Wikisastra:Bausastra Indonésia-Jawa

• aba-aba = aba-aba, préntah
• abab = hawa sing metu saka cangkem
• abad = abad
• abadi = langgeng
• abangan = wong Islam nanging ora nglakoni salat
• abai = lirwa
  • diabaikan = dilirwakaké
  • mengabaikan = nglirwakaké
• abang = mas, kakang, raka
• abar, mengabar = ilang ambuné, ilang dayané
• abdas, wudu = wudu
• abdi = abdi, batur, kawula, réwang, rencang
  • mengabdi = ngabdi, ngawula
• abjad = abjad, aksara
• ablak = menga amba tumrap cangkem utawa lawang
• abnormal = ora normal
• abon = abon
• abonemen = lengganan
• abortus = miskram, kluron
• abrak = piranti, prabot, bekakas
• abras, lepra = budhug, lépra
• absah = sah, resmi
• absen = ora teka, ora mlebu
• abses = abuh ngemu nanah
• abu = awu, lebu
• abu-abu = klawu
• acak = awur, sembarang
  • acak-acakan = awur-awuran, kaco
• acap, sering = kerep, Asring
• acar = acar
• acara = acara
• acuh = nggatèkaké, preduli
  • tak acuh = ora nggatèkaké
• acung, meng- = ngacung
• ada = ana, wonten
  • ada-ada saja = ana-ana waé
  • mengada-ada = gawé -gawé , damel-damel
  • keadaan == kahanan, kaanan
  • diadakan = dianakaké
  • mengadakan = nganakaké
  • seadanya = sak-anané
• adab = unggah-ungguh
• adakalanya = anakalané , sok-sok
• adalah, yaitu = yaiku, yakuwi
• adan, adzan = adan
• adang = cegat
  • diadang = dicegat
  • mengadang = nyegat, ngadhang
• adat = adat, tatacara
• adegan = adegan
• adem, dingin = adhem, asrep
• adigung = adigung
• adik = adhi, rayi
  • adik saya = adhiku, rayi kula
• adil = adil, bagirata
• adinda = adhimas
• adipati = adipati
• administrasi = administrasi
• admiral = sé napati lautan
• adon, meng-i = ngadoni
  • adonan = adonan
• adpertensi = iklan, ré klame
• adres = adrès, alamat
• adu, lomba = adu, tandhing
• aduan = adon
  • beradu = gathuk
  • mengadu = ngedu, wadul
  • peraduan = peturon
• aduh = adhuh
• aduhai = dhuh, wadhuh
• aduk = adhuk, udhek
  • mengaduk = ngadhuk
  • mengaduk-aduk = ngadhuk-adhuk
• advis = pitutur
• advokat = pokrol, adpokat
• afiat = waras, séhat
• agak = rada , radi
  • agak gemuk = rada lemu
  • agaknya = kaya-kaya, katoné
• agama = agama, agami
• agar = supaya, supados

agar-agar = ager-ager

• agen = agèn
• agenda = agèndha, acara
• agun, agunan = tanggungan, bong
• agung = agung, luhur
  • diagungkan = diagungaké
  • mengagungkan = ngagungaké
• Ahad = Ahad. 'Soma
• ahli = linuwih, pinter
• ahmak = bodho, goblok
• aib = nistha
• air = banyu, toya
  • air bah = banjr
  • air hidung = umbel
  • air limbah = pecerèn
  • air terjun = grojogan
  • air panas = banyu panas
  • air seni = uyuh, turas
  • air soda = banyu landa, sodha
• ajaib = ajaib, anèh
• ajak, mengajak = ajak, ngajak
• ajal = ajal, mati, seda
• ajang perang = palagan
• ajar = ajar
  • mengajar = mulang muruk
  • kurang ajar = murang tata
  • pelajaran = pawulangan
  • pelajar = murid, siswa
• ajeg = ajeg
• ajengan ajengan
• aji, aji-aji = aji-aji, kasektèn
• aji, mengaji = ngaji
• aju, me~kan = ngajokaké
• ajudan = ajudan
• akal = akal, budidaya
• akan = arep, badhé
  • seakan-akan = kaya-kaya, katoné
• akang, kakang = kakang
• akar = oyot
  • akar tunggang = oyot lajer
  • akar bahar = akar bahar
  • berakar = ngoyot
• akad = prajanjèn
• akas = trengginas, cukat
• akbar = agung ,gedhé
• akhir = akir, pungkasan
  • akhirnya = pungkasané
  • berakhir = rampung, entèk
• akhirat = akérat
• akhlak = ahlak, moral
• aki = aki
• akibat = akibat
• akik, batu ~ = watu akik
• akor = akur
• akrab = raket, cedhak
• akrobat = akrobat
• aksara = aksara
• aksen = aksèn, logat
• aksi = aksi, tandang
• akta, akte = akté
• aktif = sregep, giyat
• aku = aku, kula, dalem
  • mengaku = ngaku
• akuarium = akuarium
• akuntan = akuntan
• akur = rukun, sarujuk
  • akurkan = ngrukunanké
  • diakurkan = dirukunaké
  • mengakurkan = ngrukunaké
• akurat = titi, tliti, tlesih
• ala, cara = sacara, manut
• ala kadarnya = sakadharé
• alabangka = linggis
• alam = alam, bumi, buwana
  • mengalami = ngalami, nglakoni
  • pengalaman = pengalaman
• alamat = alamat
• alang, halang = palang
• alang-alang = alang-alang

• alangan = alangan
  • menghalangi = malangi
• alangkah = wadhuh, méndah
• alas, dasar = lèmèk, dhampar
• alasan = alesan
• alas meja = taplak
• alat = perkakas, perabot
• album = album
• alem, sanjung = alem, puji
• aleman = aleman
• alergi = alèrgi
• algojo = algojo, jurupati
• ali-ali = plintheng
• alias = alias
• alih, pindah = ngalih, pindhah
  • mengalihkan = mbélokaké
• alim = anteng, alim
• alir = mili, kocor
  • mengalir = mili, ngocor
  • mengaliri = ngilèni, ngocori
  • mengalirkan = ngilèkaké
  • aliran = ilèn, iliné
• alis = alis, imba
• aljabar = aljabar
• alkohol = alkohol
• Allah = Gusti Allah
• almanak = tanggalan, amanak
• almarhum = jenat, swargi
• almari = lemari, lemantun
• alpa, lupa = lali, kesup èn
• alu, antan = alu
• alum = alum, layu
• alun, ombak = alun, ombak
• alun-alun = alun-alun
  • ama, hama = ama
• amal = amal
  • amalan = amalan
  • diamalkan = diamalaké
  • mengamalkan = ngamalaké
• aman = aman, tentrem
  • keamanan = keamanan
• amanat = weling, amanat
• amandel = amandhel
• amarah = nesu, duka
• amat, sangat = banget, sanget
  • amat jauh = adoh banget, tebih sanget
  • amat sakit = lara banget
  • mengamati = nliti, maspadakaké
• amatir = amatir
• ambal = ambal, babut
• ambeien = bawasir, dobol
• ambil = jupuk, pundhut
  • ambilkan = jupukna, pundhutaken
  • mengambil = njupuk, mundhut
• amblas = ilang, ambles, ical
• ambrol = ambrol, bobol
• ambruk = ambruk, rubuh
• amis = amis
• amit, pamit = pamit, nyuwun pamit
• ampas = ampas, sepahan
• ampela = rempela
• ampelas = amplas, amril
• ampuh = ampuh, sekti
• ampun = ampun. tobat, kapok
• amril = amril, amplas
• amsal = conto, upama
• amtenar = priyayi, punggawa
• auk = amuk
  • mengamuk = ngamuk
  • diamuk = diamuk
• anai-anai = rayap
• anak = anak, putra,atmaja
  • anak-anak = bocah-bocah, laré-laré
  • beranak = babaran, manak
  • ngambil anak = mupu anak
• anasir = unsur
• ancak = ancak
• ancam = ancem
  • diancam = diancem
  • mengancam = ngancem
• ancang-ancang = ancang-ancang
• ancuk = sanggama, saresmi
• anda = kowé , panjenengan
• andai kata = umpama, umpami
  • seandainya = saumpamané
• andalan = andel, piandel
  • diandalkan = diandelaké
• andang, obor = obor, colok
• andeng-andeng = andheng-andheng
• andil = urun, andhil
• andong = andhong, dhokar
• anduk = andhuk
• aneh = nyelé
• aneka = werna-werna
• angan-angan = angen-angen
• anggap = anggep
  • menganggap = nganggep
  • anggapan = panganggep
• anggar = anggar
• anggota = anggota, warga
• angguk = anthuk
  • mengangguk = manthuk
  • mengangguk~ = manthuk-manthuk
  • anggukan = anthukan
• anggun = anggun
• angin = angin, bayu
  • angin ribut = lésus
  • berangin~ = ngisi
• angka = angka
• angkara = angkara, murka
• angkasa = angkasa, awang-awang
• angkat = angkat, junjung
  • berangkat = mangkat, budhal
  • mengangkat = ngangkat, nggawa
• angker, serem = angker, wingit
• angker, jangkar = jangkar
• angkin, setagen = angkin, setagèn
• angkuh = anggak, dumèh
• angkut = angkut, usung
  • angkutan = angkutan, gawan
  • diangkut = diangkut
  • mengangkut = ngangkut, ngusung
• anglo = anglo
• angon, ngangon = angon, ngangon
• angsa = banyak
• angsur, me~ = cicil, nyicil
• angus = angus, geseng
• aniaya = aniaya
  • menganiaya = nganiaya, milara
• anjak, beranjak = ngalih, mingset
• anjing = asu, segawon
  • anak anjing = kirik
• anjur = anjur, kongkon
  • dianjurkan = dianjuraké
  • anjuran = anjuran
• antan = alu
• antar = terké, dhèrèkaké
  • diantarkan = diteraké
  • mengantar = ngeteraké
• antara = antara. elet
  • di antaranya = antarané
  • perantara = kongkonan
• anteng, tenang = anteng
• anti = anti, tolak, emoh
• antik = antik, kuno
• anting = anting-anting
• antré = antri
• antuk, ter~ = kejadhus, kejedhuk
• anus, dubur = silit, dubur
• anugerah = anugerah, nugraha
• anut, menganut = nurut, mèlu, nganut
• anutan = panutan
• anyam = anyam, enam
  • anyaman = anyaman
  • menganyam = nganyam, ngenam
• anyar, baru = anyar, Vnggal
• anyelir = anyelir
• anyir, amis = amis, arus
• apa = apa, punapa
  • diaoakan = dikapakaké
  • mengapa = kena apa
  • apa-apaan = apa karepé

• apabila = yèn, mbok manawi
• apak (bau)= apek, penguk
• apalagi = apamanèh
• apam, apem = apem
• aparat = piranti, alat
• apel, buah ~ = apel
• apes, sial = apes, sial, cilaka
• api = geni, latu
• apik = apik, saé, asri
• apit = apit, jepit
  • diapit = diapit, dijepit
  • mengapit = ngapit
• apkir = pekir, ora kanggo
• apokat, buah ~ = apokat
• apotek = apotik
• apung = kambang, kampul
  • mengapung = ngambang, ngampul
• arah = arah, ener, tuju
  • mengarah = tumuju
• arak, tuak = arak, tuak
• arak-arakan = arak-arakan
  • mengarak = ngarak, ngiring
  • diarak = diarak
• aral, halangan = aral, alangan
• aram-temaram = surem, remeng-remeng
• arang = areng
• arbei = arbéi
• arca = reca
• arek = bocah

Aren, enau = arèn

• arena = papan, kalangan
• ari, kulit ari = kulit ari
• ari-ari = ari-ari, embing-embing
• arif = arif, wicaksana
• aris, tepi = pinggir
• arisan = arisan

arit = arit

• arloji = arloji, jam
• arnal = arnal, susuk kondhè
• aroma = ambon-ambon
• aron, megaron = ngaron
• arpus, damar = arpus, damar
• arti = arti, teges, makna
• artis = artis, seniman
• arung, meng~i = nyabrang, njelajah
• arus = mili, milir
• arwah = roh, nyawa, arwah
• as, poros = as
• asa = karep, karsa
  • putus asa = nglokro
• asah = asah
  • asahan, batu~ = ungkal
  • mengasah = ngasah
• asal = sangka ,asal
  • asalkan = angger, anggeré
  • asalnya = asalé, sangkané
  • asal-usul = asal-usul
  • berasal = asalé saka, saking
• asam = asem (wit)
• asam (rasa) = kecut
• asap = asep, kukus, kebul
  • berasap = kumebul
• asar = asar
• asbes = asbés
• asih = asih, tresna
  • mengasihi = nresnani
• asin = asin
• asing = anèh, séjé, béda
• asisten = asistèn, pembantu
• asli = asli
• asma = mengi, mengguk
• asmara = asmara, sengsem
• aso, istirahat = aso, lèrèn, ngaso
• asrama = asrama, pondhokan
• asri = asri, éndah
• asuh = emong, dhidhik
  • mengasuh = momong, ngemong
  • asuhan = momongan
• asyik = karem
• atap = payon
• atas = dhuwur, inggil
  • diatas = ing dhuwur
  • ke atas = munggah
  • mengatasi = mrantasi
• atau = utawa
• aturan = tatanan, pathokan
  • mengatur = mernata
  • peraturan = tatanan, pathokan
• aur, bambu = pring
• aurat = aurat
• aus = kagèsrèk, gerang
• awak = awak, badan, salira
• awal = wiwitan, kawitan
  • awalnya = dhisiké, mulané
• awan = méga, mendhung
• awang-awang = awang-awang
• awas = premana, waspada
  • pengawas = mandhor
  • mengawasi = ngawasi
• awet = awèt
• awur, ngawur = awur, ngawur
• ayak, mengayak = ayak, nyaring
  • ayakan = ayakan
• ayam = pitik
  • anak ayam = kuthuk
  • ayam alas = ayam alas
• ayem, tenteram = ayem, tentrem
• ayah = bapa, rama
• ayan = ayan
• ayat = ayat
• ayo, mari = ayo
• ayu, cantik = ayu, élok
• ayunan = gandhulan
• azab, siksa = siksa, pasiksan

• bab = bab
• babad = babad, riwayat
• babak belur = babak bundhas
• babar, beber = mbèbèr
• babat (daging) = babat
• babat (tebang) = babat, tegor
  • membabat = mbabat
• babi = babi, srenggono
• babon, induk = babon
• babu = réwang, batur, abdi
• babut = babut
• baca = waca, waos
  • bacaan = wacan, waosan
  • membaca = maca, maos
  • dibacakan = diwacakaké
• bacin, bau = basin, bacin
• bacok = bacok, kethok
  • membacok = mbacok, ngethok
• badai = lésus, ampuhan
• badak = badhak, warak
• badan = awak, salira, badan
  • menyebadani = saresmi
• badung, nakal = nakal, ndhugal
• badut = badhut, lawak
• bagai = kaya, kados
  • bagaimana = kepriyé, kados pundi
• bagal jagung = janggel
• bagi = dum, bagi
  • bagian = bagéan, pérangan
  • dibagi = didum
  • membagi = ngedum, mbagi
  • kebagian = keduman, kebagéan
  • sebagian = sapérangan
  • pembagian = dum-duman
• bagus = becik, apik, saé
• bahagia = bagya, seneng
• bahak, ter~ = ngakak
• bahan = bahan, bakal
• bahasa = basa
• bahaya = bebaya
  • berbahaya = ngemu bebaya, mbebayani
• bahenol = sèmok
• bahkan = malahan
• bahtera = kapal, prau
• bahu, pundak = bahu, pundhak
• bahwasanya = satemené
• baik = apik, saé
  • memperbaiki = mbenerké, ndandani, mbenakaké
  • sebaiknya = apiké
• baja = waja
• bajak, luku = waluku, singkal
• bajak, rampok = kecu
• bajing, tupai = bajing
• bajingan = kecu, bangsat
• baju = klambi, rasukan
• baka, kekal = baka, langgeng
• bakal = bakal
• bakar = obong
  • kebakaran = kobongan, kabesmi
  • dibakar = diobong
  • membakar = ngobor, mbakar
• bakau, pohom = bakau
• bakhil, kikir = medhit, cethil
• baki, talam = baki, talam, témbor
• bakiak = bakiak, thèklèk
• bakmi = bakmi, mi
• bakso = bakso
• bakteri = baktèri
• bakti = bekti
  • berbakti = ngabekti
• bakul nasi = wakul
• bal, bola = bal
• bala, prajurit = bala, prajurit
• balai = balé
  • balai-balai = ambèn
• balairung = bangsal
• balapan = balapan
• balar, bule = bulé
• balas = bales, wales
  • membalas = mbales
  • balasan = balesan, piwales
• balatentara = perjurit
• balian, dukun = dhukun
• balik = walik
  • membalik = malik
  • terbalik = kuwalik
  • sebaliknya = suwaliké
• baliq = diwasa, balèq
• balok = balok
• balon = balon, plembungan
• baling-baling = kitiran
• balsam = balsem
• balu = randha/dudha
• balut = blebet
  • membalut = mblebet
• bambu = pring
• ban = ban
• banci = banci, wandu
• bandar = bandar
• bandel = bandhel
• bandeng = bandeng
• banding = bandhing
  • bandingkan = bandjingna
  • sebanding = sakbandhing
  • dibandingkan = dibandhingaké
• bandit = bandhit, bangsat
• bangau = blekok, cangak
• bangga = mongkok, bombong
• bangkai = bangké, bathang
• bangkang, mem~ = nglawan, mbaléla
• bangkrut = kukut, bangkrut
• bangku = bangku
• bangkuang = bengkowang, besusu
• bangor, jahil = nakal, jail
• bangsa = bangsa
• bangsal = pendhapa
• bangsat = bajingan, kécu
• bangsawan = ningrat
• bangun (bentuk) = wangun, wujud
  • bangunan = wangunan
  • membangun = mangun, mbangun
• bangun (tidur) = tangi, wungu
  • membangunkan = nangèkaké, nggugah
• banjir = banjir, bena
• bantah = bantah, ngangkal
  • membantah = mbantah
• bantai = tumpes
• bantal = bantal
• bantat = bantat
• banteng = banthèng
• banting = banting, kepruk
  • membanting = mbanting, ngepruk
  • dibanting = dibanting
• bantu = réwang, tulung
  • membantu = nulung
  • pembantu = batur, réncang
• banyak = akèh, kathah
  • memperbanyak = ngakèhaké
  • kebanyakan = kakèhan
• banyol, mem~ = mbanyol, ndhagel
• bapak = bapa, rama
• bara api = mawa
• barang = barang
• barangkali = mbokmenawa, mbokmenawi
• barat = kulon, kilèn
• bareng = bareng, sareng
• baring, ber~ = gléthakan, teturon
  • membaringkan = nurokaké
  • terbaring = gumléthak
  • pembaringan = peturon
• baris = baris, larik
  • barisan = larikan
  • berbaris = baris
• barongan = barongan
• barongsai = barongsai
• baru = anyar, énggal
• barusan = lagi waé, nembé
  • membarui = nganyaraké
• basah = teles
  • membasahi = nelesi
  • basah kuyup = teles klebes
• basa-basi = tatakrama
• basi, nasi basi = wayu, mambu
• basi, cawan = mangkok
• basil = baksil
• basis, dasar = asas, dhasar
• basis, pangkalan = pangkalan
• basket, bola ~ = baskèt
• baskom = baskom
• basmi = besmi, brastha
  • membasmi = mbesmi, mbrastha
• basuh = wasuh, kumbah
  • membasuh = ngumbah
• bata = bata, banon
• batako = batako
• batal = batal, wurung
  • membatalkan = murungaké
• batalion = batalion
• batang = pang
• Batara, dewa = bathara, déwa
• batari, dewi = bethari, déwi
• batas = wates, bates
  • dibatasi = dibatesi, diwatesi
  • membatasi = mbatesi, matesi
• baterai = batrè, sènter
• batik = bathik
  • membatik = mbathik
• batil, batal = muspra, batal
• batin = batin, batos
• batok kelapa = bathok
• batu = watu, séla
  • berbatu-batu = akèh watuné
• batuk = watuk, cekoh
  • berbatuk = watuk
  • terbatuk-batuk = watuk-watuk
• bau = ambu, ambet, ganda
  • berbau = mambu, mambet
  • bau busuk = bacin, banger
  • bau-bauan = wewangèn, ambon-ambon
• baur, berbaur = campur, amor, awor
• baut = baut
• bawa = gawa, mbekta
  • membawa = nggawa, ngasta
  • ~ di kepala = sunggi, nyunggi
  • pembawaan = bakat, sifat
  • membawa-bawa = ngèmbèt-èmbèt
• bawah, dibawah = ngisor, ing ngisor
  • paling bawah = ngisor dhéwé
• bawang = bawang
  • bawang merah = brambang
  • bawang putih = bawang
• bawel = crèwèt, criwis
• baya, sebaya = sepantar
• bayam = bayem
• bayangan = wewayangan
  • bayang-bayang = ayang-ayang
  • membayangkan = mbayangké
  • terbayang = katon-katonen

• bayar = bayar
  • bayaran = bayaran
  • membayar = mbayar
  • pembayaran = mbayaré
• bayi = bai
• bayonet = bayonèt
• bayu, angin = angin, pawana
• bazar = basar, pasar amal
• beasiswa = béasiswa
• bebal, dungu = bodho, bebel
• beban = sanggan
  • membebani = ngebot-ngeboti
• bebas = bébas
  • membebaskan = mbébasaké
• bebat = perban, blebet
  • membebat = merban, mblebet
• bebek = bèbèk, kambangan
• beber, membeberkan = mbèbèraké
• becak = bécak
• becek = jemèk, jeblok
• becus = bisa, saget
• beda = séjé, béda, bènten
  • dibedakan = dibédakaké
  • membedakan = mbédakaké
  • berbeda-beda = béda-béda
• bedah, operasi = bedhah, bedhèl
  • membedah = ngoprasi, mbedhèl
• bedak = wedhak, pupur
• bedil = bedhil
  • membedil = mbedhil
• beduk = bedhug
• begal, dibegal = bégal, jegal, bihal
  • membegal = mbégal
• begawan = pandhita, bagawan
• begini = mangkéné, ngéné
• begitu = mengkono, ngono
• bejana = bak
• bejat = bejad, rusak
• bekal = sangu
  • membekali = nyangoni
• bekas = tilas, tapak
  • membekas = nabet, nipak
  • barang bekas = rombèngan
• bekatul = katul, bekatul
• beker, jam beker = béker
• bekicot = bekicot
• bekisar = bekisar
• beku, membeku = njendhel
• bekuk = tekuk
• bel = bèl
• bela = béla
  • dibela = dibéla
  • membela = mbéla
• belacan, terasi = trasi
• belacu, kain = blacu
• belah = sigar
  • membelah = nyigar, miyak
  • belahan = sigaran
  • sebelah = sesisih, sisih
  • sebelah timur = sisih wétan
• belai, membelai = ngelus-elus
• belajar = sinau
• belaka = amung
• belakang = mburi, wingking
  • belakangan = tembé, mburiné
  • di belakang = ing mburi
  • ke belakang = menyang mburi
  • membelakangi = ngungkuraké
• belalak, mem~ = mblalak, mendelik
• belalai = tlalé
• belalang = walang
• belanak = blanak
• Belanda = Walanda, Landa
• belang = belang, blonthèng
• belanga = kuwali
• belangkin = tir, aspal
• belangko = blangko
• belanja = blanja
  • berbelanja = blanja
  • belanjaan = blanjan
• belantara = alas gedhé
• belas kasih = welas asih
• belas, sebelas = sewelas
• belati = glathi, lading
• belatung = blatung, sèt
• belenggu = belok, kecrèk
  • membelenggu = mbelok, mblenggu
  • terbelenggu = kebelok, keblenggu
• belerang = wlirang
• beli = tuku, tumbas, mundhut^[1]
  • dibeli = dituku, ditumbas, dipuntumbas
  • membeli = tuku, tumbas, mundhut
  • membelikan = nokokaké, mundhutaken
• belia = enom, taruna
• beliak, mem~ = mentheleng
• beliau = piyambakipun
• belibis = mliwis
• belimbing = blimbing
• belinjo = mlinjo
• beling = beling (ceplès)
• belit, lilit = rambat, mrambat
  • berbelit~ = mbulet
• belok = ménggok
  • dibelokkan = diénggokaké
  • berbelok = ménggok
  • berbelok-belok = mènggak-mènggok
  • belokan = pènggokan
• belukar = grumbul
• beluluk = bluluk
• belum = durung, dèrèng
  • sebelumnya = sadurungé, sakdèrèngipun
• belunjur = slonjor
• beluntas = luntas
• belut = welut
• benah, membenahi = nata, mbèrèsi
• benak = utek
• benalu = kemladéyan
• benam = lelep, klelep
  • membenamkan = nglelepké
  • terbenam = klelep, angslup (tmr srengéngé) ^[2]
• benang = benang, bolah, lawé
• benar = bener, leres
  • sebenarnya = sakbeneré
  • membenarkan = mbeneraké
• bencana = pageblug, bilahi
• benci = gething, serik
  • dibenci = disengiti
  • membenci = nyengiti
  • kebencian = rasa sengit
• benda = barang
• bendel = bèndhel
  • membendel = mbèndhel
• bendera = gendéra
• bendi, dokar = dhokar, andhong
• bendungan = wadhuk, bendungan
• bengawan = bengawan
• bengek, asma = mengi, mengguk
• bengis = wengis, galak
• bengkak = abuh
• bengkalai, ter~ = thèthèr, kethèthèran
• bengkel = bèngkèl, bingkil
• bengkok = bèngkong
• bengkuang = bengkoang, besusu
• bengkudu, pacé = pacé
• bengong = bengong, mlongo
• benih = winih, wiji, bibit
• bening = bening, resik
• benjol = bénjol, menyonyo
• bentak = getak, sentak
  • dibentak = digetak, disentak
  • membentak = nggetak, nyentak
• bentang, mem~ = penthang
• bentar, se~ = sadhéla, sekedhap
• bentrok = tawur, padu
• bentuk = wujud, wangun
• bentul = bentul, tales
• bentur = tubruk
  • benturan = tubrukan
  • dibenturkan = ditubrukaké
  • terbentur = ketubruk, kejedhus
  • membentur = nubruk, njedhus
• benua = bawana, buwana
• benyek = mlènyèk, mlènyèh
• beo, burung = béo, ménco
• beol = ngising, bebucal
• berahi = brahi, kasmaran
• berak = ngising, bebucal
• beranda = pendhapa. èmpèran
• berandal = brandhal
• berang = muring, kanepson
• berang=berang = berang-berang
• berangasan = brangasan
• berangkat = mangkat, budhal
• berangus = brangus
• berani = wani, kendel
  • pemberani = kendel
• berantakan = bekakrah, ambyar
• berantam = gelut, tukaran
• berantas = brantas, brastha
• berapa = pira, pinten
  • seberapa = sepira
• beras = beras, wos
• beras ketan = beras ketan, ketos
• berat = abot, awrat
  • memberati = ngeboti
  • keberatan = kabotan, kawratan
• bercak-bercak = totol-totol
• berdiri = ngadeg, jumeneng
• berengut = mrengut, nesu
• beres = bèrès, rampung
• berewok = bréwok
• bergedel = bergedèl, bregedèl
• berhala = brahala, reca
• beri = wènèh, paring, caos
  • diberikan = diwènèhaké
  • memberi = mènèhi, maringi
  • pemberian = pawèwèh, paringan
• beri-beri = bèri-bèri
• beringas, buas = ringas, galak
• berisik = gemrenggeng
• berita = warta, kabar, wartos
• berkat, = berkat
• berlian = barlian, inten
• bernas, berisi = mentes
• berontak = nraman, brontak
• bersih = resik
  • membersihkan = ngresiki
  • kebersihan = karesikan
  • bersih-bersih = reresik
• bersin = wahing
• beruang = beruang
• berudu = cèbong
• besar = gedhé, ageng
  • membesarkan = nggedhéaké
  • dibesarkan = digedhékaké
• besaran, murbei = murbéi, besaran

• besek = bèsèk
• beser = bèsèr
• besi = wesi, tosan
  • besi sembrani = wesi sembrani
• beslah, mem~ = mbèslah
• beslit = bèslit
• besok = sésuk, mbènjang
  • besok-~ saja = sésuk-sésuk waé
• besot, beset = besèt, mlècèt
• besuk = besuk, tilik
• besusu = bengkoang
• betah, kerasan = betah, krasan
• betapa = mèndah
• betara = bathara, déwa
• betari = bathari, déwi
• betina = wadon, wèdok
• betis = kéntol, wentis
• betot, cabut = bethot, dudut
• betul = bener, leres
  • kebetulan =kebeneran, kaleresan
  • sebetulnya = sakleresipun
  • membetulkan = mbeneraké
• biang = babon, biyung
• bianglala = kluwung, layung
• biar = bèné, jarna, bèn
  • dibiarkan = dijarna, tokna
  • dibiarkan saja = jarna waé
• biasa = biasa, lumrah
  • biasanya = biasané, adaté
  • kebiasaan = pakulinan
  • membiasakan = ngulinakaké
  • terbiasa = kulina, manuh
• biawak = menyawak
• biaya = ragad
• bibi = bibi, bibék, bulik
• bibir = lambé, lathi
• bibit = winih, wiji
• bicara, berbicara = ngomong, ngendika
• bidadari = widodari
• bidan =bidhan
• bidik, mem~ = ngincer
• biduk = sampan, jukung
• biduan = penyanyi
• bijaksana = wicaksana
• bijan = wijén
• biji = wiji, isi
• bikang, kue - = bikang
• bikin = gawé, damel
  • membikin = nggawé, ndamel
  • bikinan = gawéan, damelan
• bikir = prawan
• biksu = pendhita Budha
• bila, kalau = yèn, menawi
• bilah, sibak = wilah
• bilal = tukang adan
• bilang = ngomong, ngendika
• bilangan = wilangan, etangan
  • • terbilang = bisa diwilang
• bilas, mem~ = mbilasi, nggrirahi
• bilik = senthong, kamar
• bilis = mèlen, lara mata
• bilur = bilur
• bilyar = bilyar
• bimbang = mangu-mangu, kéwuhan
• bimbing = tuntun
  • dibimbing = dituntun
  • membimbing = nuntun, muruki
  • bimbingan = tuntunan
• bina, membina = ndhidhik, mbangun
• binal = rongèh, mbedhal
• binar, ber~ = sumunar, sumringah
• binasa = tumpes, binasa
• binatang = sato, kéwan
• binatu = binatu, penatu
• bancang, ber~~ = renbug, rembugan
• bingar, ingar~ = ramé banget
• bingkai = wingku, pigura
• bingkas = cepet, gelis
• bingkisan = wungkusan
• bingung = bingung
  • membingungkan = bingungaké
• bini = bojo, istri, garwa
• bintang = lintang
• bintik-bintik = plenik-plenik
• bintil = bintul
• biola = biola, piyul
• birahi = brahi, birai
• biri-biri = wedhus gibas
• birit, ter~ = sipat kuping
• biru = biru
• bis, bus = bis
• bisa, dapat = bisa, saged
• bisa, racun = wisa, racun, upas
• bisan = bésan
• bisik = bisik, klesik
  • berbisik = bisik-bisik
  • dibisiki = dibisiki
  • membisiki = mbisiki
• bising = bising, mbrenegi
• bisu = bisu
  • membisu = meneng waé
• bisul = wudun, kukul
  • bisulan, ber~ = wudunen, kukulen
• biting = biting
• bius, membius = mbius
• blangkon = blangkon
• blaster = pranakan, campuran
• bobok, tidur = bobo, turu, tilem, saré
• bobol, jebol = bobol, jebol, bedhah
  • membobol = mbobol, njebol
  • kebobolan = kemalingan
• bobot, berat =bobot, abot, awrat
• bobrok = rusak, bubrah, bibrah
• bocah = bocah, laré
• bocor = bocor, trocoh
  • kebocoran = ketrocohan
• bodoh = bodho, goblok
• bodor = bsdut, dhagelan
• bogel, bugil = wuda blèj
• bogem mentah = jotos, anteman
• bogi, dhokar = dhokar, bèndhi
• bohong = apus, goroh, dora^[3]
  • dibohongi = diapusi, digorohi
  • membohongi = ngapusi, nggorohi
• bokong, pinggul = bokong
• boksen = tinju
• bol, jambu bol = jambu bol
• bola - bal
• bolak, mata - = mblalak
• bolak-balik = wira-wiri
• boleh = éntuk, olèh, angsal', pareng, kepareng
  • memperbolehkan = ngidini, marengaken'
• bolong = bolong
  • ber~~ = pating cromplong
• bolos = bolos
• bolot, mem~ = merban, mbebed
• bonceng = boncèng, nunut
  • membonceng = mboncèng, nunut
• bondong, ber~~ = pating grombol
• boneka = bonéka, golèkan
• bong = bong, tukang supit
• bongkar = jebol, bongkar
  • dibongkar = dijebol, dibongkar
  • membongkar = njebol, mbongkar
• bongkok = bungkuk, wungkuk
• bongkot = bonggol
• bonsai = bonsé
• bongsor = bongsor, longgor
• bontot = ragil, wuragil
• bonus = presèn, persèn
• bonyok = bonyok, tatu
• bopeng = burik
• bopong, mem~ = bopong, mbopong
• bor = bor
• bordir = bordir, sulaman
• boreg = tanggungan
• borgol = kecrèk, blenggu
• borok = borok, korèng
• borong, mem~ = borong, mborong
• boros = boros, royal
• bosan = bosen, jelèh
  • membosankan = mboseni, njelèhi
• botak = brundul, buthak
• botol = gendul
• boyongan = boyongan, pindhahan
• brangkas = lemari wesi
• buah = woh
  • berbuah = awoh
  • -buahan = woh-wohan
  • -dad =susu, payudara
  • -pelir = pringsilan
  • -hati = kekasih
  • -pinggang = ginjel
• buai, ayun = ayunan
  • buaian = bandulan
• bual, membual = ndopok, ndobos, umuk^[4]
• buana = bawana, donya, bumi
• buang = guwang, bucal
  • membuang = ngguwang, ngguwak
  • -air besar = ngising, bebucal
  • -air kecil = nguyuh
  • -muka = mlèngos
  • terbuang = kebuwang
  • dibuang-buang = diguwak-guwak
• buas = galak, ringas
• buat, untuk = kanggo, kagem
• buat, cipta = gawé, damel
  • buatan = gawéyan, damelan
  • dibuat = digawé, dipundamel
  • membuat = nggawé, ndamel
• buaya = baya, bajul
• bubar = bubar, bibar
  • membubarkan = mbubaraké
• bubuk = bubuk
• bubungan = wuwungan
• bubue = bubur
• bubul = bubul
• bubut, cabut = bubut, mbubuti
• bubut, mesin = mesin bubut
• bucu, pojok = pojok
• budak = budhak, batur
• budek = budheg, jampeng
• budi pekerti = watak, budi pekerti
• buduk, kusta = budhug, kusta
• bufet = bufèt
• bugar, segar ~ = seger, bagas
• bugenfil = bugènfil
• buhuk = gondok
• buhul, simpul = bundhelan tali
• bui, penjara = buwi, kunjara
• buih = umpluk, unthuk
  • berbuih = ngumpluk, ngunthuk
• bujang = bujang, legan
  • membujang = mbujang

• bujuk = ojok-ojok
  • membujuk = ngojok-ojoki
• bujur, membujur = mujur
• buka = bukak, bikak
  • dibuka =dibukak
  • membuka = mbukak
• bukan = dudu, sanès
• bukit = punthuk, gumuk
• bukti = bukti
  • membuktikan = mbuktèkaken
  • terbukti = kabuktèn
• buku, kitab = buku, kitab
  • membukukan = nyathet
• buku, ruas = ros
• bulan = rembulan, wulan
  • bulan madu = bulan madu
  • berbulan - = sasèn-sasèn
  • bulanan = sasèn
• bulat = bunder
  • bulatan = bunderan
• bulir = wuli, dhompol
• bulu = wulu
  • bulu kening = alis
  • bulu mata = idep
  • berbulu = duwé wulu
  • membului = mbubuti
• buluh, bambu = pring, deling
• bumbu = bumbu
• bumi = bantala, bumi
  • mengebumikan = mendhem, ngubur, nyarèkaken
  • bumiputra = wong pribumi
• bumbung = bumbung. lodhong
• buncis = buncis, boncis
• buncit = mblendhung
• bunda = ibu
• bundar = bunder
• bundel, bendel = bh~endhel
• bundel, simpul = bundhel, sindhetan
• bunga = kembang, sekar
  • berbunga = ngembang
  • mem~kan uang = nganakaké dhuwit
• bungkam = mingkem, bungkem
• bungkar = bongkar, rucat
  • membongkar = mbungkar, mbongkar
• bungkil = bungkil
• bungkuk = wungkuk, busu
  • membungkuk = mbungkuk
• bungkus = wungkus
  • dibungkus = dibungkus
  • membungkus = mbungkus
• bunglon = bunglon
• bungsil = bluluk
• bungsu = ragil, wuragil
• buntal, ikan buntal = iwak buntak
• buntet, buntu = buntet, bumpet
• bunting = meteng, mbobot
• buntu = buntet
• buntung = buntung
• buntut = buntut
  • berbuntut = duwé buntut
  • membuntuti = ngetitaké
• bunuh =pati
  • dibunuh = dipatèni
  • membunuh = matèni
  • bunuh diri = nglalu
• bunyi = swara, uni, swanten
  • dibunyikan = diunèkaké
  • berbunyi = muni, nyuwara
• bunyi-bunyian = tetabuhan
• burai, terburai = mawur
• buram, suram = surem, bureng
• buras, memburas = ndopok, ndobos
• burik, bopeng = pilak, burik
• buronan = buronan, buron
• buru, berburu = oyak, mbebedhag
  • terburu-buru = kesusu, kesesa
• buruh = buruh, kuli
• buruk = èlèk, ala, awon
• burung = manuk, peksi
• burut, hernia = ketedhun, kondor
• busa, buih = unthuk, umpluk
  • berbusa = mumpluk, ngumpluk
• busana = busana, rasukan
• bustan, taman = taman, patamanan
• busuk = bosok
• busung = busung
• busur = gandhéwa
• buta = picek, wuta
• buta, raksasa = buta
• butak,keruh = buthek
• butir, sebutir = gelintir
• butuh = perlu, butuh, betah
  • membutuhkan = mbutuhaké
  • kebutuhan = kabutuhan
• butuh, zakar = peli, palanangan'
• butut = mangkak, lawas
• buyar = buyar, ambyar
• buyut = buyut

• cabang = pang
  • bercabang = ngepang
• cabe = lombok
  • cabe rawit = lombok rawit
  • cabe merah = lombonk abang
• cabik, robek = suwèk
• cabir = suwèk dawa
  • cobar-cabir = pating sluwir
• cabul = cabul, rusuh, saru
• cabut = bedhol, bubut
  • dicabut = dibedhol, dibubuti
  • tercabut = kebedhol
• cacar = cacar
• cacat = cacat
• caci = pisuh, dhamprat
  • dicaci = dipisuhi
  • mencaci = misuhi, nyacad
• cacing = cacing
  • cacingan = cacingan
• cadangan = sèrep, cadhangan
• cadar = krodhong
• cadas = wadhas
• cadik = katir
• cagak = cagak, saka, pal
• cahaya = cahya, sunar
  • becahaya = sumunar, sumorot
• cair, encer = cuwèr, èncèr
  • mencair = dadi èncèr
  • cairkan dulu = èncèrké dhisik
• cakalang = iwak tongkol
• cakap, pintar = pinter
  • bercakap- = omong-omong
• cakar = cakar, cèkèr
  • dicakar = dicakar
  • mencakar = nyakar, nggaruk
• cakep = bagus, nggantng
• cakra = cakra
• cakrawala = cakrawala, langit
• calo, makelar = calo, blantik
• calon = bakal, calon
  • mencalonkan = nyalonaké
• cambang = godhèg, cambang
• cambuk = pecut, cemethi
  • dicambuk = dipecut
  • mencambuk = mecut
• camilan = camilan, mil-milan
• campa = macan lorèng
• campah = campah, kemba
• campak, buang = sebrat, kiprat
  • dicampakkan = disebratké
• campak, sakit - = lara campak
• campur = campur, amor, awor
  • bercampur = nyampur, ngamor
  • dicampur = dicampur
  • ikut campur = mèlu campur, mélu-mélu
  • mencampur = nyampur, ngamor
  • campuran = campuran
  • campur aduk = campur bawur
• canai, gerinda = grénda
• canag = bendhé
• cancut, cawat = cawet
• canda = guyon, gojèg
  • bercanda = geguyon, gojègan
• candi = candhi
• candu = candu, madat
• canggung = kikuk, éwuh
• cangking = nyangking
• cangkir = cangkir, cingkir
• cangklong = cangklong, oncé
• cangkok = cangkok
  • mencangkok = nyangkok
  • cangkokan = cangkokan
• cangkul = pacul
  • dicangkul = dipacul
  • mencangkul = macul
• cantelan = canthèlan
  • mencantelkan = nyanthèlaké
• cantik = ayu, èlok, èdi pèni
• canting = canthing
• cantol = canthol
  • kecantol = kecanthol
• cantrik = cantrik
• cantum, ter- = klebu, kamot
• cap = cap, mèrek
• capai, tercapai = tekan, katekan
  • mencapai = tekan, dumugi
• capai, capek = liyu, kesel, sayah
• capak, remeh = sepélé, lirwa
• capil, topi = capil, caping
• capuk, bopeng = burik, bopèng
• cari = golèk, pados
  • mencarikan = nggolèkaké
  • mencari = nggolèki
  • mencari-cari = golèk-golèk
• carter, men- = séwa, nyarter

• cat = cèt
  • mengecat = ngecèt
• catat = cathet
  • dicatat = dicathet
  • mencatat = nyathet
• catatan = cathetan
• catu = cathu, duman
• catur, sekak = catur, sekak
• catut, mencatut = ngelong
• catut, tang = catut, tang
• cawan = cawan, lèpèk
• cawat = cawet
• cebok, bercebok = cawik, céwok
• cebol = cébol, kunthèt
• cebur, kecebur = njegur, kejegur
  • diceburkan = dijeguraké
  • menceburkan = njeguraké
  • tercebur = kejegur
• cecak = cecak
• cecap, men- = nyicipi, ngicipi
• cecer, ber-an = kècèr, kecècèran
• cecunguk = coro
• cedera, luka = tatu
• cegah = penging, penggak
  • dicegah = dipenging, dipenggak
  • mencegah = menging, menggak
• cegat = cegat, adhang
  • dicegat = dicegat, diadhang
  • mencegat = nyegat, ngadhang
• cekatan = trengginas, akas
  • cekcok = grejegan, padu

= regejegan, padudon, udur ^[5]

• cekik = tekak, tekek
  • dicekik = ditekak, ditekek
  • mencekik = nekak
• cekok = men~i = cekok, nyekoki
• cekukan, makan = ceguken
• cekung, pipi = kempot
• cela, caci = paido, cacad,

= paiben ^[6]

• • mencela = maido, nyacad
• celah-celah = selan, renggangan
• celak mata = celak
  • bercelak = nganggo celak
• celaka = cilaka, apes
  • kecelakaan = kacilakan
  • mencelakakan = nyilakakaké
• celana = kathok, lancingan
• celas-celus = bludhas-bludhus
• celeng = cèlèng
• celengan = cèlèngan
  • nyelengi = nyèlèngi
• celup = celup, wedel
  • dicelupkan = dicelupaké
  • mencelupkan = nyelupaké
• celurit = clurit
• celurut, tikus = tikus clurut, curut
• cemar, kotor = reged
• cemara = cemara
• cemas = was-was, sumelang
• cemberut = mrengut
• cembung = mblendhuk
• cemburu = sujana
• cemerlang = gemebyar
• cemeti = pecut
• cemooh, men~ = écé, ngécé
• cempaka = cempaka
• cempedak = cempedhak
• cemplung = cemplung, jegur
  • dicemplungkan = dicemplungaké
  • kecemplung = kecemplung
  • men~kan = nyemplungaké
• cencang = iris, tugel, kethok
  • mencencang = ngiris, nugel
• cendana = cendhana
• cendawan = jamur
• cenderung = ngeboti
• cendol = cèndhol
• cengang, ter~ = kamitenggengen
• cengar-cengir = cengar-cengir
• cengeng = gembèng
• cengkeh = cengkèh
• cengkeram = cekethem
  • mencengkeram = nyekethem
• cengkerama = geguyon, gegojègan
• cengkerik = jangkrik
• cengkir = cengkir
• centeng = centhèng, mandhor
• cepat = cepet, enggal
• ceper, datar = rata, radin
• ceracau, men~ = nglindur
• cerah = padhang, njingglang
• cerai = pegat, pisah
  • bercerai = pegatan. pisahan
  • diceraikan = dipegat
• ceramah = sesorah

• cerana = wadhah kinang
• cerca, maki = diunèk-unèkaké
• cerdik = pinter, sugih akal
• cerek, teko = cèrèt, téko
• cerewet = crèwèt
• ceria = sumringah
• cerih = ampas, sepah
• cerita = crita, cariyos
• ceriwis = criwis, sugih omong
• cermai = cremé
• cermat = premana, tliti
• cermin = pengilon
  • bercermin = ngilo
• ceroboh = grusa-grusu, kasar
• cerobong = crobomg, pipa
• cerutu = srutu
• cespleng = cesplèng, mandi
• cetak = cétak
  • encetak = nyétak
• cetek = cethèk, ora jero
• cibir, men~ = ngiwi-iwi, njudhir
• cicak = cecak
• cicil = cicil, angsur
  • dicicil = dicicil, diangsur
  • mencicil = nyicil, ngangsur
• cicip = incip, icip
  • dicicipi = diincipi
  • mencicipi = ngincipi
• cicit = canggah
• ciduk = cidhuk, nyidhuk
• cikar = cikar, grobak
• cilik, kecil = cilik, alit
• cina = cina, tionghwa
• cimplonhg = dadhu
• cincang = cacah
  • mencincang = nyacah
• cincin = ali-ali, sesupé
• cinta = tresna, asmara
  • bercintaan = dhemenan
• cipta = cipta
  • diciptakan = diciptakaké
  • menciptakan = nyiptakaké
• ciri, tanda = ciri, titèn
• citarasa = seléra
• cita-cita = gegayuhan
• cium = sun ambung, aras
  • dicium = disun. diambung
  • mencium = ngesun, ngambung
  • cium-ciuman = ambung-ambungan
• tercium = ngganda
• ciut, menciut = saya cilik, ciut
• coba = coba, jajal\**dicoba = dicoba, dijajal
  • mencoba =njajal, nyoba
  • cobaan = pacoban
  • percobaan = njajal. nyoba
  • coba-coba = njajal, pisan-pisan
• cobek = lèmpèr, cowèk
• cocok, pas = cèples, cocok
  • mencocokkan = nyocokaké
• cocok, tusuk = sujèn, sunduk
• codot = codhot
• cokelat = sokelat, soklat
• cokol, ber~ = lelungguhan
• colek, jawil = jawil,ndulit
  • mencolek = njawil, ndulit
• colok, obor = obor, suluh
• colot, mencolot = mencolot, mlumpat
• colong, men~ = nyolong
• comberan = pecerèn, combèran
• comblang = germa, jomblang
• comot, dekil = reged, gluprut
• comot, men~ = njupuk
• compang-camping = rowak-rawèk
• condong = dhoyong
• congek = kopoken, budheg
• congkak = kumalungkung
• congkel = cukil, cukit
  • mencongkel = nyukil, nyukit
• contoh = conto, tiru, tuladha
  • dicontoh = diconto, ditiru
  • mencontoh = nyonto
• contong = conthong
• copet = copèt, kutil
  • dicopet = dicopèt, dikutil
  • mencopet = nyopèt, ngutil
  • kecopetan = kecopètan
• copot = coplok, copot
• cor = ngecor = cor, ngecor, ngecur
• corak = gambaran, gagrak
• corat-coret = orèk-orèk
• coret = corèk
• coreng = corèk
• coro. kecoa = coro
• corong = torong, corong
• cuaca = hawa

• cubit = jiwit
  • mencubit = njiwit
• cuci = kumbah, girah
  • cuci baju = ngumbahi, nggirahi
  • cuci beras = mususi
  • cuci piring = asah-asah,

= isah-isah ^[7]

• • cuci kaki = wisuh, wijik, wasuh
  • cuci muka = raup, suryan
• cucu = putu, wayah
  • bercucu = nduwé putu
• cucuk, paruh = cucuk
• cucur, ber~an = mbrebes mili
• cuil, mencuil = cuwil, nyuwil
• cuka = cokak
• cukai = cukai, pajeg
• cukil = cukil, cungkil
• cukong = cukong, bandar
• cukup = cukup, cekap
  • mencukupi = nyukupi
  • kecukupan = kacukupan
• cukur = cungkur, pangkas,

= paras ^[8]

• • bercukur = nyukur, mangkas
  • dicukur = dicukur
• cula = cula, sungu
• culas. licik = urik, srèi
• cuma, hanya = mung, namung
• cuma-cuma = gratis
• cumbu, bercumbu = sembranan, gojègan
• cumi-cumi = cumi-cumi
• cungkil = cukil
• cuplik = cuplik
• curam = njojrog, njuleg
• curang = urik
• curi = colong
  • dicuri = dicolong
  • mencuri = nyolong
  • pencuri = maling, pandung
  • kecurian = kemalingan
• curiga = sujana, jubriya
  • dicurigai = dikira, disangka
  • mencurigai = nyujanani
• cuti = perlop = prèi, cuti, perlop

• dacin = dhacin, timbangan
• dada = dhadha,

=jaja ^{[9] [10]}

• dadak, men- = dadakan, ujug-ujug
• dadali = alap-alap
• dadar, telur = dadar
• dadu = dhadhu
• dadung, tali - = dhadhung
• daerah = wewengkon, praja
• daftar = daptar, urutan
  • mendaftarkan = ndaptaraké
• terdaftar = kecathet
• dagang = dagang, dodolan
  • berdagang = dodolan, dagang
  • dagangan = dagangan
• dagel = dhagel, banyol
  • mendagel = ndhagel, mbanyol
• daging = daging
• dagu = janggut, kethekan
• dahaga - ngelak, salit
• dahak = riak
• daham = dhèhèm
  • berdaham = ndhèhèm
• dahan = pang
• dahi = bathuk, palarapan
  • dahi nonjol = bathuk nonong
• dhsyat = hébat
• dahulu = biyèn, rumiyin
  • mendahului = ndhisiki
  • pendahuluan = bebuka, wiwitan
• daki, kotoran = bolot, dhangkal
• daki, mendaki = manjat, mènèk
• dakon = dhakon, congklak
• daksina = kidul
• dakwa, tuduh = dakwa, tuduhan
• dalal = makelar, blantik
• dalam = jero, lebet
  • kedalaman = jeroné
  • pedalaman = dhaérah kepencil
• dalang = dhalang
  • mendalang = ndhalang
• pedalangan = pedhalangan
• dalih = alesan
• dalil = dalil, panuntun
• dam = bendungan, wadhuk
• damai = tentrem
• damar, pelita = damar, obor, suluh
• damba(an) = pengarep-arep
  • mendambakan = ngarep-arep
• dampar, terdampar = kandhas, kéntas
• damping = sandhing
  • berdampingan = sesandhingan, mèpèt
  • mendampingi = njèjèri, ngancani
• damprat, didamprat = dilabrak
• dan = lan, karo, kaliyan
• dana = dana, béa
• danau = tlaga, sendhang
• dandan = dandan, dandos
  • berdandan = macak, ngadisalira
  • mendadani = ndandani
  • dandanan = dandanan
• dandang = dandang
• dangkal = cethèk
• dangau, gubuk = gubuk
• dansa = dhangsa
• dapat = olèh, éntuk, bisa, pikantuk, saged
  • terdapat = ana
  • pendapatan = olèh-olèhan
  • kedapatan = ketemu, konangan
• dapur = pawon
• dara, perawan = prawan, kenya
  • burung dara = dara
• darah = getih, rah, ludira
  • berdarah = getihen
• darat = dharat
  • mendarat = ndharat
• dari = saka, awit, saking

• • darimana = saka ngendi
  • daripada = tinimbang
• darmawisata = piknik, nglèncèr
• darurat = gawat, kepeksa
• dasa = sepuluh
• dasar = dhasar, landhesan
• dasi = dhasi
• daster = dhaster
• datang = teka, rawuh
  • berdatangan = padha teka
  • kedatangan = ketekan
  • pendatang = wong manca
• datar = rata
  • dataran = lemah sing rata
• datuk = sesepuh, pinisepuh
• daun = godhong, ron
  • berdaun = thukul godhong
  • dayn-daunan = godhong-godhongan
• dawat, tinta = mangsi
• dawet, cendol = dhawet, cèndhol
• dayung = dhayung
  • mendayung = ndhayung
  • didayung = didhayung
• debar, ber- = dheg-dhegan
• debu = bledug, lebu, awu
  • berdebu = nglebu
• dedak = dhedhak
• dedel, men- dhèdhèl, ndhèdhèl
• degil = bongol
• deham, ber- = dhèhèm
• dekam = dhekem
• dekan = dhékan
• dekap, men~ = ndhekep, sikep
• dekat = cedhak, caket, celak
  • berdekatan = jèjèr
  • mendekati = nyedhaki
• dekil = boloten, reged
• dekorasi = rerenggan
• delapan = wolu
• delik, men~ = mecicil, mentheleng
• delima = dlima
• delman = dhokar, andhong
• demam = adhem panas, mriang
• demi = dhemi
• demikian = mangkono, mangkéné,

mangkana, mekaten^[11]

• demit = dhemit, sètan
• dempet = rapet, dhémpét
  • berdempetan = èmpèt-èmpètan
• dempul = dhempul
• denda = dhendha, ukuman
• dendam = dhendham
• dendang, ber~ = nembang, ura-ura
• dendeng = dhèndhèng
• dengan = karo, kaliyan
• dengar = krungu, mireng
  • mendengarkan = ngrungokaké
  • didengarkan = dirungokaké
  • pendengar = pamiyarsa
• dengki = srèu=i, drengki
• dengkul = dhengkul, jengku
• dengkur, men~ = ngorok
• dentum = gleger
• denyut, ber~ = keduten
• depa, sedepa = dhepa, sedhepa
• depak = nyèpak, nendhang
• depan = ngarep, ngajeng
  • didepan = ing ngarep
  • kedepan = mengarep
• depot = dhepot, warung cilik
• dera, men~ = sabet, nyabet
• derajat = drajat
• derai, ber~ = mbrebes
• deras = deres, santer
• derek = kèrèkan
  • menderek = ngrèrèk
• deret = baris, larik
  • berderet = lelarikan
  • deretan = larikan, barisan
• derita = panandang
  • menderita = nandang, sengsara
  • penderitaan = kasangsaran

• derma = derma, dana
• dermaga = dermaga
• dermawan = loma
• desa = désa, dhusun
• desah = klesik, lirih
• desak = dhesak, suk
  • berdesakan = suk-sukan
• desas-desus = kabar angin
• desir, ber~ = sembribit (angin)
• destar = iket, udheng
• detail = jlimet, njelimet
• detektif = dhétèktif, resèrse
• detergen = dherjèn
• detik, sedetik = dhetik, sedhetik
• dewa = déwa
• dewasa = déwasa
• dewi = déwi
• di, pada = nèng, ing, wonten
• dia = dhèwèké

dhèwèkné, piyambakipun

• diam = meneng, mèndel
  • diam-diam = meneng-meneng
  • mendiami = ngenggoni
  • kediaman = omah, griya
• dian = tèplok, ublik
• diang, ber~ = garang, gegenèn
• diare = mèncrèt
• didih, men~ = umob
• didik = ajar
  • mendidik = ngajari
  • pendidikan = pawiyatan'
• diesel = dhisel
• diet = dhiét
• dik, adik = adhi, rayi
• dikau = kowé, panjenengan
• dikir = dikir
• dikit, sedikit = sithik, sekedhik
• diktat = dhiktat
• dikte = dhikté
  • mendikte = ndhikté
• dinamit = dhinamit
• dinamo = dhinamo
• dinar = dhinar
• dines = dhines
• dinding = témbok
• dingin = adhem, anyes, asrep
  • kedinginan = kadhemen
• dingklik = dhingklik
• dipan = dhipan, ambèn
• diploma = dhiploma, ijazah
• diri = awak, badan, salira
  • dirinya = dhèwèké, awaké
  • sendiri = dhéwé
• di sana = ing kana
  • di sini = ing kéné
• doa = donga
  • didoakan = didongakaké
  • mendoakan = ndongakaké
  • berdoa = ndonga
• dobel = dhobel, rangkep
• dobi = tukang, penatu
• dobol, bolong = bolong, bocor
• dobrak = mbobol, mbedhah
• dodol, kue - = dhodhol, jenang
• dokar = dhokar, andhong
• dokoh = liontin
• doktrin = dhoktrin
• domba = wedhus gibas
• domino = dhomino, gaplé
• dompet = dhompèt, slepèn
• donat = dhonat
• donatir = dhonatir, panderma
• dongak, men~ = ndhangak
• dongeng = dongèng
• dongkel = dhongkèl
• dongkrak = dhongkrak
• dongkol = mangkel
• donor darah = panyumbang getih
• dorong = surung
  • didorong = disurung
  • mendorong = nyurung
• dos, kardos = dhus, kardhus

• dosa = dosa
• dosin = losin
• dot = dhot
• doyan = doyan, dhemen
• doyong = dhoyong, miring
• drama = lakon sedhih
• drum = tambur
• dua = loro, kalih
  • jadi dua = dadi loro
  • berduaan = sarimbit
  • dua belas = rolas, kalih welas
• dua puluh = rongpuluh, kalih dasa
  • dua puluh lima = selawé, selangkung
• dubur = silit, dhubur
• duel, tanding = gelut, tandhing
• duda = dhudha
• duduk = lungguh, lenggah, pinarak
• duga = kira, duga, nyana
  • menduga = ngira, nduga
  • diduga = dikira
• dugal = ndugal
• duha = duha
• duhur = lohor, dhuhur
• duit, uang = dhuwit, arta
• duka cita = susah, sungkawa
• dukuh = dhukuh, désa
• dukun = dhukun
  • dukun beranak = dhukun bayi, praji^[12]
• dukung, men~ = sokong, bantu
• dul, dahulu = biyèn, dhisik
  • didahului = didhisiki
  • mendhului = ndhisiki
• dungu = goblok, bodho
• dunia = donya, jagad
  • sedunia = sedonya, sejagad
• dupa = menyan, dupa
  • pedupan = padupan
• durhaka = duraka
• durat = mutiara
• duri =eri
  • berduri = ana eriné
• durian = durèn
• durjana = jahat
• dusta = ngapusi, goroh
  • berdusta = ngapusi
• dusun = désa, kampung
  • pedusunan = padésan
• duta = dhuta, utusan
  • kedutaan = kedhutaan
• duyun, ber~~ = gerombol, ndlidir
• duyung, ikan duyung = duyung

• ebi = èbi
• eceran = ècèran, kètèngan
  • mengecer = ngècèr, ngètèng
• edan, gila = gendheng, édan
• edar = ubeng, ider
  • mengedarkan = ngubengaké
  • mengedari = ngubengi, ngiteri
  • beredar = mubeng, ngalih-ngalih
  • peredaran = mubengé
• edisi, terbitan = weton,
• edit, mengedit = mranata
• egrang = ègrang
• eja, mengeja = èja, ngèja
• ejan, mengejan = eden, ngeden
• ejek, mengejek = écé, ngécé
• ekonomis = gemi, ora boros
• ekor = buntut
  • berekor = ana buntuté
  • mengekor = ngetutaké, ngeloni
• eksamen = ujian, pandadaran
• eksem = èksém
• eksperimen = pacoban, jajalan
• ekspedisi = pangiriman barang
• eksposisi = pamèran
• ekspres = cepet, banter
• ekstra = èkstra, tambahan
• ekuator = katulistiwa
• elak, mengelak = éndha, ngéndhani
• elang = wulung, alap-alap
• elok = apik, èdipeni, saé
• elon, ngeloni = mihak, ngéloni

• elus, mengelus = elus, ngelus
  • dielus-elus = dielus-elus
• emak, ibu = embok, biyung
• emas, mas = emas, jené, kencana
• embah = simbah, eyang
• embak, mbakyu = mbak, mbakyu
• embel-embel = èmbèl-èmbèl
• ember = èmbèr
• embun = mbun
• emis, pengemis = wong ngemis, kéré
• emong, ngemong = emong, momong
• emosi = émosi, pangrasa
• empal = empal
• empang, kolam = blumbang
• empas, hempas = sebrat, kipat
  • dihempaskan = dikipataké
  • menghempaskan = ngipataké
• empat = papat, sekawan
  • empat belas = patbelas, sekawan welas
  • empat puluh = patang puluh, sekawan dasa
  • berempat = wong papat
  • perempatan = prapatan
  • seperempat = seprapat, sapro sekawan
• empedu = peru
• empela = rempela
• empelas = amplas, amril
• emper = èmpèr, tritisan
• emping = emping
• empuk = empuk
• empulur = gabus
• enak = énak, sedhep, eco
  • seenaknya = sak énaké
  • mengenakkan = ngepénakaké
  • keenakan = kesenengen
• enam = enem
  • berenam = jumlahé enem
  • enam belas = nembelas
  • enam puluh = sewidak

• enau = enau
• encer = cuwèr
• encok = éncok, rématik
• endap(an) = enep, enepan
  • mengendapkan = menepaké
• endap, mengendap = ndingkik
• engah, terengah = krenggosan
• enggan = wegah, éwuh
• engkau = kowé, penjenengan
• engkol = éngkol
• engkong = embah, éyang
• engsel = èngsèl
• enom = enom, anom
• entah = embuh, duka
• entar, sebentar = mengko, mangké
• entas, mengentas = ngentas
• enteng = ènthèng, rèmèh
• enyah = lunga, minggat
  • mengenyahkan = nundhung, nggusah
• eram = angrem
  • mengerami = ngangremi
• erang, mengerami = ngangremi
• erang, meng~ = sambat, ngirih
• erat, ketat = kenceng
• ereksi = ngaceng
• eret, seret = gèrèt
• ercis = kacang kapri
• eru = cemara
• es = ès
• esa, tunggal = èsa, tunggal
• esah, sah = sah, absah
• esok = sésuk, mbénjing
  • keesokannya = ésuké
• etika = subasita
• eyel, mengeyel = ngèyèl

• gabah = gabah
• gabuk, hampa = ora isi
• gabung = kumpul, campur
• gabus = gabus
• gada = gada
• gadai = gadhé
• gadang, ber- = lèk-lèkan
• gading = gadhing
• gadis = prawan, kenya
• gaduh, ramai = ribut, ramé

• gerak = obah

• habis = entèk, telas
  • dihabiskan = dientèkaké
  • menghabisi = mungkasi
  • menghabiskan = ngrampungaké
  • penghabisan = pungkasan
  • kehabisan = kentèkan
• hablur = jendhelan
• hadang = adhang, cegat
  • menghadang = ngadhang, nyegat
• hadap = adhep
  • menghadap = ngadhep
  • menghadapi = ngadhepi
  • dihadapkan = diadhepaké
  • berhadapan = arep=arepan
  • terhadap = marang
• hadiah = hadhiah, ganjaran
  • berhadiah = ana hadhiahé
• hadir = ana, teka, wonten
  • hadirin = para rawuh
  • menghadiri = nekani, ngrawuhi
• hafal = apal
  • menghafalkan == ngapalaké
  • hafalan = apalan
• hai = hé, é
• haid = haid
• hajar, dihajar = digebug
• hajat = kajat, niyat
  • berhajat = duwé kajat
  • hajatan = kajatan
  • hajat besar = ngising, bobotan
  • hajat kecil = nguyuh, tetoyan
• haji = kaji
• hak, wewenang = hak
• hak sepatu = tungkak sepatu
• hakikat = hakèkat
• hakiki = bener, sabeneré
• hakim = hakim
  • menghakimi = mutusi prakara
• hal = hal, bab, prakara
• halal = halal, kalal, sah
  • menghalalkan = ngalalaké
• halaman, rumah = latar, pekarangan
• halaman, buku = kaca (buku)
• halang = alang
  • menghalangi = ngalangi
  • halangan = alangan
  • terhalang = kepalang, kalingan
• halau = gusah
  • dihalau = digusah
  • menghalau = nggusah
• halilintar = kilat, thathit
• halimun = kabut, pedhut
• halte = halte
• haluan = ancas, tujuan
  • sehaluan = setujuan, seancas
• halus = alus
• hama = ama

• ia, iya = iya, inggih, injih
  • mengiakan = ngiyani, mbeneraké
• ia, dia = dhèwèké
• ialah = iya kuwi, yaiku, yakuwi
• iba = mesakaké
  • beriba-iba = nrenyuhaké
• ibadat = ibadah
  • beribadat = ngibadah
• ibarat = umpama
  • mengibaratkan = ngibarataké
• iblis = dhemit, sétan
• ibu = ibu, biyung ,emak

• jabal, menjabal = ngrampas, mbégal
• jabang bayi = jabang bayi
• jabar, menjabarkan = nerangaké
• jabat, menjabat = nyekel gawéan, mengku jabatan
• jabatan = jabatan
• jabat tangan = salaman
• jadah = jadah
• jadi = dadi, dados
  • jadi-jadian = gawéan
  • kejadian = kedadéan
  • menjadikan = ndadèaké
  • menjadi-jadi = saya ndadi
  • terjadi = dumadi

kalih - kalo - kang - karep - karo - kathah - kaya - keceng - keli - kenceng - kentol - kepeksa - kesusu - kesusu - kethak - kethek - ki - kilak - kirik - kitha - kiwa - klambi - koen - kondhur - kongkon - kono - kowe - kowe - kucing - kula - kuping - kuru - kuthuk - kutuk - kuwi -

lali - lambe - lanang - lara - lawang - lawange - lemah - lembeng - lemu - lima - lingguh - loro - loro-lorone - lunga - lunga - lungguh - luwe - luwe - luwe - luwih -

macan - madang - madosi - manah - mangan - manungsa - mapak - mari - mari-mari - mas - mata - matane - matur - mbiyen - mburi - melo - mendem - meneh - menek - menggok - mengko - mergo - meri - meri - mikul - mlaku - mlarat - mlayu - mlayu - mlebu - mlumah - mlungker - moro - mrene - mripat - mrono - mudhun - mulih - muliho - munggah - murep - muwun -

nang - nate - ndableg - ndhik - ndhodhok - ndhredheg - ndhuwur - nedha - nesu - ngalih - nganti - ngantuk - ngarep - ngatang-atang - ngelak - ngendika - ngerti - nggandhul - nggeblas - nggowo - ngisor - ngombe - ngono - ngragas - ngrewangi - ngumbe - ngunjuk - ning - njebabah - nunggoni - nunggu - nunut - nyanggong -

ojo - ojo - omah - ono - onok - opo - ora -

• sapa
• sinten

tak - tamba - tambah - tambane - tangan - teko - tela - tempik - tengen - tengkleng - tentrem - theklek - tiba - tiga - tilem - tindak - tindak - toya - tresno - tuku - tulisan - tulisane - tumbas - turu -

untu - uwis -

wadah - wadoh - wanci - wangsul - waras - wareg - wedang - wedhok - wedhus - wedhus - wedi - weteng - wingi - wis - wisuh - wit - wolu - wonten - wungu -

1. Kamus Indonesia - Daerah Jawa, Bali, Sunda, Madur, Sugiarto, dkk, PT Gramedia Pustaka Utama, 2007
2. Kamus Basa Jawa (Bausastra Jawa), Tim Penyusun Balai Bahasa Yogyakarta, Penerbit Kanisius, 2001. ISBN 979-672-990-3
3. Kamus Lengkap Bahasa Jawa, S.A. Mangunsuwito, CV Yrama Widya, 2002. ISBN 979-543-072-6

• Panganggo:Bennylin/Purwadarminta
• Wikisastra:Bausastra Indonésia (tabèl)

• [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9], [10], [11], [12], [13], [14], [15], [16], [17], [18], [19], [20], [21]