisie veur vrouwlui.^[6] Hei-in speule diverse teams, allemaol oonderdeil vaan bestaonde profclubs. Laank neet alle profclubs höbbe vrouweaofdeilinge, ouch groete neet: zoe gief 't anno 2016 nog gein vrouweteam vaan Feyenoord. De Ieredevisie veur vrouwlui is 'nen tied opgegaange in de Belzje competitie um de BeNe League te vörme, meh vaan dat systeem is me weer aofgestap.

Veur 2007 waor alle vrouwevoetbal in Nederland amateurvoetbal. Sommege clubs höbbe ziech gans gespecialiseerd in vrouwevoetbal; de manne-aofdeiling is daan vaan oondergesjik belaank. Zoe'n club is beveurbeeld SV Saestum oet Zeist, wat veur de inveuring vaan betaold damesvoetbal wel ach kier landskampioen woort. De topclubs vaan veurheer speule noe in de Topklas (die bij de vroului nog besteit); dao-oonder gief 't, analoog aon 't systeem bij de hiereamateurs, nog 'n Hoofklas, Ierste Klas en Twiede Klas mèt diverse competities.^[7] Aon 'n ope voetbalpiramide mèt promotie nao en degradatie oet de Ieredevisie is 't Nederlands vrouwevoetbal nog neet touw.

De KNVB-beker veur vrouwlui besteit sinds 't sezoen 1980/81. Ierste kampioen woort HSV Celeritas. Sinds de inveuring vaan 't damesprofvoetbal is 't miestal 'n profclub die wint.

Europees vrouwevoetbal weurt sinds 't sezoen 2001/02 georganiseerd, iers in de UEFA Women's Cup, sinds 2009/10 in de Champions League veur vrouwlui. In Nederland kin allein de winner vaan de competitie kin ziech deveur plaotse; 'n apaart toernooj veur bekerwinners gief 't neet.

't Nederlands damesvoetbalèlftal, bijgenaomp de Liewinne, woort in 1971 geformeerd, nog ietot de KNVB 't vrouwevoetbal gans geïncorporeerd had. Pas in 2009 wis 't èlftal ziech veur 't iers veur e groet toernooj ('t EK) te plaotse. 't Team haolde toen de haaf finaal, die es ierste vrouwevoetbalwèdstrijd oets live op de peblieke tv woort oetgezoonde. Ouch op 't EK vaan 2013 en 't WK vaan 2015 waor Oranje presint. In 2017 waor 't EK veur vrouwlui in Nederland; 't Nederlands èlftal woort gans oonverwach kampioen.

Recordinternational is Annemieke Kiesel (ein vaan de groete vrouwlui achter 't succes vaan Saestum; 156 caps tösse 1995 en 2011), topscoorster is Manon Melis (55 gole tösse 2005 en 2016).

Väöl amateurclubs höbbe 'n oetgebreide jäögaofdeiling. Al mèt veer jaor kin me op voetbal (welpevoetbal), boe me de beginsele vaan 't speul bijgebrach krijg. E get awwer keend weurt in e team opgestèld (pupèllevoetbal). Veur 't pupèllevoetbal gelle nog aander regele: de wèdstrije zien korter en gecompleceerde speulregele wie boetespeul zien nog neet vaan krach. Vaanaof 't sezoen 2017/18 weure de velde en teams ouch kleinder; oetindelek zalle kinder pas op hun twelfde op volweerdege velder speule.^[8] Bij de hoeger jäögteams (juniore) weurt de meujelekheid vaan 't speul gestiedeg opgeveurd, tot 't gans aon alle voetbalregele voldeit. Jäögteams zien verdeild in leeftiedsklasse vaan A t/m F, boebij F 't joonkste team is. Zoewel trainers es sjeids- en grensrechter zien op dit niveau betrokke vrijwèllegers, dèks femilie vaan de speulerkes. Speulers oet 't hoegste jäögteam, de A1, kinne doorstruime nao de groete competitie; miestal nog via e reserve-èlftal. Jäögèlftalle speule dèks in ad-hoccompetities tegenein, al nao gelaank 't in de buurt èlftalle gief.

Zier gooj speulers kinne es tiener doorstruime nao profclubs of groete amateurclubs. 't Oontdèkke vaan potentieel talent is 't werk vaan voetbalscouts.

De KNVB organiseert sinds 1984 'n competitie veur G-voetbal, voetbal veur liefelek en geistelek gehandicapde. Sinds 2005 gief 't ouch 'n G-competitie veur jäögteams.^[9]

Allewel tot 't es publiekssport zier oonbekind is, weurt in Nederland door 330.000 lui zaolvoetbal gespäöld.^[10] Ouch straotvoetbal, veural geriech op kinder, is 'n taak vaan de KNVB.^[11]

1. ↑ KNVB.nl - Veldvoetbal
2. ↑ ^{2,0 2,1} KNVB.nl - Historie
3. ↑ KNVB - Over de KNVB
4. ↑ Sportgeschiedenis.nl - Nederlands elftal speelt sinds 1907 in oranje shirt
5. ↑ Nu.nl - Oranje zakt naar laagste positie ooit op FIFA-ranking
6. ↑ KNVB.nl - Eredivisie vrouwen
7. ↑ Vrouwenvoetbalnieuws.nl (zuug de kantlijn)
8. ↑ Nu.nl - Nieuwe opzet amateurvoetbal gaat definitief door
9. ↑ KNVB.nl - G-voetbal
10. ↑ KNVB.nl - Zaalvoetbal
11. ↑ KNVB.nl - Straatvoetbal

• Website vaan de KNVB