Kashubi

Kashubi (kash. Kaszëbi) esas grupo etniala west-Slava de nord-central Polonia.

La Kashuba chef-urbo neofical esas Kartuzy. Inter urbi plu granda, Gdynia kontenas la homi maxim multa deklaranta Kashuba origino. L' urbo maxim granda dil Kashuba regiono esas Gdańsk, la chef-urbo dil Voivodio Pomeraniana. Kashubi tradicionale okupis su pri agrokultivo e peskado; ho-die anke pri hostagado e agroturismo.

La chef organizuro, qua mantenas la Kashuba identeso, esas l' Asociuro Kashuba-Pomerana. La recente kreita Odroda anke okupas su pri la rinovigo dil Kashuba kulturo.

La tota nombro di Kashubi varias dependante de la defino. L'aproximo maxim ordinara esas ke plu kam 300 000 habitanti di Polonia havas Kashuba ancestri. L' aproximeso maxim extrema esas 50 000 til 500 000.

Kashubi decendas direte de Pomerani, anciena Slava tribuo nomizita segun la regiono qui koloniigis, Pomerania (de Polona Pomorze, "la lando alonge la maro"). On kredas ke ca ancestri dil Kashubi venis al regiono inter la fluvii di Oder e Wisła pos la migrado di populi. Dum ke multa Slava Pomerani asimilesis dum la Germana koloniizado di Pomerania (Ostsiedlung), specale en sud-est-Pomerania (Pomerelia), kelki konservis e developis sua kustumi e divenis konocata kom Kashubi. La menciono maxim anciena dil nomo venas del 13ma yarcento (siglo di Barnim 1ma la Bona, dukulo di Pomerania-Szczecin).

Altra anciena menciono pri la Kashubi venas del 13ma yarcento, kande la duki di Pomerania inkluzis "duko di Kashubia" ad en sua tituli. Pos la Paco di Vestfalia (1648, pos la Milito di Triadek Yari), parti di west-Pomerania regneskis da Suedia e reji Sudeiana titulizis su "duko di Kashubia" depos la yaro 1648 til la 1720ma yari.

La dieto di Prusia en Königsberg chanjis la linguo ofical eklezial del Polona al Germana en la yaro 1843, ma ca decido balde abrogesis. En la yaro 1858, Kashubi emigris a Supera Kanada e li kreis la vilajeto di Wilno, Komtio di Renfrew, Ontario, qua ankore existas ho-die. Kashuba enmigrinti fondis parokio di Santa Iosafat en komono di Lincoln Park, Chicago. En la 1870ma yari, peskal vilajo fondesis en Jones Island, Milwaukee, Wisconsin da enmigrinti Kashuba e Germana. Ma la du grupi ne proprietis sua lando yure, do la guvernerio di Milwaukee eviktis li kom le «squatter» en la 1940ma yari e l' areo balde chanjesis ad industrieyo.

Multa Pomerani en l' antea Dukio di Pomerania, majoritato di li Luterana protestanti (inkluzante Slovinci), Germanigesis inter la 14ma e 19ma yarcenti segun la Prusiana programo politikal di Germanigado. Kelka socii en Pomerelia (est-Pomerania) transvivis e ho-die li egardas su kom Kashubi en moderna Polonia, quankam altri ekpulsesis dal Poloniana komunista guvernerio kom "Germani" pos la duesma mondomilito. Majoritato di Kashubi en est-Pomerania, diferante de Slovinci e Slava Vendi Pomeraniana, restis katolika. Dum la traktato di Versailles, Kashuba aktivulo Tóna Ôbram, propagante integrigo di Kashubia a Polonia, dicis vorti famoza: "Esas nula Kashubia sen Polonia e nula Polonia sen Kashubia."

Dum la duesma mondomilito, mili di Kashubi amase ocidesis da trupi Germana, partikulare le plu alte edukata. La chefa loko di exekuti esis Piaśnica.

Cirkum 50,000 Kashubi parolas la Kashuba, linguo west-Slava Lekiana. Multa linguisti Polonian antee traktis la Kashuba kom Polona dialekto, quankam nun majoritato di li kredas, ke ol esas Slava linguo aparta.

Existas altra etniala tradicionala Slava grupi habitanta Pomerania, exemple Kociewiacy, Borowiacy, Krajniacy ed altri. Lia dialekti ordinare apartenas ad inter la Kashuba ed la Polona dialekti di Granda Polonia e Mazovia. Co povus indikar, ke li esas ne nur decedanti di anciena Pomerani, ma anke di koloniizanti, qua venis a Pomerania de Granda Polonia e Mazovia dum la Mezepoko. Ma co esas nur un posibla expliko.

L' exemplo maxim anciena dil skribata Kashuba esas en katekismo protestanta del yaro 1643 da Martin Luther. Intereso ciencal pri la Kashuba fondesis da K. C. Mrongowiusz en la yaro 1823.

L' unesma aktivulo dil nacional movemento Kashuba/est-Pomerana esis Florian Cenôwa. Il dokumentizis la Kashuba alfabeto e gramatiko en la yaro 1879 ed il publikigis kolektajo di rakonti etnografial e historial pri la vivo dil Kashubi. Altra frua skriptisto en la Kashuba esis Hieronim Derdowsczi. La movemento di Yuna Kashubi konsequis, duktata dal skriptisto Aleksander Majkòwsczi. La grupo kontributis multe al developado dil Kashuba linguo literatural.

En la yaro 2005, la Kashuba povis unesma-foye oficale examenesar ye la fino di eduko sekundara. Quankam nur 23 studianti selektis ol, co videsis kom progreso importanta en l'ofical agnosko ed establiso dil linguo.

Nune en kelka urbi e vilaji en norda Polonia, Kashuba esas la duesma linguo parolata pos la Poloniana, ed ol instruktesas en regionala skoli.

La Kashuba nun juas legal protektado en Polonia kom linguo ofical minoritatal.

• Świętopełk la 2ma la Granda (1195-1266) duko di est-Pomerania
• Mestwin la 2ma (1220-1294), duko di unionita est-Pomerania
• Ludwig Yorck von Wartenburg (1759-1830) Prusiana marshalo dil epoko di Napoléon 1ma
• Florian Cenôwa (1817-1881) politikal aktivero, skriptisto, linguistulo e revolucionero
• Gerard Labuda (1916- 2010) historiistulo
• Günter Grass (1927-2015) Nobel-laureato, Germana skriptisto decendinta de Kashubi
• Wawrzyniec Samp (1939- ) skultistulo e grafika artistulo
• Józef Borzyszkowski (1946- ) historiistulo, politikistulo, fondinto dil Kashuba Instituto
• Jerzy Samp (1951- ) skriptisto, publicistulo, historiisto e social aktivero
• Donald Tusk (1957- ) historiistulo, politikistulo, chefulo dil partiso "Civitana Platformo", chefministro di Polonia