Мивок

Мивок
Бүкіл халықтың саны
3500[1]
Ең көп таралған аймақтар
АҚШ
Тілдері
ути тілдері
Діні
христиандық, анимизм

Мивок — Америкадағы Калифорния штатында тұратын үндіс халқы.

Тілі - ути тобының мивок кіші тобының тілі, қазір ағылшын тілімен ығыстырылды.^[2]

Діни сенімдері - анимизм, христиандық.

Кейбірі Мивок елді мекендері 20 000 жыл бұрын Беринг бұғазы арқылы Азиядан қоныс аударған кезден басталады деп есептесе де, кейбір дереккөздер мивоктардың Калифорнияға шамамен 3 000 жыл бұрын теңіз арқылы келген сібірліктердің ұрпақтары екенін айтады.
Еуропалықтармен алғашқы байланыстар 16 ғасырдың аяғында (жағалаудағы Мивок), 18 ғасырдың 2-жартысынан - жағалаудағы және шығыс Мивоктағы испандықтармен (19 ғасырдың басынан - Мивок көлі арасында) болды. 18-ші ғасырдың аяғынан 19-шы ғасырдың басына дейін католиктік миссияларға, кейінірек ранчоларға жұмысшы ретінде жіберілді. Бодега шығанағы аймағы Ресей отарлау аймағының бөлігі болды (1807-41). 19 ғасырдың 20-30 жылдарында Шығыс Мивок испандықтар мен мексикалықтарға қарулы қарсылық көрсетті.
19 ғасырдың ортасында мивок жазықтары жалдамалы мал шаруашылығы мен алтын өндіруге көшті. 20 ғасырдың басында жағалаудағы мивоктардың көпшілігі ассимиляцияға ұшырады немесе жойылды. Жағалаудағы Мивоктың жеке ұрпақтары шашыраңқы өмір сүреді. Олар бұрынғы Миддлтаун резерватында помолармен бірге тұрады. Шығыс Мивок Калифорнияны Америка Құрама Штаттарына қосып алғаннан кейін (1848) өз жерлерінен айырылды, негізінен олардың қалғандары Сьерра-Невада етегіндегі ранчерияларда (шағын ауылдарда) өмір сүрді. Көптеген ранчерияларға (Оңтүстік Сьерра Мивоктан басқа) АҚШ үкіметі шағын жер телімдерін және резерват мәртебесін берді.^[3]

Мивоктар негізінен отырықшы жинаушылар мен аңшылар болды, олар жабайы өсімдіктерді жинау үшін маусымдық сапарға шықты (емен жаңғақтары, қарағай жаңғағы, каштан, жидектер, тұқымдар мен тамырлар). Барлық аудандарда балықтың маңызы зор болды: лосось, форель және әртүрлі ұлулар. Олар бұғы, бұлан және аюды, сонымен қатар қоян, құндыз, тиін, бөдене және су құстары сияқты ұсақ аңдарды аулады. Аң аулау үшін әртүрлі қақпандар мен тұзақтар, садақ пен жебе қолданылды.
Мивоктар әртүрлі пішіндегі тамаша себеттер жасады, соның ішінде тұқым елегіштер, електен өткізетін науалар, бесіктер, жүк себеттері, ыдыстар және елеуіштер. Қоян терісінен көрпелер, ал киік терісінен ерлердің белдемшелері мен көйлектері, әйелдерге арналған алжапқыштар мен белдемшелер тігілді.^[4]

Шығыс мивоктардың негізгі әлеуметтік бірлігі жеке ауылдарды құрайтын жергілікті патрилиндік рулардан (немесе тектерден) тұратын тайпа болды. Тайпаны шаруашылық, сот, дипломатиялық және әскери қызметтері мұрагерлік жолмен тағайындалған көсем басқарды (таулы аймақтарда әскери көсем). Көсем мен оның отбасы үйінің киімдері, үй интерьерінің бөлшектерімен ерекшеленді. Көсем атағы белгілі бір ұрпаққа жататын, әкеден балаға, ал ұлдары болмаған жағдайда – қызына мұра болған. Көсемнің – әр рудың ауылында өкілдері, хабаршылары болды.
Көл мивоктарында әйел көшбасшы, ал жағалауында салтанатты өкілеттіктері бар екі әйел басшысы болды.

Мивоктар күмбезді және конустық вигвамдарда өмір сүрді. Конустық вигвамдарды қызыл ағаш тақтайшаларынан жасалып, оларды котчи, ал күмбезділерді тул котчи деп атаған. Әдетте, котчи қызыл ағаштың бірінші қабығынан алынып, тул котча талдың қисық бұтақтарынан жасалып, шөп немесе тері байламдарымен жабылған. Сондай-ақ, мивоктардың әрбір отбасы қызыл ағашты басқа да жабайы жемістерді сақтау үшін пайдаланды. Калифорнияның көптеген байырғы тұрғындары сияқты, Мивоктың ерлер мен әйелдерге арналған салттық вигвамдары болды. Қоғамдастық мүшелерінің жалпы жиналысы үшін коммуналдық тұрғын үйлер отбасылық үйлер сияқты бірдей технология бойынша салынды, тек көлемі жағынан үлкенірек болды.
Қазіргі уақытта мивоктардың бірнеше резервациялары бар, соның ішінде Шингл-Спрингс, Овечье, Буэна-Виста, Чикен, Миддлтаун, Джексон т.б. Кейбіреулері қазір Солтүстік Калифорния қалаларында тұрады.

Жаз айларында ер адамдар киік терісінен, шөптен немесе қабық талшықтарынан жасалған жамбасты жауып тұратын белдік киген. Қыста жабайы мысықтардың, бұғылардың, қояндардың, аюлардың терісінен тігілген леггинстер, халаттар, кильттер киеді. Олар жалаң аяқ жүруді ұнатса да, саяхатта немесе аңға шыққанда биік мокасин киетін.
Әйелдер талдың қабығымен таңылған ұзын алжапқыш, кейбір жағдайларда олар шөп талшығынан жасалған қысқа белдемшелер киген. Солтүстік Сьерраның мивок әйелдері бұғы терісінен тігілген көйлек киді. Суық айларда тон немесе былғары халат, аяқтарына мокасиндер киген.
Қазір олардың киімдері джинсы сияқты заманауи киімдерден тұрады.

Емен жаңғағы олардың негізгі тағамы болды, олар сорпа, нан және ұн жасау үшін ұнтақтап пайдаланды. Одан басқа жазғы диетасы жидектерден, тұқымдардан, дәндерден, қой қымыздықтары, жабайы бұршақ және коломбин сияқты шөптерден тұрды. Қыста олар тұзды сумен немесе теңіз балдырымен дәмдеп қоңыздарды, жаңғақтарды және бұғы, қоян, қаз, құндыз, бөдене, бұлан сияқты жануарлардың етін жеді. Олардың сүйікті балықтары лосось, форель, бекіре және алқапта кездесетін басқа да бірнеше сорттар болды. Олардың азығына жыландар мен шегірткелер де кірді.^[5][6]