Papers by Marta Kowalczyk
Non omnis moriar Warmio. Pfarrer Kanonikus Georg Romanski. Goldenes Priesterjubiläum, 2024
Non omnis moriar Warmio. Pfarrer Kanonikus Georg Romanski. Goldenes Priesterjubiläum, tł. André S... more Non omnis moriar Warmio. Pfarrer Kanonikus Georg Romanski. Goldenes Priesterjubiläum, tł. André Schmeier, Paderborn 2024, ss. 125.
Studia Elbląskie t. XXV, 2024
czyli babcia Jezusa Chrystusa, była kobietą, która doświadczyła późnego macierzyństwa. Wraz z męż... more czyli babcia Jezusa Chrystusa, była kobietą, która doświadczyła późnego macierzyństwa. Wraz z mężem, św. Joachimem, długo prosiła Boga o poczęcie dziecka. Wyczekana córka, której dali na imię Maria, przyszła na świat 8 września, kiedy Anna miała już skończone 45 lat i pierwsze siwe włosy na głowie. Taki przekaz niosą Tradycja oraz szczątkowe informacje znajdujące się w Protoewangelii Jakuba i Ewangelii Pseudo-Mateusza. I choć obecnie brak potomstwa nie jest napiętnowany społecznie tak, jak to miało miejsce dwa tysiące lat temu w kulturze żydowskiej, to nadal, pomimo rozwoju medycyny, wiele par małżeńskich pragnie potomstwa, którego z różnych przyczyn doczekać się nie może… W tej perspektywie interesujące badawczo jest objawienie św. Brygidy Szwedzkiej (1303-1373) 1 , która problemów z poczęciem potomstwa nie miała i była szczęśliwie matką ośmiorga dzieci. Przyczynkiem do kontemplowania przez szwedzką mistyczkę sytuacji, w jakiej znalazła się św. Anna, były relikwie babci Jezusa, które podarował Brygidzie zakrystian klasztoru Świętego Pawła za murami w Rzymie. Jako żona 1 Brygida Szwedzka -patronka Europy. Pochodziła z królewskiej rodziny Folkungów. Urodziła się w 1303 r. na zamku w Finstad koło Uppsali. W 1316 r. została wydana za mąż za marszałka dworu Ulfa Gudmarssona, z którym doczekała się ośmiorga dzieci, w tym córki Katarzyny Szwedzkiej, również późniejszej świętej. W 1341 r., po śmierci syna Gudmara, małżonkowie razem udali się na pielgrzymkę do Santiago de Compostela, po powrocie z której Ulf wstąpił do zakonu cystersów w Alvastrze, gdzie Brygida, doczekawszy usamodzielnienia się dzieci, po śmierci męża w 1344 r. także znalazła schronienie i gdzie pod wpływem mistycznych wizji przepowiedziała wielkie klęski mające spaść na rodzinę królewską i samego króla Magnusa II. Po kolejnych objawieniach, dotyczących konieczności powstania nowej wspólnoty, w roku 1346 Brygida otrzymała od króla zamek Vadstena, w którym założyła klasztor dla zakonnic nazywanych powszechnie brygidkami, dla których reguła została zatwierdzona w 1370 r. W 1349 r. udała się ze swymi spowiednikami do Rzymu, nalegając na powrót najpierw papieża Klemensa IV, a później Urbana V z Awinionu, czego doczekała w roku 1367. Jednocześnie przez cały czas tam, gdzie to było możliwe, Brygida ściśle łączyła życie mistyczne z czynnym oddziaływaniem na swe otoczenie, opowiadając o swoich widzeniach i audycjach, które dotyczyły jednostek, grup lub chrześcijaństwa i reformy Kościoła. Do czasów współczesnych zachowały się trzy duże teksty i około 600 mniejszych, zebranych w Revelationes caelestes (Objawienia niebieskie). Dzieło to składa się z ośmiu ksiąg i Extravagantes. Problemy teologiczne porusza Liber quaestionum (Księga pytań), Revelationes caelestes, Reguła s. Salvatoris oraz tekst liturgiczny Sermo angelicus (Mowa anielska). W przekładzie polskim dzieła św. Brygidy ukazały się pt.
Błogosławiona Dorota z Mątów. Średniowieczna pustelnica. Materiały z VI. Sympozjum Dorotańskiego w Kwidzynie [25 VI 2022], red. J. Liguz, Kwidzyn 2024, 2024
Pustelnia bł. Doroty. Od dziesięcioleci trwają badania i dyskusje na temat dokładnego usytuowania... more Pustelnia bł. Doroty. Od dziesięcioleci trwają badania i dyskusje na temat dokładnego usytuowania miejsca odosobnienia pomezańskiej rekluzy. Śladem tych dyskusji i zarazem pewnym podsumowaniem będzie tu przedstawienie w części pierwszej i drugiej opracowania zestawienia najważniejszych informacji o rekluzorium bł. Doroty zawartych w Żywocie Doroty z Mątów Mistrza Jana z Kwidzyna, jak i treść Acta Sanctorum z 1883 roku . Jako dopełnienie wiedzy o średniowiecznych wymogach dotyczących pustelni (cel) przeznaczonych dla ówczesnych rekluzów i rekluz przedstawione zostaną w części trzeciej wytyczne zawarte w regułach dla pustelnic (rekluz), które obowiązywały w Kościele rzymskokatolickim, kiedy ta jakże wymagająca i surowa forma realizowania powołania anachoreckiego była najbardziej popularna w Europie. W części czwartej opracowania przedstawione zostaną wnioski wynikające z analizy pism źródłowych, średniowiecznych przepisów reguł dotyczących m.in. wymiarów pustelni rekluzów i rekluz oraz pomiarów wykonanych w katedrze św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie, które pozwalają spojrzeć na umiejscowienie celi bł. Doroty z Mątów ze współczesnej perspektywy.
Studia Redemptorystowskie nr 21, 2023
The elaborated entitled ‘Blessed Dorothea of Montau – a Europe-renowned mystic in the Pomesanian ... more The elaborated entitled ‘Blessed Dorothea of Montau – a Europe-renowned mystic in the Pomesanian cathedral’ shows the blessed Dorothea of Montau’s mystic experiences that in view of similarity of her experiences with spiritual experiences of other women and men from the Middle Ages make her belong to the group of prominent Christian mystics.
Similar to the blessed Dorothea of Montau, the experience of mystical espousal applies also to St. Hildegard of Bingen, St. Mechtilde of Hackeborn, St. Gertrude the Great, St. Bridget of Sweden, St. Catherine of Siena, and St. Mechtilde of Magdeburg. This spiritual experience also applies to such mystics as St. John of the Cross, St. Vincent Palotti, blessed Honoratus Koźmiński, and St. Padre Pio.
Stigmata, the wounds that appear in the same places as Jesus’s wounds – on the forehead, palms, feet and side – were experienced by the blessed Dorothea of Montau, St. Lutgardis of Tongeren, St. Mechtilde of Hackenborn, St. Angela of Foligno and many other mystics, including St. Francis of Assisi, St. Catherine of Genoa, St. Teresa of Avila, and St. John of the Cross.
The mystical experience of ‘exchange of hearts’ was vividly described by St. Lutgardis of Tongeren. The ‘Exchange of hearts’ was also experienced by St. Mechtilde of Hackeborn and St. Gertrude the Great who had lived before the blessed Dorothea of Montau.
The experience that puts the blessed Dorothea of Montau in the group of great medieval mystics is also a gift of prophecy. Prophetic visions were also received by St. Hildegard of Bingen and St. Bridget of Sweden. The spiritual experiences of the blessed Dorothea of Montau, described in the elaboration, demonstrate that she reached the peaks of her inner life, recognized and highly valued by human spirituality specialists.
In view of the lack of proper attention given to this mystic and recluse, the need for greater promotion of knowledge of spiritual experiences of engagements, espousals, prophetic visions and stigmata that the blessed Dorothea of Montau experienced has been highlighted.
Studia Elbląskie, t. XXIII (2022), s. 37-53., 2022
A medieval life in seclusion led by lay recluses was known and respected in accordance with appli... more A medieval life in seclusion led by lay recluses was known and respected in accordance with applicable provisions of Rules. All rules discussed in the publication were rooted in the Rule written in about 540 AD by Saint Benedict of Nursia for monks in Monte Cassino. His recommendations concerning proper clothing were presented in the first part of this elaboration. Next, requirements related to recluses’ clothing were discussed. These include Regula Solitariorum written in IX century by Grimlaico, De institutione inclusarum by Saint Aelred of Rievaulx and Ancrene Wisse. Later come records from source documents of John of Kwidzyn who provided its works with information on the clothing of the blessed Dorothea of Montau after on 2 May 1393 she was officially let into and locked in her hermitage, located inside the cathedral of Kwidzyn, in the south part of the lower choir. The source documents prove that the blessed Dorothea, living in seclusion, had a coat, coif and sheepskin coat, which corresponds to the requirements of the aforementioned Rules for anchoresses, recluses. The blessed Dorothea also had her footwear, yet usually walked barefooted to mortify her body.
Based on familiarization with clothing principles specified in Rules applicable to recluses and confrontation of these guidelines with information on clothing of the blessed Dorothea of Montau, as presented in the source documents, it is possible to emphasize the care given by the representatives of the Order of Teutonic Knights and bishop of Pomesania to make sure regulations and recommendations of the Church with reference to the mystic of Kwidzyn were strictly followed.
La tenue des recluses selon Les Règles des recluses médiévales et la connaissance provenant de sources écrites portant sur la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau
Le mode de vie d’ermite pratiqué au Moyen Âge par des reclus et des recluses laïques fut connu et pratiqué conformément aux règles en vigueur contenues dans les Règles. Toutes les règles discutées dans la publication furent enracinées dans la Règle écrite vers 540 par Saint Benoît de Nursie pour les moines au Mont-Cassin. Ses recommandations portant sur la tenue appropriée ont été présentées dans la première partie de ce travail. Ensuite, on a présenté les exigences relatives à la tenue des recluses qui comprennent : Regula Solitariorum écrite au IXème siècle par Grimlaico, De institutione inclusarum de Saint Aelreda de Rievaulx et Ancrene Wisse. Par la suite, on a présenté des mentions provenant de sources écrites de Johannes Marienwerder qui laissa sur des pages de ses œuvres des informations relatives à la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau après que, le 2 mai 1393, elle fut solennellement enfermée dans un ermitage qui se trouvait à l’intérieur de la cathédrale de Marienwerder, sur le côté sud du chœur inférieur. Il résulte de sources écrites que la bienheureuse Dorothée, en vivant en confinement dans l’ermitage, eut un manteau, un bonnet et un manteau de mouton, ce qui est en corrélation avec les exigences des Règles des recluses susmentionnées. La bienheureuse Dorothée posséda également des chaussures, bien que, habituellement, en vue de maltraiter son corps, elle marchait pieds nus.
La prise de connaissance des règles de tenue comprises dans les Règles destinées pour les recluses et la confrontation de leurs exigences avec les informations relatives à la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau laissées dans des sources écrites permet de mettre en évidence le souci des représentants de l’ordre Teutonique et de l’évêque de la Pomésanie à ce que les prescriptions et les recommandations de l’Église au regard de la mystique de Marienwerder soient respectées scrupuleusement.
ZUSAMMENFASSUNG
Inklusenkleidung nach den mittelalterlichen Regeln für Einsiedlerinnen und Erkenntnisse aus den Quellenschriften über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau
Die im Mittelalter von Inkluse*innen praktizierte Form des Einsiedlerlebens war bekannt und wurde nach den verbindlichen Vorschriften der Regeln praktiziert. Alle in der Publikation behandelten Vorschriften gehen auf die Regeln zurück, die der heilige Benedikt von Nursia um 540 für die Mönche von Monte Cassino verfasst hat. Seine Empfehlungen für die richtige Kleidung werden im ersten Teil dieser Studie vorgestellt. Anschließend werden die Anforderungen an die Kleidung der Inkluse*innen erläutert, die unter anderem folgende Punkte umfassen: Regula Solitariorum, geschrieben im 19. Jahrhundert von Grimlaico, De institutione inclusarum von St. Aelred von Rievaulx und Ancrene Wisse. Es folgen Aufzeichnungen aus den Quellenschriften des Johannes von Kwidzyn, der auf den Seiten seiner Werke Informationen über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau hinterließ, nachdem sie am 2. Mai 1393 feierlich in eine Eremitage in der Kathedrale von Kwidzyn, an der Südseite des unteren Chors, eingeführt und eingeschlossen worden war. Aus den Quellen geht hervor, dass die selige Dorothea, während sie in der Eremitage lebte, einen Mantel, eine Kopfbedeckung und einen Schafspelz trug, was den Anforderungen der besagten Regeln für weibliche Eremite*innen und Inkluse*innen entsprach. Die selige Dorothea besaß auch Schuhwerk, obwohl sie gewöhnlich barfuß ging, um ihren Körper zu kasteien.
Eine Untersuchung der in den Regeln für Einsiedlerinnen enthaltenen Bekleidungsvorschriften und eine Gegenüberstellung dieser Richtlinien mit den in den Quellen hinterlassenen Informationen über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau ermöglicht es, die Sorgfalt hervorzuheben, mit der die Vertreter des Deutschen Ordens und der Bischof von Pomezza darauf achteten, dass die Regeln und Empfehlungen der Kirche in Bezug auf die Mystikerin aus Kwidzyn gewissenhaft eingehalten wurden.
Streszczenie
Praktykowana w średniowieczu forma życia pustelniczego jaką podejmowali świeccy rekluzi i rekluzy była znana i praktykowana zgodnie z obowiązującymi przepisami zawartymi w Regułach. Wszystkie omówione w publikacji reguły zakorzenione były w Regule napisanej ok. 540 roku przez św. Benedykta z Nursji dla mnichów na Monte Cassino. Jego zalecenia dotyczące właściwego odzienia zostały przedstawione w pierwszej części tego opracowania. Następnie omówione zostały wymagania dotyczące ubioru rekluz, które zawierają: Regula Solitariorum napisana w IX wieku przez Grimlaico, De institutione inclusarum św. Aelreda z Rievaulx oraz Ancrene Wisse. Następnie przedstawiono zapisy z pism źródłowych Jana z Kwidzyna, który pozostawił na stronicach swoich dzieł informacje dotyczące ubioru bł. Doroty z Mątów po tym, jak 2 maja 1393 roku została uroczyście wprowadzona i zamknięta w pustelni, która znajdowała się wewnątrz kwidzyńskiej katedry, po południowej stronie dolnego chóru. Z pism źródłowych wynika, że bł. Dorota żyjąc w zamknięciu w pustelni posiadała płaszcz, czepiec i kożuch, co koreluje w wymogami przywołanych reguł dla pustelnic, rekluz. Bł. Dorota posiadała również obuwie, choć zazwyczaj, aby umartwiać ciało chodziła boso.
Zapoznanie się z zasadami ubioru zamieszczonymi w regułach przeznaczonych dla rekluz i skonfrontowanie tych wytycznych z informacjami dotyczącymi ubioru bł. Doroty z Mątów pozostawionymi w pismach źródłowych umożliwia uwydatnienie troski przedstawicieli Zakonu krzyżackiego oraz biskupa pomezańskiego o to, aby przepisy i zalecenia Kościoła w odniesieniu do kwidzyńskiej mistyczki były skrupulatnie przestrzegane.
STUDIA ELBLĄSKIE XXII (2021), 2021
Before 1000, the New Year’s Eve parties were not popular. The first official New Year’s Eve took ... more Before 1000, the New Year’s Eve parties were not popular. The first official New Year’s Eve took place in 999, yet people were afraid that the prophecy about the end of the world in 1000 would be fulfilled. In XIX century in Poland New Year’s fun and balls were rare and celebrated mostly by rich bourgeois. The very New Year’s Eve in Poland resembled a compilation of the Christmas Eve and St Andrew’s Eve party, where the priority was to learn the future which was supposed to come in the early months of the New Year.
According to Polish tradition, the New Year’s day was strictly related to celebration of Christmas. This is proved by both meteorological and matrimonial prophecies, folk customs and games, as well as activities and prayers which were supposed to guarantee auspiciousness, health, good weather and harvest in the upcoming year.
BRÄUCHE IM ZUSAMMENHANG MIT DEM KALENDERFEST
DES HG. SILVESTR – DARSTELLUNG DER PROBLEMATIK
Vor dem Jahr 1000 waren Spiele am Silvesterabend unbekannt. Zum ersten Mal wurde Silvester im Jahr 999 feierlich begangen, da man die Erfüllung der Prophezeiung des heiligen Papstes fürchtete, die das Ende der Welt für das Jahr 1000 voraussagte. In Polen waren Silvesterfeiern und -bälle im 19. Jahrhundert noch selten und wurden hauptsächlich in reichen Bürgerhäusern veranstaltet. Silvester in Polen war eher eine Mischung aus Heiligabend und Andreasnacht, bei der es vor allem darum ging, etwas über die Zukunft zu erfahren, die sich in den folgenden Monaten des neuen Jahres erfüllen sollte. In der polnischen Tradition war Silvester eng mit der Feier des Weihnachtszyklus verbunden. Davon zeugen meteorologische oder eheliche Wahrsagungen, Volksbräuche und Spiele sowie Tätigkeiten und Gebete, die zu Beginn des Jahres für Wohlstand, Gesundheit, schönes Wetter und eine gute Ernte sorgen sollten.
Przed rokiem tysięcznym zabawy sylwestrowe nie były znane. Pierwszy raz Sylwestra obchodzono bowiem uroczyście w 999 roku, obawiając się spełnienia przepowiedni świętego papieża, która zapowiadała w 1000 roku koniec świata. W Polsce zabawy i bale sylwestrowe jeszcze w XIX wieku należały do rzadkości i urządzano je głównie w bogatych domach mieszczańskich. Sam wieczór sylwestrowy w Polsce przypominał bardziej kompilację wieczorów wigilijnego i andrzejkowego, gdzie najważniejsze było poznanie przyszłości, która miała się wypełnić w kolejnych miesiącach Nowego Roku.
W tradycji polskiej, dzień Nowego Roku był ściśle powiązany z obchodami cyklu świątecznego Bożego Narodzenia. Wskazują na to zarówno wróżby meteorologiczne czy matrymonialne, zwyczaje i zabawy ludowe, jak i czynności i modlitwy, które miały na celu zapewnienie pomyślności, zdrowia, pogody i dobrych plonów w rozpoczynającym się roku.
Studia Redemptorystowskie 19/21, 2021
Primate Stefan Wyszyński’s letter found at the place of internment –
in Stoczek Warmiński
The art... more Primate Stefan Wyszyński’s letter found at the place of internment –
in Stoczek Warmiński
The article presents an authentic letter from Cardinal Stefan Wyszyński to Sister Leonia Graczyk.
Echa Przeszłości, 2020
In 2018 the Poles celebrated not only the 100th anniversary of the end of World War I but above a... more In 2018 the Poles celebrated not only the 100th anniversary of the end of World War I but above all regaining of independence after 123 years of partitions. Revering the memory of our fathers, sons and grandfathers who shed blood for Polish lands, flowers were led in the commemoration places, oaks were planted, independence runs and marches were organized, patriotic contests and shows were held. 11 November also witnessed ecumenical payers for the homeland which recalled St. Martin. This figure recalling former folk traditions which forecast the approach of winter is still associated with obligatory consumption of goose meat and sweet St. Martin’s croissants.
Studia Warmińskie, 2014
Objawienia Doroty oraz historię jej życia przedstawił Jan z Kwidzyna w trylogii składającej się z... more Objawienia Doroty oraz historię jej życia przedstawił Jan z Kwidzyna w trylogii składającej się z: Liber de vita venerabilis – 237 rozdziałów opowiadających o latach młodzieńczych, małżeństwie, wychowaniu dzieci, pielgrzymkach i towarzyszących tym latom życia przeżyciach duchowych, Apparitiones seu liber de festis – zawierającej wizje Świętej otrzymane w dni świąteczne roku kościelnego oraz Septililium – zawierającej 7 traktatów o dowodach łask mistycznych otrzymanych przez Dorotę i o jej wyznaniach grzechów. Z dzieł tych na pierwszy plan wychodzi duchowość chrystocentryczna, przepojona tęsknotą za zjednoczeniem duszy z wolą Bożą, budująca życie duchowe na Eucharystii, częstym przyjmowaniu komunii świętej i spowiedzi oraz na modlitwie kontemplacyjnej. W przedstawionych wizerunkach świętej, bł. Dorota najczęściej ukazana jest z następującymi atrybutami: ze stygmatami i wieżą, w której została zamurowana. Jej wspomnienie liturgiczne przypada na 25 czerwca.
Studia Warmińskie, 2020
Autorem przekładu Żywota Doroty z Mątów Mistrza Jana z Kwidzyna jest ks. biskup prof. dr hab. Jul... more Autorem przekładu Żywota Doroty z Mątów Mistrza Jana z Kwidzyna jest ks. biskup prof. dr hab. Julian Wojtkowski. Dzieło ukazało się z końcem 2012 r. dzięki Towarzystwu Naukowemu KUL. Publikacja przetłumaczona z języka łacińskiego na współczesny język polski liczy 427 stron i składa się z wykazu skrótów użytych do oznaczenia poszczególnych źródeł, wprowadzenia, wstępu, siedmiu ksiąg przedstawiających w rozdziałach wydarzenia z życia bł. Doroty z Mątów, modlitwy na uproszenie zrozumienia tej księgi, tablicy Jana z Kwidzyna, wykazu źródeł, kalendarium życia Doroty z Mątów (1347-1394), skorowidza nazwisk, miejscowości i rzadkich wyrażeń, spisu rozdziałów oraz posłowia. Dzieło przedstawia przede wszystkim działanie Boże, które dokonało się w kwidzyńskiej rekluzie, choć widoczne są w nim także duszpasterskie dążenia samego autora i spowiednika bł. Doroty, czyli Jana z Kwidzyna (Joannes Marienwerder; 1343-1417). Rozwój duchowy na różnych etapach ludzkiej egzystencji to główny temat Żywota Doroty z Mątów, będącego w obecnym kształcie kompilacją wielu rękopisów, spośród których dziś istnieją już tylko trzy: tybiński, gdański i królewiecki w postaci nowożytnego odpisu w rękopisie wiedeńskim. W wątpliwych fragmentach pomocny też okazał się rękopis benedyktyńskiego opactwa Göttweig, będący skróconym przekładem Żywota łacińskiego, co odpowiednio usystematyzował autor tłumaczenia. Przetłumaczony tekst Żywota Doroty z Mątów Jana z Kwidzyna jest zgodny z zasadami współczesnej polskiej pisowni i interpunkcji, co sprawia, że jest bardziej przystępny i zrozumiały dla współczesnego czytelnika. Małe litery łacińskie (a-z) dzielą rozdziały tekstu na odcinki, do których odsyła Tablica, natomiast litery pochyłe podają liczby stron lub kart rękopisów. Mowa bezpośrednia bł. Doroty, która często zawiera w sobie dialog lub przesłanie Chrystusa, zaznaczona jest na początku gwiazdką u góry. Pojawiające się gdzieniegdzie odwołania autora tłumaczenia wyjaśniają skomplikowane okoliczności historyczne oraz średniowieczne nazwy, co pozwala lepiej zrozumieć trudną tematykę doświadczeń mistycznych bł. Doroty z Mątów. Książka charakteryzuje się ponadto staranną redakcją i adekwatną do tematyki oprawą graficzną.
Poznańskie Studia Teologiczne, 2012
Gertruda rozpoczê³a swoj¹ edukacjê od gramatyki poprzez sztuki wyzwolone, aby skoñczyae j¹ na teo... more Gertruda rozpoczê³a swoj¹ edukacjê od gramatyki poprzez sztuki wyzwolone, aby skoñczyae j¹ na teologii 2. Dorastaj¹c fizycznie, rozwija³a siê te¿ intelektualnie i duchowo. Z czasem zaczê³a czytaae i rozwa¿aae wszystkie boskie pisma, jakie tylko mia³a albo jakie uda³o siê jej zdobyae, z Pismem wiêtym na czele 3. S³owo Bo¿e by³o jej pokarmem duchowym. Prze³omowy w ¿yciu w. Gertrudy moment ³aski nadszed³ 27 stycznia 1281 roku. Wówczas to charakterystyczna dla jej mistrzyniw. Mechtyldy g³êboko posuniêta kontemplacja, polegaj¹ca przede wszystkim na jakby mi³osnym, pe³nym zachwytu i otwartym na absorbcjê, obcowaniu z Bo¿ym S³owem Biblii, z tym, co ludzkie i co Bo¿e 4 , sta³a siê równie¿ jej udzia³em, a osi¹gane stany mistyczne oraz objawienia, jednym spojrzeniem objê-³y fizyczne serce Jezusa 5. Punktem kulminacyjnym jej prze¿yae mistycznych sta³y siê zalubiny, podczas których sta³a siê w pe³ni "oblubienic¹ Pana". I choae od 17 listopada 1301 roku, czyli od dnia mierci tej wielkiej inspiratorki kultu Serca Jezusa, minê³y ju¿ wieki, pamiêae o niej pozostaje wci¹¿ ¿ywa, o czym wiadcz¹ wznowienia wydawnicze jej pism, wybieranie jej jako patronki dla licznych klasztorów, szkó³, a nawet Peru 6. Ca³¹ katechezê wyg³oszon¹ podczas audiencji generalnej 6 padziernika 2010 roku powiêci³ tej wielkiej mistyczce papie¿ Benedykt XVI 7 , tote¿ warto przyjrzeae siê dowiadczeniom duchowym w. Gertrudy w ujêciu teologicznym na podstawie jej w³asnych pism. Na szczególn¹ uwagê zas³uguje ówczesna interpretacja funkcji sakramentów wiêtych, wzbogacona o wiedzê "wlan¹" podczas dowiadczeñ mistycznych, podczas których wiêta prowadzi³a "o¿ywion¹ dyskusjê" z Chrystusem. IV, 25, 7. W celu ujednolicenia oznaczenia cytatów, bez wzglêdu na rodzaj wydania, w pracy przyjêto nastêpuj¹cy kod: cyfra rzymskanumer ksiêgi; pierwsza cyfra arabskanumer rozdzia³u; druga cyfra arabska (jeli wystêpuje)-punkt w rozdziale.
Duchowość w Polsce 22-23 (2020-2021), 2021
UNCERTAIN DATE OF BIRTH OF THE BLESSED DOROTHEA OF MONTAU
Divergences in reference texts concern... more UNCERTAIN DATE OF BIRTH OF THE BLESSED DOROTHEA OF MONTAU
Divergences in reference texts concerning the mystic, a patron of Prussia and Pomerania, explain potential differences in dates of birth and dates of christening of the blessed Dorothea of Montau. There are several sources of divergences: omissions, negligence of reviewers, editors, proofreaders… Yet the primary source is probably the Life of Dorothea of Montau, whose current form comes from a compilation of numerous manuscripts, three of which exist now: Tübingen, Gdańsk and Königsberg (in the form of a modern copy in the Vienna manuscript).
Bearing this in mind, the most suitable solution seems to acknowledge the mystic’s date of birth as 25 January 1347, that is the date given by the Congregation
for the Causes of Saints in the decree dated 9 January 1976, which approved the cult of the blessed Dorothea.
M. Kowalczyk, Niepewność daty urodzin bł. Doroty z Mątów, Duchowość w Polsce 22-23 (2020-2021), s. 190-194.
Forum Teologiczne
Zagadnienia związane ze wspólnotą Wszystkich Świętych odnaleźć można w objawieniach średniowieczn... more Zagadnienia związane ze wspólnotą Wszystkich Świętych odnaleźć można w objawieniach średniowiecznych mistyczek – św. Gertrudy Wielkiej, św. Brygidy Szwedzkiej orazbł. Doroty z Mątów. Św. Gertruda Wielka podkreślała wartość wstawiennictwa wszystkich świętych, dlatego ułożyła litanię ku ich czci. Gertruda zachęcała ludzi, żeby obchodzili pamiątkę swojego chrztu, by w ten sposób odnawiać w sobie świadomość dziecka Bożego. Według Gertrudy Wielkiej ważną rolę w osiągnięciu osobistej świętości mają rozum, wolna wola i osąd sumienia, które decyduje o konkretnych wyborach i postępowaniu. W swoich pismach św. Brygida Szwedzka piętnowała to, co nieświęte, aby każdy wyraźniej rozpoznał to, co święte. Według Brygidy pamięć o wszystkich świętych jest ważna, bo towarzyszą Chrystusowi Królowi podczas sądzenia dusz i na zapowiadanym w Piśmie Świętym Sądzie Ostatecznym. Swoimi pismami św. Brygida walczyłao świętość i poprawę życia innych. Według bł. Doroty z Mątów podstawowym warunkiem na drodze ku ...
STUDIA ELBLĄSKIE XXI, 2020
Origins and celebration of Easter in Poland. Outline of the subject.
The culminating point of the... more Origins and celebration of Easter in Poland. Outline of the subject.
The culminating point of the annual celebration of the Holy Week, filled with diverse biblical contents commemorating the passion, death and resurrection of Jesus Christ, is Easter Sunday. The festive celebration in the Roman-Catholic Church in Poland commences with the resurrection liturgy and procession with the Holy Sacrament and figure of Christ arisen. Next the faithful go home to have breakfast and eat food blessed on Holy Saturday. During the meal, religion clearly mingles with secular threads, magic practices, wishes aimed at auspiciousness, good health and happy marriage. We can see that every other hour of celebration brings more mundane problems and practices, which are to provide joy and wealth here and now, in place of Easter message announcing victory over death and giving hope to resurrection. Unfortunately it suggests a superficial treatment and poor understanding of religious contents brought by the Resurrection of Jesus Christ, as well as a need to perform increased pastoral work whose purpose is to teach the faithful on the Bible and meaning of Easter.
Zusammenfassung
Ursprung des Osterfests und Osterfeierlichkeiten in Polen. Kurzer Umriss der Problematik
Der Höhepunkt, der die alljährlichen Feierlichkeiten der Karwoche krönt, die in sich den Reichtum der biblischen Inhalte und die Erinnerungen an Leiden, Tod und Auferstehung Jesu Christi birgt, ist der Ostersonntag. Die Feier in der römisch-katholischen Kirche beginnt in Polen mit der Ostermesse und der Prozession mit dem Allerheiligsten und der Figur des auferstandenen Christus. Danach kehren die Familien nach Hause zurück, um das Osterfrühstück zu essen, das aus den vom Priester am Ostersamstag gesegneten Speisen besteht. Schon während dieser Mahlzeit wird sichtbar, wie weltliche und magische Inhalte sowie Wunschmotive, die auf Glück, Gesundheit und Eheerfolg abzielen, zu den religiösen Inhalten durchdringen. Es ist zu beobachten, dass mit jeder weiteren Stunde die Botschaft von Ostern, die den Sieg über den Tod verkündet und die Hoffnung auf die Auferstehung gibt, vor den täglichen Problemen und Tätigkeiten zurücktritt, die Glück und Erfolg hier auf dieser Welt sichern sollen. Das weist leider auf ein oberflächliches und schwaches Verständnis für die religiösen Inhalte hin, die die Auferstehung Jesu Christi gebracht hat. Im diesem Zusammenhang ist es notwendig, eine verstärkte seelsorgerische Arbeit aufzunehmen, die zum Ziel hat, das Wissen der Gläubigen über die biblischen Inhalte und die Osterbotschaft zu vertiefen.
Słowa klucze: Wielkanoc, polskie zwyczaje ludowe, pobożność ludowa
(ang.) –Easter, Polish folk customs, popular devoutness
(niem.) - Ostern, Volksbräuche, Frömmigkeit
Echa Przeszłości XX/2, 2019
The annual celebration of the National Independence Day on 11 November is the holiday of all Pole... more The annual celebration of the National Independence Day on 11 November is the holiday of all Poles, regardless of their age, sex, education, profession, views and incomes. Thanks to ancestors who valued their roots, our values, traditions, culture and language have survived for 123 years of partitions (1795-1918), which shows how important it is to take care of our heritage with a view to maintaining the identity of the Nation. Therefore, by enjoying here and now and looking forward to the future, it is essential that we remind ourselves about the past rooted in hearts of ordinary people who did their best to look after the tree of freedom by cultivating customs of the ancestors living in these lands.
Streszczenie: W 2018 r. w Polsce świętowano nie tylko 100-lecie zakończenia I wojny światowej, ale przede wszystkim odzyskanie niepodległości po 123 latach zaborów. Artykuł prezentuje różne formy czczenia pamięci, które miały miejsce w przeszłości i są kultywowane współcześnie-składanie kwiatów w miejscach pamięci, sadzenie dębów pamięci, biegi i marsze niepodległości, konkursy i pokazy pieśni patriotycznych, modlitwa ekumeniczna w intencji Ojczyzny etc. Wspominana jest też postać św. Marcina, która przywołuje dawne tradycje ludowe zwiastujące nadejście zimy. Do dziś kultywowany jest zwyczaj spożywania 11 listopada gęsiny oraz słodkich rogali św. Marcina. Artykuł pokazuje jak zwyczaje ludowe, patriotyczne i sfera sacrum przenikają się w Polsce w dniu upamiętniającym odzyskanie niepodległości.
Słowa kluczowe: 11 listopada, Dzień Niepodległości, św. Marcin z Tours, zwyczaje patriotyczne, zwyczaje ludowe. Echa Przeszłości XX/2, 2019
Studia z dziejów diecezji pomezańskiej. W 775. rocznicę jej utworzenia, red. J. Liguz, Pelplin 2020, s. 149-152., 2020
Kiedy dokładnie powstał ryt przedstawiający błogosławioną współpatronkę diecezji elbląskiej nie w... more Kiedy dokładnie powstał ryt przedstawiający błogosławioną współpatronkę diecezji elbląskiej nie wiadomo. Można jednak przypuszczać, że dzieło powstało w połowie XVIII wieku. Według historyka sztuki, ks. hab. dr. hab. Ryszarda Kucpińskiego wskazuje na to frontopis jednego z wydań Annus Dierum Sanctorum, wydanego w okresie współpracy rodziny Klauberów , z Bernhardem Göz (Götz) , z którym rozdzielili się w 1742 roku zakładając własną oficynę wydawniczą.
Działalność zakonów rycerskich w cylicyjskim Królestwie Armenii i Królestwie Cypru, red. M. Kowalczyk, M. Koszutski, Olsztyn 2020, s. 14-27., 2020
The scientists claim that Christianity reached Edessa probably in I century A.D. According to the... more The scientists claim that Christianity reached Edessa probably in I century A.D. According to the tradition, the Armenian Church is considered to be apostolic because it was founded by Jude Thaddeus and Bartholomew. It seems that it was a Judeo-Christian Christianity as Edessa traded actively with Jews from Palestine and Antakya. Aside from this, Eusebius of Caesarea recalls bishop of Osroene in relation to the dispute about the Easter celebration date ca. 197, and existence of church buildings in Edessa is confirmed by the Edessa chronicle. A special tomb church - martyrium - was located in Edessa, with a grave of St. Tomas whose body was transported here from India.
Jude is adored in Armenia and Syria due to the tale included in Doctrina Addai which stated that Abgar V - a king of Edessa - who used a fast-runner - Ananias - to send letters to Jesus to invite him to his place to ask for healing, which happened afterwards. Then Thaddeus and Abgar would demolish temples dedicated to gods, build churches, ordain a priest of one of his disciples, as well as clergymen and deacons whom he left rules of holding the liturgy.
A person who continued the evangelization of the apostle Thaddeus was Saint Gregory the Illuminator. At the beginning of IV century he created a hierarchical structure of the Church, with the bishop’s seat in Etchmiadzin, and christened Tridates III of the Arsacid dynasty (orm. Arszakuni) who was first in the world (year 301) to introduce Christianity in its kingdom as a state religion. A newly built cathedral, the Mother Church in Etchmiadzin, has been a spiritual and cultural center of Armenian Christianity and center of Armenian Apostle Church until today.
Juda Tadeusz – duchowy ojciec chrześcijaństwa w Armenii
Uczeni uważają, że chrześcijaństwo dotarło do Edessy prawdopodobnie już w I wieku n.e. Według tradycji Kościół ormiański jest uważany za apostolski, ponieważ został założony przez Tadeusza Judę oraz Bartłomieja. Wydaje się, że było to chrześcijaństwo typu judeochrześcijańskiego, ponieważ Edessa utrzymywała ożywione kontakty handlowe z Żydami z Palestyny i Antiochii. Poza tym Euzebiusz z Cezarei wspomina biskupa Osroene w związku ze sporem o datę święcenia Wielkanocy ok. 197 r., a istnienie budynków kościelnych, w 201 r. w Edessie potwierdza kronika Edeska . W samej Edessie znajdował się specjalny kościół nagrobny – martyrium, z grobem św. Tomasza, którego ciało zostało tu przewiezione z Indii .
Juda czczony jest w Armenii oraz w Syrii m.in. ze względu na podanie zawarte w Naukach Addaja, które głosi, że król Edessy Abgar V Ukkamy , który za pośrednictwem szybkobiegacza Ananiasza wysłał do Jezusa korespondencję i zaprosił Go do siebie, prosząc o uzdrowienie, które nastąpiło. Potem Tadeusz wraz z Abgarem miał zburzyć świątynie poświęcone bożkom, zbudować kościoły, wyświęcić na biskupa jednego ze swych uczniów, a także kapłanów i diakonów, którym pozostawił zasady dotyczące sprawowania liturgii.
Kontynuatorem pracy ewangelizacyjnej apostoła Tadeusza był św. Grzegorz Oświeciciel. To on na początku IV wieku zbudował strukturę hierarchiczną Kościoła z siedzibą biskupią w Eczmiadzynie i ochrzcił króla Tiridatesa III z dynastii Arsacydów (orm. Arszakuni), który jako pierwszy na świecie, w roku 301 wprowadził w swoim królestwie chrześcijaństwo jako religię państwową . Nowo wybudowana katedra, Kościół Matki Boskiej w Eczmiadzynie, pozostaje do dziś duchowym i kulturalnym centrum ormiańskiego chrześcijaństwa i centrum Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego.
Duchowość w Polsce 21(2019), 2019
PREPARATION FOR THE EUCHARIST ACCORDING TO DOROTHEA OF MONTAU’S RELIGIOUS OBSERVANCES
Johann... more PREPARATION FOR THE EUCHARIST ACCORDING TO DOROTHEA OF MONTAU’S RELIGIOUS OBSERVANCES
Johannes of Marienwerder presented Dorothy’s revelations and the story of her life in the trilogy comprising of: Liber de vita venerabilis – 237 chapters telling about the childhood, the marriage, raising children, pilgrimages and spiritual experiences; Apparitiones seu liber de festis – containing her sacred visions received on feasts of the liturgical year and Septililium – concluding 7 treaties about mystical graces received by Dorothy and about her confessions of sins. In the centre of her spiritual life is Jesus Christ. Eucharist, frequently receiving the Holy Communion, the confession and the contemplative prayer are the essence. The descriptions of visions of Blessed Dorothea of Montau, her experience of spiritual nuptials, experience of the “exchange of hearts”, prophecies, stigmas and uplifting prayers prepared by the confessor, were also experienced by other mystics of the late Middle Ages. Similar to Blessed Dorothea, who often used unacceptable devotional methods (self-flagellation, wound irritation), other mystics of those times were characterized by behaviors which were more understandable and acceptable back then than they are now. For instance, Saint Mechtilde of Hackeborn and Saint Gertrude wore a hair shirt, whereas Bridget of Sweden was lying on the table and prayed. The recluse’s spiritual experiences (the recluse of Kwidzyn) define Blessed Dorothea of Montau, as Christ’s beloved, as a member of the group of Great Mystics of the Church.
Duchowość w Polsce 21(2019), 2019
DOCUMENTS OF THE ORDER OF MALTA IN THE PARCHMENTS OF DIGITAL IMAGES ARCHIVE OF THE LIBRARY OF T... more DOCUMENTS OF THE ORDER OF MALTA IN THE PARCHMENTS OF DIGITAL IMAGES ARCHIVE OF THE LIBRARY OF THE LITHUANIAN ACADEMY OF SCIENCES
At present the Division of Manuscripts of the Library of the Lithuanian Academy of Sciences has retained 1412 parchments dating back to XI-XX century. It is one of the largest collection of parchments in Baltic countries. The content of the parchments concerns a current territory of Lithuania, Poland, Belarus, Latvia, Estonia, Russia, Ukraine, Germany, Austria and Italy. Among them we can find nine historically important documents related to the Sovereign Military Order of Malta and beginnings of its operation on Polish lands: Confirmation letter by Bishop Benedict of Poznan to the Order of St. John. (Bishop Benedict of Poznan confirms the right of the Order of the Hospital (of St. John) of Jerusalem to manage the shelter of St. Michael’s Church in Poznan, donated by Duke Mescho of Poland, and to use the tithes from (villages of) the Kostrzyn province, donated by Bishop Radovanus of Poznan, for the maintenance of the shelter; and also donates St. Michael’s Church and all its tithes to the Order of St. John and Confirmation letter by Pope Celestin III to the Order of St. John. (Pope Celestin III confirms the right of the Order of the Hospital [of St. John] of Jerusalem to manage the shelter in Poznan with all the tithes donated for the maintenance of the shelter).
Studia Elbląskie XX, 2019
Kowalczyk M., Geneza i obchody Uroczystości Objawienia Pańskiego. Zarys problematyki, Studia Elbl... more Kowalczyk M., Geneza i obchody Uroczystości Objawienia Pańskiego. Zarys problematyki, Studia Elbląskie, t. XX (2019), s. 325-338.
The Epiphany in the Roman Catholic Church is celebrated on 6 January, and in the liturgy refers to the Gospel of St. Matthew (Mt 2, 1-12) where the adoration of the Magi is described and presents a symbolical bow of persons from all nations before the Incarnated God. In the Evangelical Church of the Augsburg Confession the Three Kings’ Day is celebrated on 6 January under the name of Epiphany. The same term – Epiphany – is used in the Orthodox Church but the celebration falls on 6 to 19 January, depending on the Julian calendar.
The celebration of the Three Kings’ Day in Poland is accompanied by many traditions and customs which define the piety of people in these lands – blessing the chalk used to write the Magi’s initials on the entrance doors (K+M+B) or the Hole Family’s (J+M+J) and current year; carol singers visiting people; performances and role playing (the so-called dialogues); occasional bread and cake baking; colorful processions along city streets. These customs demonstrate how the sacred and the profane intersperse on this day. We can say that piety adapted one of the biblical events for its purposes through cheerful celebrations and fun.
Genese und Feier zur Erscheinung des Herrn in Polen
Die Erscheinung des Herrn in der römisch-katholischen Kirche wird am 6. Januar gefeiert .In der Liturgie bezieht sich sie auf Evangelium nach Matthäus (Mt. 2, 1-12), in dem die Verbeugung drei Magier beschrieben wurde, die symbolisch eine Verbeugung der Menschen aller Nationen vor dem Gott darstellt. In der Evangelisch-Augsburgischen Kirche ist die Erscheinung des Herrn am 6. Januar als Epiphania gefeiert. Unter dem gleichen Namen – Epiphania – Erscheinung des Herrn ist in der orthodoxen Tradition zwischen 6. und 19. Januar nach der Reihenfolge des julianischen Kalenders gefeiert.
Dreikönigfest in Polen ist mit vielen Traditionen und Sitten verbunden, die echte Volksfrömmigkeit dieses Gebiets charakterisieren - geweihte Kreide, mit der die Initialen C+M+B oder der Heiligen Familien an die Tür und das Datum laufendes Jahres geschrieben werden; Gehen der Sternsinger mit einem Stern von Haus zu Haus; Krakauer Hochzeit und sog. Dialogen (Veranstaltungen); gelegentliches Backen der Kuchen und Brote; bunte Prozessionen, die durch die Straßen der Städte gehen. Diese Sitten stellen ein Prozess der Verbindung von Sacrum und Profanum dar. Man kann sagen, dass die Volksfrömmigkeit durch freudige Feier und Spiele an ihre Bedürfnisse eines von biblischen Ereignissen anpasste.
Uploads
Papers by Marta Kowalczyk
Similar to the blessed Dorothea of Montau, the experience of mystical espousal applies also to St. Hildegard of Bingen, St. Mechtilde of Hackeborn, St. Gertrude the Great, St. Bridget of Sweden, St. Catherine of Siena, and St. Mechtilde of Magdeburg. This spiritual experience also applies to such mystics as St. John of the Cross, St. Vincent Palotti, blessed Honoratus Koźmiński, and St. Padre Pio.
Stigmata, the wounds that appear in the same places as Jesus’s wounds – on the forehead, palms, feet and side – were experienced by the blessed Dorothea of Montau, St. Lutgardis of Tongeren, St. Mechtilde of Hackenborn, St. Angela of Foligno and many other mystics, including St. Francis of Assisi, St. Catherine of Genoa, St. Teresa of Avila, and St. John of the Cross.
The mystical experience of ‘exchange of hearts’ was vividly described by St. Lutgardis of Tongeren. The ‘Exchange of hearts’ was also experienced by St. Mechtilde of Hackeborn and St. Gertrude the Great who had lived before the blessed Dorothea of Montau.
The experience that puts the blessed Dorothea of Montau in the group of great medieval mystics is also a gift of prophecy. Prophetic visions were also received by St. Hildegard of Bingen and St. Bridget of Sweden. The spiritual experiences of the blessed Dorothea of Montau, described in the elaboration, demonstrate that she reached the peaks of her inner life, recognized and highly valued by human spirituality specialists.
In view of the lack of proper attention given to this mystic and recluse, the need for greater promotion of knowledge of spiritual experiences of engagements, espousals, prophetic visions and stigmata that the blessed Dorothea of Montau experienced has been highlighted.
Based on familiarization with clothing principles specified in Rules applicable to recluses and confrontation of these guidelines with information on clothing of the blessed Dorothea of Montau, as presented in the source documents, it is possible to emphasize the care given by the representatives of the Order of Teutonic Knights and bishop of Pomesania to make sure regulations and recommendations of the Church with reference to the mystic of Kwidzyn were strictly followed.
La tenue des recluses selon Les Règles des recluses médiévales et la connaissance provenant de sources écrites portant sur la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau
Le mode de vie d’ermite pratiqué au Moyen Âge par des reclus et des recluses laïques fut connu et pratiqué conformément aux règles en vigueur contenues dans les Règles. Toutes les règles discutées dans la publication furent enracinées dans la Règle écrite vers 540 par Saint Benoît de Nursie pour les moines au Mont-Cassin. Ses recommandations portant sur la tenue appropriée ont été présentées dans la première partie de ce travail. Ensuite, on a présenté les exigences relatives à la tenue des recluses qui comprennent : Regula Solitariorum écrite au IXème siècle par Grimlaico, De institutione inclusarum de Saint Aelreda de Rievaulx et Ancrene Wisse. Par la suite, on a présenté des mentions provenant de sources écrites de Johannes Marienwerder qui laissa sur des pages de ses œuvres des informations relatives à la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau après que, le 2 mai 1393, elle fut solennellement enfermée dans un ermitage qui se trouvait à l’intérieur de la cathédrale de Marienwerder, sur le côté sud du chœur inférieur. Il résulte de sources écrites que la bienheureuse Dorothée, en vivant en confinement dans l’ermitage, eut un manteau, un bonnet et un manteau de mouton, ce qui est en corrélation avec les exigences des Règles des recluses susmentionnées. La bienheureuse Dorothée posséda également des chaussures, bien que, habituellement, en vue de maltraiter son corps, elle marchait pieds nus.
La prise de connaissance des règles de tenue comprises dans les Règles destinées pour les recluses et la confrontation de leurs exigences avec les informations relatives à la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau laissées dans des sources écrites permet de mettre en évidence le souci des représentants de l’ordre Teutonique et de l’évêque de la Pomésanie à ce que les prescriptions et les recommandations de l’Église au regard de la mystique de Marienwerder soient respectées scrupuleusement.
ZUSAMMENFASSUNG
Inklusenkleidung nach den mittelalterlichen Regeln für Einsiedlerinnen und Erkenntnisse aus den Quellenschriften über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau
Die im Mittelalter von Inkluse*innen praktizierte Form des Einsiedlerlebens war bekannt und wurde nach den verbindlichen Vorschriften der Regeln praktiziert. Alle in der Publikation behandelten Vorschriften gehen auf die Regeln zurück, die der heilige Benedikt von Nursia um 540 für die Mönche von Monte Cassino verfasst hat. Seine Empfehlungen für die richtige Kleidung werden im ersten Teil dieser Studie vorgestellt. Anschließend werden die Anforderungen an die Kleidung der Inkluse*innen erläutert, die unter anderem folgende Punkte umfassen: Regula Solitariorum, geschrieben im 19. Jahrhundert von Grimlaico, De institutione inclusarum von St. Aelred von Rievaulx und Ancrene Wisse. Es folgen Aufzeichnungen aus den Quellenschriften des Johannes von Kwidzyn, der auf den Seiten seiner Werke Informationen über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau hinterließ, nachdem sie am 2. Mai 1393 feierlich in eine Eremitage in der Kathedrale von Kwidzyn, an der Südseite des unteren Chors, eingeführt und eingeschlossen worden war. Aus den Quellen geht hervor, dass die selige Dorothea, während sie in der Eremitage lebte, einen Mantel, eine Kopfbedeckung und einen Schafspelz trug, was den Anforderungen der besagten Regeln für weibliche Eremite*innen und Inkluse*innen entsprach. Die selige Dorothea besaß auch Schuhwerk, obwohl sie gewöhnlich barfuß ging, um ihren Körper zu kasteien.
Eine Untersuchung der in den Regeln für Einsiedlerinnen enthaltenen Bekleidungsvorschriften und eine Gegenüberstellung dieser Richtlinien mit den in den Quellen hinterlassenen Informationen über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau ermöglicht es, die Sorgfalt hervorzuheben, mit der die Vertreter des Deutschen Ordens und der Bischof von Pomezza darauf achteten, dass die Regeln und Empfehlungen der Kirche in Bezug auf die Mystikerin aus Kwidzyn gewissenhaft eingehalten wurden.
Streszczenie
Praktykowana w średniowieczu forma życia pustelniczego jaką podejmowali świeccy rekluzi i rekluzy była znana i praktykowana zgodnie z obowiązującymi przepisami zawartymi w Regułach. Wszystkie omówione w publikacji reguły zakorzenione były w Regule napisanej ok. 540 roku przez św. Benedykta z Nursji dla mnichów na Monte Cassino. Jego zalecenia dotyczące właściwego odzienia zostały przedstawione w pierwszej części tego opracowania. Następnie omówione zostały wymagania dotyczące ubioru rekluz, które zawierają: Regula Solitariorum napisana w IX wieku przez Grimlaico, De institutione inclusarum św. Aelreda z Rievaulx oraz Ancrene Wisse. Następnie przedstawiono zapisy z pism źródłowych Jana z Kwidzyna, który pozostawił na stronicach swoich dzieł informacje dotyczące ubioru bł. Doroty z Mątów po tym, jak 2 maja 1393 roku została uroczyście wprowadzona i zamknięta w pustelni, która znajdowała się wewnątrz kwidzyńskiej katedry, po południowej stronie dolnego chóru. Z pism źródłowych wynika, że bł. Dorota żyjąc w zamknięciu w pustelni posiadała płaszcz, czepiec i kożuch, co koreluje w wymogami przywołanych reguł dla pustelnic, rekluz. Bł. Dorota posiadała również obuwie, choć zazwyczaj, aby umartwiać ciało chodziła boso.
Zapoznanie się z zasadami ubioru zamieszczonymi w regułach przeznaczonych dla rekluz i skonfrontowanie tych wytycznych z informacjami dotyczącymi ubioru bł. Doroty z Mątów pozostawionymi w pismach źródłowych umożliwia uwydatnienie troski przedstawicieli Zakonu krzyżackiego oraz biskupa pomezańskiego o to, aby przepisy i zalecenia Kościoła w odniesieniu do kwidzyńskiej mistyczki były skrupulatnie przestrzegane.
According to Polish tradition, the New Year’s day was strictly related to celebration of Christmas. This is proved by both meteorological and matrimonial prophecies, folk customs and games, as well as activities and prayers which were supposed to guarantee auspiciousness, health, good weather and harvest in the upcoming year.
BRÄUCHE IM ZUSAMMENHANG MIT DEM KALENDERFEST
DES HG. SILVESTR – DARSTELLUNG DER PROBLEMATIK
Vor dem Jahr 1000 waren Spiele am Silvesterabend unbekannt. Zum ersten Mal wurde Silvester im Jahr 999 feierlich begangen, da man die Erfüllung der Prophezeiung des heiligen Papstes fürchtete, die das Ende der Welt für das Jahr 1000 voraussagte. In Polen waren Silvesterfeiern und -bälle im 19. Jahrhundert noch selten und wurden hauptsächlich in reichen Bürgerhäusern veranstaltet. Silvester in Polen war eher eine Mischung aus Heiligabend und Andreasnacht, bei der es vor allem darum ging, etwas über die Zukunft zu erfahren, die sich in den folgenden Monaten des neuen Jahres erfüllen sollte. In der polnischen Tradition war Silvester eng mit der Feier des Weihnachtszyklus verbunden. Davon zeugen meteorologische oder eheliche Wahrsagungen, Volksbräuche und Spiele sowie Tätigkeiten und Gebete, die zu Beginn des Jahres für Wohlstand, Gesundheit, schönes Wetter und eine gute Ernte sorgen sollten.
Przed rokiem tysięcznym zabawy sylwestrowe nie były znane. Pierwszy raz Sylwestra obchodzono bowiem uroczyście w 999 roku, obawiając się spełnienia przepowiedni świętego papieża, która zapowiadała w 1000 roku koniec świata. W Polsce zabawy i bale sylwestrowe jeszcze w XIX wieku należały do rzadkości i urządzano je głównie w bogatych domach mieszczańskich. Sam wieczór sylwestrowy w Polsce przypominał bardziej kompilację wieczorów wigilijnego i andrzejkowego, gdzie najważniejsze było poznanie przyszłości, która miała się wypełnić w kolejnych miesiącach Nowego Roku.
W tradycji polskiej, dzień Nowego Roku był ściśle powiązany z obchodami cyklu świątecznego Bożego Narodzenia. Wskazują na to zarówno wróżby meteorologiczne czy matrymonialne, zwyczaje i zabawy ludowe, jak i czynności i modlitwy, które miały na celu zapewnienie pomyślności, zdrowia, pogody i dobrych plonów w rozpoczynającym się roku.
in Stoczek Warmiński
The article presents an authentic letter from Cardinal Stefan Wyszyński to Sister Leonia Graczyk.
Divergences in reference texts concerning the mystic, a patron of Prussia and Pomerania, explain potential differences in dates of birth and dates of christening of the blessed Dorothea of Montau. There are several sources of divergences: omissions, negligence of reviewers, editors, proofreaders… Yet the primary source is probably the Life of Dorothea of Montau, whose current form comes from a compilation of numerous manuscripts, three of which exist now: Tübingen, Gdańsk and Königsberg (in the form of a modern copy in the Vienna manuscript).
Bearing this in mind, the most suitable solution seems to acknowledge the mystic’s date of birth as 25 January 1347, that is the date given by the Congregation
for the Causes of Saints in the decree dated 9 January 1976, which approved the cult of the blessed Dorothea.
M. Kowalczyk, Niepewność daty urodzin bł. Doroty z Mątów, Duchowość w Polsce 22-23 (2020-2021), s. 190-194.
The culminating point of the annual celebration of the Holy Week, filled with diverse biblical contents commemorating the passion, death and resurrection of Jesus Christ, is Easter Sunday. The festive celebration in the Roman-Catholic Church in Poland commences with the resurrection liturgy and procession with the Holy Sacrament and figure of Christ arisen. Next the faithful go home to have breakfast and eat food blessed on Holy Saturday. During the meal, religion clearly mingles with secular threads, magic practices, wishes aimed at auspiciousness, good health and happy marriage. We can see that every other hour of celebration brings more mundane problems and practices, which are to provide joy and wealth here and now, in place of Easter message announcing victory over death and giving hope to resurrection. Unfortunately it suggests a superficial treatment and poor understanding of religious contents brought by the Resurrection of Jesus Christ, as well as a need to perform increased pastoral work whose purpose is to teach the faithful on the Bible and meaning of Easter.
Zusammenfassung
Ursprung des Osterfests und Osterfeierlichkeiten in Polen. Kurzer Umriss der Problematik
Der Höhepunkt, der die alljährlichen Feierlichkeiten der Karwoche krönt, die in sich den Reichtum der biblischen Inhalte und die Erinnerungen an Leiden, Tod und Auferstehung Jesu Christi birgt, ist der Ostersonntag. Die Feier in der römisch-katholischen Kirche beginnt in Polen mit der Ostermesse und der Prozession mit dem Allerheiligsten und der Figur des auferstandenen Christus. Danach kehren die Familien nach Hause zurück, um das Osterfrühstück zu essen, das aus den vom Priester am Ostersamstag gesegneten Speisen besteht. Schon während dieser Mahlzeit wird sichtbar, wie weltliche und magische Inhalte sowie Wunschmotive, die auf Glück, Gesundheit und Eheerfolg abzielen, zu den religiösen Inhalten durchdringen. Es ist zu beobachten, dass mit jeder weiteren Stunde die Botschaft von Ostern, die den Sieg über den Tod verkündet und die Hoffnung auf die Auferstehung gibt, vor den täglichen Problemen und Tätigkeiten zurücktritt, die Glück und Erfolg hier auf dieser Welt sichern sollen. Das weist leider auf ein oberflächliches und schwaches Verständnis für die religiösen Inhalte hin, die die Auferstehung Jesu Christi gebracht hat. Im diesem Zusammenhang ist es notwendig, eine verstärkte seelsorgerische Arbeit aufzunehmen, die zum Ziel hat, das Wissen der Gläubigen über die biblischen Inhalte und die Osterbotschaft zu vertiefen.
Słowa klucze: Wielkanoc, polskie zwyczaje ludowe, pobożność ludowa
(ang.) –Easter, Polish folk customs, popular devoutness
(niem.) - Ostern, Volksbräuche, Frömmigkeit
Streszczenie: W 2018 r. w Polsce świętowano nie tylko 100-lecie zakończenia I wojny światowej, ale przede wszystkim odzyskanie niepodległości po 123 latach zaborów. Artykuł prezentuje różne formy czczenia pamięci, które miały miejsce w przeszłości i są kultywowane współcześnie-składanie kwiatów w miejscach pamięci, sadzenie dębów pamięci, biegi i marsze niepodległości, konkursy i pokazy pieśni patriotycznych, modlitwa ekumeniczna w intencji Ojczyzny etc. Wspominana jest też postać św. Marcina, która przywołuje dawne tradycje ludowe zwiastujące nadejście zimy. Do dziś kultywowany jest zwyczaj spożywania 11 listopada gęsiny oraz słodkich rogali św. Marcina. Artykuł pokazuje jak zwyczaje ludowe, patriotyczne i sfera sacrum przenikają się w Polsce w dniu upamiętniającym odzyskanie niepodległości.
Słowa kluczowe: 11 listopada, Dzień Niepodległości, św. Marcin z Tours, zwyczaje patriotyczne, zwyczaje ludowe. Echa Przeszłości XX/2, 2019
Jude is adored in Armenia and Syria due to the tale included in Doctrina Addai which stated that Abgar V - a king of Edessa - who used a fast-runner - Ananias - to send letters to Jesus to invite him to his place to ask for healing, which happened afterwards. Then Thaddeus and Abgar would demolish temples dedicated to gods, build churches, ordain a priest of one of his disciples, as well as clergymen and deacons whom he left rules of holding the liturgy.
A person who continued the evangelization of the apostle Thaddeus was Saint Gregory the Illuminator. At the beginning of IV century he created a hierarchical structure of the Church, with the bishop’s seat in Etchmiadzin, and christened Tridates III of the Arsacid dynasty (orm. Arszakuni) who was first in the world (year 301) to introduce Christianity in its kingdom as a state religion. A newly built cathedral, the Mother Church in Etchmiadzin, has been a spiritual and cultural center of Armenian Christianity and center of Armenian Apostle Church until today.
Juda Tadeusz – duchowy ojciec chrześcijaństwa w Armenii
Uczeni uważają, że chrześcijaństwo dotarło do Edessy prawdopodobnie już w I wieku n.e. Według tradycji Kościół ormiański jest uważany za apostolski, ponieważ został założony przez Tadeusza Judę oraz Bartłomieja. Wydaje się, że było to chrześcijaństwo typu judeochrześcijańskiego, ponieważ Edessa utrzymywała ożywione kontakty handlowe z Żydami z Palestyny i Antiochii. Poza tym Euzebiusz z Cezarei wspomina biskupa Osroene w związku ze sporem o datę święcenia Wielkanocy ok. 197 r., a istnienie budynków kościelnych, w 201 r. w Edessie potwierdza kronika Edeska . W samej Edessie znajdował się specjalny kościół nagrobny – martyrium, z grobem św. Tomasza, którego ciało zostało tu przewiezione z Indii .
Juda czczony jest w Armenii oraz w Syrii m.in. ze względu na podanie zawarte w Naukach Addaja, które głosi, że król Edessy Abgar V Ukkamy , który za pośrednictwem szybkobiegacza Ananiasza wysłał do Jezusa korespondencję i zaprosił Go do siebie, prosząc o uzdrowienie, które nastąpiło. Potem Tadeusz wraz z Abgarem miał zburzyć świątynie poświęcone bożkom, zbudować kościoły, wyświęcić na biskupa jednego ze swych uczniów, a także kapłanów i diakonów, którym pozostawił zasady dotyczące sprawowania liturgii.
Kontynuatorem pracy ewangelizacyjnej apostoła Tadeusza był św. Grzegorz Oświeciciel. To on na początku IV wieku zbudował strukturę hierarchiczną Kościoła z siedzibą biskupią w Eczmiadzynie i ochrzcił króla Tiridatesa III z dynastii Arsacydów (orm. Arszakuni), który jako pierwszy na świecie, w roku 301 wprowadził w swoim królestwie chrześcijaństwo jako religię państwową . Nowo wybudowana katedra, Kościół Matki Boskiej w Eczmiadzynie, pozostaje do dziś duchowym i kulturalnym centrum ormiańskiego chrześcijaństwa i centrum Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego.
Johannes of Marienwerder presented Dorothy’s revelations and the story of her life in the trilogy comprising of: Liber de vita venerabilis – 237 chapters telling about the childhood, the marriage, raising children, pilgrimages and spiritual experiences; Apparitiones seu liber de festis – containing her sacred visions received on feasts of the liturgical year and Septililium – concluding 7 treaties about mystical graces received by Dorothy and about her confessions of sins. In the centre of her spiritual life is Jesus Christ. Eucharist, frequently receiving the Holy Communion, the confession and the contemplative prayer are the essence. The descriptions of visions of Blessed Dorothea of Montau, her experience of spiritual nuptials, experience of the “exchange of hearts”, prophecies, stigmas and uplifting prayers prepared by the confessor, were also experienced by other mystics of the late Middle Ages. Similar to Blessed Dorothea, who often used unacceptable devotional methods (self-flagellation, wound irritation), other mystics of those times were characterized by behaviors which were more understandable and acceptable back then than they are now. For instance, Saint Mechtilde of Hackeborn and Saint Gertrude wore a hair shirt, whereas Bridget of Sweden was lying on the table and prayed. The recluse’s spiritual experiences (the recluse of Kwidzyn) define Blessed Dorothea of Montau, as Christ’s beloved, as a member of the group of Great Mystics of the Church.
At present the Division of Manuscripts of the Library of the Lithuanian Academy of Sciences has retained 1412 parchments dating back to XI-XX century. It is one of the largest collection of parchments in Baltic countries. The content of the parchments concerns a current territory of Lithuania, Poland, Belarus, Latvia, Estonia, Russia, Ukraine, Germany, Austria and Italy. Among them we can find nine historically important documents related to the Sovereign Military Order of Malta and beginnings of its operation on Polish lands: Confirmation letter by Bishop Benedict of Poznan to the Order of St. John. (Bishop Benedict of Poznan confirms the right of the Order of the Hospital (of St. John) of Jerusalem to manage the shelter of St. Michael’s Church in Poznan, donated by Duke Mescho of Poland, and to use the tithes from (villages of) the Kostrzyn province, donated by Bishop Radovanus of Poznan, for the maintenance of the shelter; and also donates St. Michael’s Church and all its tithes to the Order of St. John and Confirmation letter by Pope Celestin III to the Order of St. John. (Pope Celestin III confirms the right of the Order of the Hospital [of St. John] of Jerusalem to manage the shelter in Poznan with all the tithes donated for the maintenance of the shelter).
The Epiphany in the Roman Catholic Church is celebrated on 6 January, and in the liturgy refers to the Gospel of St. Matthew (Mt 2, 1-12) where the adoration of the Magi is described and presents a symbolical bow of persons from all nations before the Incarnated God. In the Evangelical Church of the Augsburg Confession the Three Kings’ Day is celebrated on 6 January under the name of Epiphany. The same term – Epiphany – is used in the Orthodox Church but the celebration falls on 6 to 19 January, depending on the Julian calendar.
The celebration of the Three Kings’ Day in Poland is accompanied by many traditions and customs which define the piety of people in these lands – blessing the chalk used to write the Magi’s initials on the entrance doors (K+M+B) or the Hole Family’s (J+M+J) and current year; carol singers visiting people; performances and role playing (the so-called dialogues); occasional bread and cake baking; colorful processions along city streets. These customs demonstrate how the sacred and the profane intersperse on this day. We can say that piety adapted one of the biblical events for its purposes through cheerful celebrations and fun.
Genese und Feier zur Erscheinung des Herrn in Polen
Die Erscheinung des Herrn in der römisch-katholischen Kirche wird am 6. Januar gefeiert .In der Liturgie bezieht sich sie auf Evangelium nach Matthäus (Mt. 2, 1-12), in dem die Verbeugung drei Magier beschrieben wurde, die symbolisch eine Verbeugung der Menschen aller Nationen vor dem Gott darstellt. In der Evangelisch-Augsburgischen Kirche ist die Erscheinung des Herrn am 6. Januar als Epiphania gefeiert. Unter dem gleichen Namen – Epiphania – Erscheinung des Herrn ist in der orthodoxen Tradition zwischen 6. und 19. Januar nach der Reihenfolge des julianischen Kalenders gefeiert.
Dreikönigfest in Polen ist mit vielen Traditionen und Sitten verbunden, die echte Volksfrömmigkeit dieses Gebiets charakterisieren - geweihte Kreide, mit der die Initialen C+M+B oder der Heiligen Familien an die Tür und das Datum laufendes Jahres geschrieben werden; Gehen der Sternsinger mit einem Stern von Haus zu Haus; Krakauer Hochzeit und sog. Dialogen (Veranstaltungen); gelegentliches Backen der Kuchen und Brote; bunte Prozessionen, die durch die Straßen der Städte gehen. Diese Sitten stellen ein Prozess der Verbindung von Sacrum und Profanum dar. Man kann sagen, dass die Volksfrömmigkeit durch freudige Feier und Spiele an ihre Bedürfnisse eines von biblischen Ereignissen anpasste.
Similar to the blessed Dorothea of Montau, the experience of mystical espousal applies also to St. Hildegard of Bingen, St. Mechtilde of Hackeborn, St. Gertrude the Great, St. Bridget of Sweden, St. Catherine of Siena, and St. Mechtilde of Magdeburg. This spiritual experience also applies to such mystics as St. John of the Cross, St. Vincent Palotti, blessed Honoratus Koźmiński, and St. Padre Pio.
Stigmata, the wounds that appear in the same places as Jesus’s wounds – on the forehead, palms, feet and side – were experienced by the blessed Dorothea of Montau, St. Lutgardis of Tongeren, St. Mechtilde of Hackenborn, St. Angela of Foligno and many other mystics, including St. Francis of Assisi, St. Catherine of Genoa, St. Teresa of Avila, and St. John of the Cross.
The mystical experience of ‘exchange of hearts’ was vividly described by St. Lutgardis of Tongeren. The ‘Exchange of hearts’ was also experienced by St. Mechtilde of Hackeborn and St. Gertrude the Great who had lived before the blessed Dorothea of Montau.
The experience that puts the blessed Dorothea of Montau in the group of great medieval mystics is also a gift of prophecy. Prophetic visions were also received by St. Hildegard of Bingen and St. Bridget of Sweden. The spiritual experiences of the blessed Dorothea of Montau, described in the elaboration, demonstrate that she reached the peaks of her inner life, recognized and highly valued by human spirituality specialists.
In view of the lack of proper attention given to this mystic and recluse, the need for greater promotion of knowledge of spiritual experiences of engagements, espousals, prophetic visions and stigmata that the blessed Dorothea of Montau experienced has been highlighted.
Based on familiarization with clothing principles specified in Rules applicable to recluses and confrontation of these guidelines with information on clothing of the blessed Dorothea of Montau, as presented in the source documents, it is possible to emphasize the care given by the representatives of the Order of Teutonic Knights and bishop of Pomesania to make sure regulations and recommendations of the Church with reference to the mystic of Kwidzyn were strictly followed.
La tenue des recluses selon Les Règles des recluses médiévales et la connaissance provenant de sources écrites portant sur la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau
Le mode de vie d’ermite pratiqué au Moyen Âge par des reclus et des recluses laïques fut connu et pratiqué conformément aux règles en vigueur contenues dans les Règles. Toutes les règles discutées dans la publication furent enracinées dans la Règle écrite vers 540 par Saint Benoît de Nursie pour les moines au Mont-Cassin. Ses recommandations portant sur la tenue appropriée ont été présentées dans la première partie de ce travail. Ensuite, on a présenté les exigences relatives à la tenue des recluses qui comprennent : Regula Solitariorum écrite au IXème siècle par Grimlaico, De institutione inclusarum de Saint Aelreda de Rievaulx et Ancrene Wisse. Par la suite, on a présenté des mentions provenant de sources écrites de Johannes Marienwerder qui laissa sur des pages de ses œuvres des informations relatives à la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau après que, le 2 mai 1393, elle fut solennellement enfermée dans un ermitage qui se trouvait à l’intérieur de la cathédrale de Marienwerder, sur le côté sud du chœur inférieur. Il résulte de sources écrites que la bienheureuse Dorothée, en vivant en confinement dans l’ermitage, eut un manteau, un bonnet et un manteau de mouton, ce qui est en corrélation avec les exigences des Règles des recluses susmentionnées. La bienheureuse Dorothée posséda également des chaussures, bien que, habituellement, en vue de maltraiter son corps, elle marchait pieds nus.
La prise de connaissance des règles de tenue comprises dans les Règles destinées pour les recluses et la confrontation de leurs exigences avec les informations relatives à la tenue de la bienheureuse Dorothée de Montau laissées dans des sources écrites permet de mettre en évidence le souci des représentants de l’ordre Teutonique et de l’évêque de la Pomésanie à ce que les prescriptions et les recommandations de l’Église au regard de la mystique de Marienwerder soient respectées scrupuleusement.
ZUSAMMENFASSUNG
Inklusenkleidung nach den mittelalterlichen Regeln für Einsiedlerinnen und Erkenntnisse aus den Quellenschriften über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau
Die im Mittelalter von Inkluse*innen praktizierte Form des Einsiedlerlebens war bekannt und wurde nach den verbindlichen Vorschriften der Regeln praktiziert. Alle in der Publikation behandelten Vorschriften gehen auf die Regeln zurück, die der heilige Benedikt von Nursia um 540 für die Mönche von Monte Cassino verfasst hat. Seine Empfehlungen für die richtige Kleidung werden im ersten Teil dieser Studie vorgestellt. Anschließend werden die Anforderungen an die Kleidung der Inkluse*innen erläutert, die unter anderem folgende Punkte umfassen: Regula Solitariorum, geschrieben im 19. Jahrhundert von Grimlaico, De institutione inclusarum von St. Aelred von Rievaulx und Ancrene Wisse. Es folgen Aufzeichnungen aus den Quellenschriften des Johannes von Kwidzyn, der auf den Seiten seiner Werke Informationen über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau hinterließ, nachdem sie am 2. Mai 1393 feierlich in eine Eremitage in der Kathedrale von Kwidzyn, an der Südseite des unteren Chors, eingeführt und eingeschlossen worden war. Aus den Quellen geht hervor, dass die selige Dorothea, während sie in der Eremitage lebte, einen Mantel, eine Kopfbedeckung und einen Schafspelz trug, was den Anforderungen der besagten Regeln für weibliche Eremite*innen und Inkluse*innen entsprach. Die selige Dorothea besaß auch Schuhwerk, obwohl sie gewöhnlich barfuß ging, um ihren Körper zu kasteien.
Eine Untersuchung der in den Regeln für Einsiedlerinnen enthaltenen Bekleidungsvorschriften und eine Gegenüberstellung dieser Richtlinien mit den in den Quellen hinterlassenen Informationen über die Kleidung der seligen Dorothea von Montau ermöglicht es, die Sorgfalt hervorzuheben, mit der die Vertreter des Deutschen Ordens und der Bischof von Pomezza darauf achteten, dass die Regeln und Empfehlungen der Kirche in Bezug auf die Mystikerin aus Kwidzyn gewissenhaft eingehalten wurden.
Streszczenie
Praktykowana w średniowieczu forma życia pustelniczego jaką podejmowali świeccy rekluzi i rekluzy była znana i praktykowana zgodnie z obowiązującymi przepisami zawartymi w Regułach. Wszystkie omówione w publikacji reguły zakorzenione były w Regule napisanej ok. 540 roku przez św. Benedykta z Nursji dla mnichów na Monte Cassino. Jego zalecenia dotyczące właściwego odzienia zostały przedstawione w pierwszej części tego opracowania. Następnie omówione zostały wymagania dotyczące ubioru rekluz, które zawierają: Regula Solitariorum napisana w IX wieku przez Grimlaico, De institutione inclusarum św. Aelreda z Rievaulx oraz Ancrene Wisse. Następnie przedstawiono zapisy z pism źródłowych Jana z Kwidzyna, który pozostawił na stronicach swoich dzieł informacje dotyczące ubioru bł. Doroty z Mątów po tym, jak 2 maja 1393 roku została uroczyście wprowadzona i zamknięta w pustelni, która znajdowała się wewnątrz kwidzyńskiej katedry, po południowej stronie dolnego chóru. Z pism źródłowych wynika, że bł. Dorota żyjąc w zamknięciu w pustelni posiadała płaszcz, czepiec i kożuch, co koreluje w wymogami przywołanych reguł dla pustelnic, rekluz. Bł. Dorota posiadała również obuwie, choć zazwyczaj, aby umartwiać ciało chodziła boso.
Zapoznanie się z zasadami ubioru zamieszczonymi w regułach przeznaczonych dla rekluz i skonfrontowanie tych wytycznych z informacjami dotyczącymi ubioru bł. Doroty z Mątów pozostawionymi w pismach źródłowych umożliwia uwydatnienie troski przedstawicieli Zakonu krzyżackiego oraz biskupa pomezańskiego o to, aby przepisy i zalecenia Kościoła w odniesieniu do kwidzyńskiej mistyczki były skrupulatnie przestrzegane.
According to Polish tradition, the New Year’s day was strictly related to celebration of Christmas. This is proved by both meteorological and matrimonial prophecies, folk customs and games, as well as activities and prayers which were supposed to guarantee auspiciousness, health, good weather and harvest in the upcoming year.
BRÄUCHE IM ZUSAMMENHANG MIT DEM KALENDERFEST
DES HG. SILVESTR – DARSTELLUNG DER PROBLEMATIK
Vor dem Jahr 1000 waren Spiele am Silvesterabend unbekannt. Zum ersten Mal wurde Silvester im Jahr 999 feierlich begangen, da man die Erfüllung der Prophezeiung des heiligen Papstes fürchtete, die das Ende der Welt für das Jahr 1000 voraussagte. In Polen waren Silvesterfeiern und -bälle im 19. Jahrhundert noch selten und wurden hauptsächlich in reichen Bürgerhäusern veranstaltet. Silvester in Polen war eher eine Mischung aus Heiligabend und Andreasnacht, bei der es vor allem darum ging, etwas über die Zukunft zu erfahren, die sich in den folgenden Monaten des neuen Jahres erfüllen sollte. In der polnischen Tradition war Silvester eng mit der Feier des Weihnachtszyklus verbunden. Davon zeugen meteorologische oder eheliche Wahrsagungen, Volksbräuche und Spiele sowie Tätigkeiten und Gebete, die zu Beginn des Jahres für Wohlstand, Gesundheit, schönes Wetter und eine gute Ernte sorgen sollten.
Przed rokiem tysięcznym zabawy sylwestrowe nie były znane. Pierwszy raz Sylwestra obchodzono bowiem uroczyście w 999 roku, obawiając się spełnienia przepowiedni świętego papieża, która zapowiadała w 1000 roku koniec świata. W Polsce zabawy i bale sylwestrowe jeszcze w XIX wieku należały do rzadkości i urządzano je głównie w bogatych domach mieszczańskich. Sam wieczór sylwestrowy w Polsce przypominał bardziej kompilację wieczorów wigilijnego i andrzejkowego, gdzie najważniejsze było poznanie przyszłości, która miała się wypełnić w kolejnych miesiącach Nowego Roku.
W tradycji polskiej, dzień Nowego Roku był ściśle powiązany z obchodami cyklu świątecznego Bożego Narodzenia. Wskazują na to zarówno wróżby meteorologiczne czy matrymonialne, zwyczaje i zabawy ludowe, jak i czynności i modlitwy, które miały na celu zapewnienie pomyślności, zdrowia, pogody i dobrych plonów w rozpoczynającym się roku.
in Stoczek Warmiński
The article presents an authentic letter from Cardinal Stefan Wyszyński to Sister Leonia Graczyk.
Divergences in reference texts concerning the mystic, a patron of Prussia and Pomerania, explain potential differences in dates of birth and dates of christening of the blessed Dorothea of Montau. There are several sources of divergences: omissions, negligence of reviewers, editors, proofreaders… Yet the primary source is probably the Life of Dorothea of Montau, whose current form comes from a compilation of numerous manuscripts, three of which exist now: Tübingen, Gdańsk and Königsberg (in the form of a modern copy in the Vienna manuscript).
Bearing this in mind, the most suitable solution seems to acknowledge the mystic’s date of birth as 25 January 1347, that is the date given by the Congregation
for the Causes of Saints in the decree dated 9 January 1976, which approved the cult of the blessed Dorothea.
M. Kowalczyk, Niepewność daty urodzin bł. Doroty z Mątów, Duchowość w Polsce 22-23 (2020-2021), s. 190-194.
The culminating point of the annual celebration of the Holy Week, filled with diverse biblical contents commemorating the passion, death and resurrection of Jesus Christ, is Easter Sunday. The festive celebration in the Roman-Catholic Church in Poland commences with the resurrection liturgy and procession with the Holy Sacrament and figure of Christ arisen. Next the faithful go home to have breakfast and eat food blessed on Holy Saturday. During the meal, religion clearly mingles with secular threads, magic practices, wishes aimed at auspiciousness, good health and happy marriage. We can see that every other hour of celebration brings more mundane problems and practices, which are to provide joy and wealth here and now, in place of Easter message announcing victory over death and giving hope to resurrection. Unfortunately it suggests a superficial treatment and poor understanding of religious contents brought by the Resurrection of Jesus Christ, as well as a need to perform increased pastoral work whose purpose is to teach the faithful on the Bible and meaning of Easter.
Zusammenfassung
Ursprung des Osterfests und Osterfeierlichkeiten in Polen. Kurzer Umriss der Problematik
Der Höhepunkt, der die alljährlichen Feierlichkeiten der Karwoche krönt, die in sich den Reichtum der biblischen Inhalte und die Erinnerungen an Leiden, Tod und Auferstehung Jesu Christi birgt, ist der Ostersonntag. Die Feier in der römisch-katholischen Kirche beginnt in Polen mit der Ostermesse und der Prozession mit dem Allerheiligsten und der Figur des auferstandenen Christus. Danach kehren die Familien nach Hause zurück, um das Osterfrühstück zu essen, das aus den vom Priester am Ostersamstag gesegneten Speisen besteht. Schon während dieser Mahlzeit wird sichtbar, wie weltliche und magische Inhalte sowie Wunschmotive, die auf Glück, Gesundheit und Eheerfolg abzielen, zu den religiösen Inhalten durchdringen. Es ist zu beobachten, dass mit jeder weiteren Stunde die Botschaft von Ostern, die den Sieg über den Tod verkündet und die Hoffnung auf die Auferstehung gibt, vor den täglichen Problemen und Tätigkeiten zurücktritt, die Glück und Erfolg hier auf dieser Welt sichern sollen. Das weist leider auf ein oberflächliches und schwaches Verständnis für die religiösen Inhalte hin, die die Auferstehung Jesu Christi gebracht hat. Im diesem Zusammenhang ist es notwendig, eine verstärkte seelsorgerische Arbeit aufzunehmen, die zum Ziel hat, das Wissen der Gläubigen über die biblischen Inhalte und die Osterbotschaft zu vertiefen.
Słowa klucze: Wielkanoc, polskie zwyczaje ludowe, pobożność ludowa
(ang.) –Easter, Polish folk customs, popular devoutness
(niem.) - Ostern, Volksbräuche, Frömmigkeit
Streszczenie: W 2018 r. w Polsce świętowano nie tylko 100-lecie zakończenia I wojny światowej, ale przede wszystkim odzyskanie niepodległości po 123 latach zaborów. Artykuł prezentuje różne formy czczenia pamięci, które miały miejsce w przeszłości i są kultywowane współcześnie-składanie kwiatów w miejscach pamięci, sadzenie dębów pamięci, biegi i marsze niepodległości, konkursy i pokazy pieśni patriotycznych, modlitwa ekumeniczna w intencji Ojczyzny etc. Wspominana jest też postać św. Marcina, która przywołuje dawne tradycje ludowe zwiastujące nadejście zimy. Do dziś kultywowany jest zwyczaj spożywania 11 listopada gęsiny oraz słodkich rogali św. Marcina. Artykuł pokazuje jak zwyczaje ludowe, patriotyczne i sfera sacrum przenikają się w Polsce w dniu upamiętniającym odzyskanie niepodległości.
Słowa kluczowe: 11 listopada, Dzień Niepodległości, św. Marcin z Tours, zwyczaje patriotyczne, zwyczaje ludowe. Echa Przeszłości XX/2, 2019
Jude is adored in Armenia and Syria due to the tale included in Doctrina Addai which stated that Abgar V - a king of Edessa - who used a fast-runner - Ananias - to send letters to Jesus to invite him to his place to ask for healing, which happened afterwards. Then Thaddeus and Abgar would demolish temples dedicated to gods, build churches, ordain a priest of one of his disciples, as well as clergymen and deacons whom he left rules of holding the liturgy.
A person who continued the evangelization of the apostle Thaddeus was Saint Gregory the Illuminator. At the beginning of IV century he created a hierarchical structure of the Church, with the bishop’s seat in Etchmiadzin, and christened Tridates III of the Arsacid dynasty (orm. Arszakuni) who was first in the world (year 301) to introduce Christianity in its kingdom as a state religion. A newly built cathedral, the Mother Church in Etchmiadzin, has been a spiritual and cultural center of Armenian Christianity and center of Armenian Apostle Church until today.
Juda Tadeusz – duchowy ojciec chrześcijaństwa w Armenii
Uczeni uważają, że chrześcijaństwo dotarło do Edessy prawdopodobnie już w I wieku n.e. Według tradycji Kościół ormiański jest uważany za apostolski, ponieważ został założony przez Tadeusza Judę oraz Bartłomieja. Wydaje się, że było to chrześcijaństwo typu judeochrześcijańskiego, ponieważ Edessa utrzymywała ożywione kontakty handlowe z Żydami z Palestyny i Antiochii. Poza tym Euzebiusz z Cezarei wspomina biskupa Osroene w związku ze sporem o datę święcenia Wielkanocy ok. 197 r., a istnienie budynków kościelnych, w 201 r. w Edessie potwierdza kronika Edeska . W samej Edessie znajdował się specjalny kościół nagrobny – martyrium, z grobem św. Tomasza, którego ciało zostało tu przewiezione z Indii .
Juda czczony jest w Armenii oraz w Syrii m.in. ze względu na podanie zawarte w Naukach Addaja, które głosi, że król Edessy Abgar V Ukkamy , który za pośrednictwem szybkobiegacza Ananiasza wysłał do Jezusa korespondencję i zaprosił Go do siebie, prosząc o uzdrowienie, które nastąpiło. Potem Tadeusz wraz z Abgarem miał zburzyć świątynie poświęcone bożkom, zbudować kościoły, wyświęcić na biskupa jednego ze swych uczniów, a także kapłanów i diakonów, którym pozostawił zasady dotyczące sprawowania liturgii.
Kontynuatorem pracy ewangelizacyjnej apostoła Tadeusza był św. Grzegorz Oświeciciel. To on na początku IV wieku zbudował strukturę hierarchiczną Kościoła z siedzibą biskupią w Eczmiadzynie i ochrzcił króla Tiridatesa III z dynastii Arsacydów (orm. Arszakuni), który jako pierwszy na świecie, w roku 301 wprowadził w swoim królestwie chrześcijaństwo jako religię państwową . Nowo wybudowana katedra, Kościół Matki Boskiej w Eczmiadzynie, pozostaje do dziś duchowym i kulturalnym centrum ormiańskiego chrześcijaństwa i centrum Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego.
Johannes of Marienwerder presented Dorothy’s revelations and the story of her life in the trilogy comprising of: Liber de vita venerabilis – 237 chapters telling about the childhood, the marriage, raising children, pilgrimages and spiritual experiences; Apparitiones seu liber de festis – containing her sacred visions received on feasts of the liturgical year and Septililium – concluding 7 treaties about mystical graces received by Dorothy and about her confessions of sins. In the centre of her spiritual life is Jesus Christ. Eucharist, frequently receiving the Holy Communion, the confession and the contemplative prayer are the essence. The descriptions of visions of Blessed Dorothea of Montau, her experience of spiritual nuptials, experience of the “exchange of hearts”, prophecies, stigmas and uplifting prayers prepared by the confessor, were also experienced by other mystics of the late Middle Ages. Similar to Blessed Dorothea, who often used unacceptable devotional methods (self-flagellation, wound irritation), other mystics of those times were characterized by behaviors which were more understandable and acceptable back then than they are now. For instance, Saint Mechtilde of Hackeborn and Saint Gertrude wore a hair shirt, whereas Bridget of Sweden was lying on the table and prayed. The recluse’s spiritual experiences (the recluse of Kwidzyn) define Blessed Dorothea of Montau, as Christ’s beloved, as a member of the group of Great Mystics of the Church.
At present the Division of Manuscripts of the Library of the Lithuanian Academy of Sciences has retained 1412 parchments dating back to XI-XX century. It is one of the largest collection of parchments in Baltic countries. The content of the parchments concerns a current territory of Lithuania, Poland, Belarus, Latvia, Estonia, Russia, Ukraine, Germany, Austria and Italy. Among them we can find nine historically important documents related to the Sovereign Military Order of Malta and beginnings of its operation on Polish lands: Confirmation letter by Bishop Benedict of Poznan to the Order of St. John. (Bishop Benedict of Poznan confirms the right of the Order of the Hospital (of St. John) of Jerusalem to manage the shelter of St. Michael’s Church in Poznan, donated by Duke Mescho of Poland, and to use the tithes from (villages of) the Kostrzyn province, donated by Bishop Radovanus of Poznan, for the maintenance of the shelter; and also donates St. Michael’s Church and all its tithes to the Order of St. John and Confirmation letter by Pope Celestin III to the Order of St. John. (Pope Celestin III confirms the right of the Order of the Hospital [of St. John] of Jerusalem to manage the shelter in Poznan with all the tithes donated for the maintenance of the shelter).
The Epiphany in the Roman Catholic Church is celebrated on 6 January, and in the liturgy refers to the Gospel of St. Matthew (Mt 2, 1-12) where the adoration of the Magi is described and presents a symbolical bow of persons from all nations before the Incarnated God. In the Evangelical Church of the Augsburg Confession the Three Kings’ Day is celebrated on 6 January under the name of Epiphany. The same term – Epiphany – is used in the Orthodox Church but the celebration falls on 6 to 19 January, depending on the Julian calendar.
The celebration of the Three Kings’ Day in Poland is accompanied by many traditions and customs which define the piety of people in these lands – blessing the chalk used to write the Magi’s initials on the entrance doors (K+M+B) or the Hole Family’s (J+M+J) and current year; carol singers visiting people; performances and role playing (the so-called dialogues); occasional bread and cake baking; colorful processions along city streets. These customs demonstrate how the sacred and the profane intersperse on this day. We can say that piety adapted one of the biblical events for its purposes through cheerful celebrations and fun.
Genese und Feier zur Erscheinung des Herrn in Polen
Die Erscheinung des Herrn in der römisch-katholischen Kirche wird am 6. Januar gefeiert .In der Liturgie bezieht sich sie auf Evangelium nach Matthäus (Mt. 2, 1-12), in dem die Verbeugung drei Magier beschrieben wurde, die symbolisch eine Verbeugung der Menschen aller Nationen vor dem Gott darstellt. In der Evangelisch-Augsburgischen Kirche ist die Erscheinung des Herrn am 6. Januar als Epiphania gefeiert. Unter dem gleichen Namen – Epiphania – Erscheinung des Herrn ist in der orthodoxen Tradition zwischen 6. und 19. Januar nach der Reihenfolge des julianischen Kalenders gefeiert.
Dreikönigfest in Polen ist mit vielen Traditionen und Sitten verbunden, die echte Volksfrömmigkeit dieses Gebiets charakterisieren - geweihte Kreide, mit der die Initialen C+M+B oder der Heiligen Familien an die Tür und das Datum laufendes Jahres geschrieben werden; Gehen der Sternsinger mit einem Stern von Haus zu Haus; Krakauer Hochzeit und sog. Dialogen (Veranstaltungen); gelegentliches Backen der Kuchen und Brote; bunte Prozessionen, die durch die Straßen der Städte gehen. Diese Sitten stellen ein Prozess der Verbindung von Sacrum und Profanum dar. Man kann sagen, dass die Volksfrömmigkeit durch freudige Feier und Spiele an ihre Bedürfnisse eines von biblischen Ereignissen anpasste.
Publikacja przetłumaczona z języka łacińskiego na współczesny język polski liczy 427 stron i składa się z wykazu skrótów użytych do oznaczenia poszczególnych źródeł, wprowadzenia, wstępu, siedmiu ksiąg przedstawiających w rozdziałach wydarzenia z życia bł. Doroty z Mątów, modlitwy na uproszenie zrozumienia tej księgi, tablicy Jana z Kwidzyna, wykazu źródeł, kalendarium życia Doroty z Mątów (1347-1394), skorowidza nazwisk, miejscowości i rzadkich wyrażeń, spisu rozdziałów oraz posłowia.
Dzieło przedstawia przede wszystkim działanie Boże, które dokonało się w kwidzyńskiej rekluzie, choć widoczne są w nim także duszpasterskie dążenia samego autora i zarazem spowiednika bł. Doroty, czyli Jan z Kwidzyna (Joannes Marienwerder; 1343-1417). Rozwój duchowy na różnych etapach ludzkiej egzystencji to główny temat Żywota Doroty z Mątów, będącego w obecnym kształcie kompilacją wielu rękopisów, spośród których dziś istnieją już tylko trzy: tybiński, gdański i królewiecki w postaci nowożytnego odpisu w rękopisie wiedeńskim. W wątpliwych fragmentach pomocny też okazał się rękopis benedyktyńskiego opactwa Göttweig będący skróconym przekładem Żywota łacińskiego, co odpowiednio usystematyzował autor tłumaczenia.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7373-2227
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7373-2227
Redakcja merytoryczna: dr hab. Marta Kowalczyk
Adiustacja: Zofia Smęda
Korekta: Magdalena Dobosz
Opracowanie graficzne: Edycja
Okładka: Marcin Jakubionek
Na okładce: Dante Gabriel Rossetti, Oblubienica (1865–1866), fragment
© Copyright for the translation by Bogusława Frontczak, 2022
© Copyright by Wydawnictwo M, 2023
ISBN 978-83-8043-913-9
Wydawnictwo M
www.wydawnictwom.pl
Terytorium diecezji elbląskiej, którą utworzono na mocy bulli papieża Jana Pawła II „Totus Tuus Poloniae Populus” 25 marca 1992 roku pokrywa się z zasadniczą częścią istniejącej w latach 1242-1525, dawnej diecezji pomezańskiej, obejmując całe ziemie jej dawnego biskupstwa, czyli dominium biskupów pomezańskich oraz dominium kapituły katedralnej w Kwidzynie. Pierwszym biskupem utworzonej przez papieża Jana Pawła II diecezji elbląskiej został ówczesny biskup pomocniczy chełmiński dr Andrzej Śliwiński (1939-2009).
Diecezja elbląska jest obecnie jedną z trzech diecezji obrządku rzymskiego przynależnych do Metropolii Warmińskiej. Do Metropolii tej należą też diecezja ełcka i warmińska.
Stolicą biskupią diecezji elbląskiej jest Elbląg z katedrą św. Mikołaja (XIV w.). Ważnymi ośrodkami kultu w diecezji elbląskiej są współkatedry - św. Jana Apostoła w Kwidzynie (XIV w.) oraz św. Wojciecha w Prabutach (XIV w.). Powierzchnia diecezji wynosi 9.495 km2 obejmując swoim zasięgiem malownicze wybrzeże Morza Bałtyckiego, Żuławy i tereny Mierzei Wiślanej.
Swoistymi centrami przypominającymi o wartościach, którymi w życiu kierowali się patronowie diecezji elbląskiej są przede wszystkim sanktuaria im poświęcone. I tak św. Wojciecha upamiętnia Diecezjalne Sanktuarium Świętego Wojciecha w Świętym Gaju (nr 1), a o bł. Dorocie przypominają Sanktuarium bł. Doroty w Mątowach Wielkich (nr 2) oraz Sanktuarium bł. Doroty z Mątów we Współkatedrze św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie (nr 3). Z historią mocno związane jest Diecezjalne Sanktuarium Krzyża Świętego w katedrze św. Mikołaja w Elblągu (nr 4). Natomiast o wielkiej wartości jaką jest rodzina przypomina Pomezańskie Sanktuarium Świętej Rodziny w Ryjewie (nr 5). Z mocno zakorzenioną pobożnością maryjną związane są: Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Dzierzgoniu (nr 10), Diecezjalne Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej i św. Jana Pawła II w Stagniewie k. Elbląga (nr 7) oraz kolejne Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej, które znajduje się w Łęgowie przy Parafii Niepokalanego Poczęcia NMP (nr 12), Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Elblągu (nr 9) oraz Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Lubieszewie (nr 11). Ostoją kultu Chrystusa Miłosiernego jest Sanktuarium Chrystusa Miłosiernego w Zielonce Pasłęckiej (nr 6), a z „węzłowymi” kłopotami wierni licząc na natchnienie Boże udają się do Sanktuarium św. Antoniego Padewskiego w Suszu (nr 8) oraz Sanktuarium św. Antoniego Padewskiego w Kadynach (nr 13). Rozmieszczenie sanktuariów przedstawia poniższa mapka.
Każde z tych sanktuariów może być miejscem inspirującym do budującej, duchowej wyprawy w głąb siebie lub przystankiem na trasie turystycznej, gdzie historia będąca udziałem poprzednich pokoleń zmaterializowała się w konkretnych murach i dziełach sztuki, które można nadal oglądać. Niech niniejsza publikacja dostarczy argumentów i będzie zachętą, do skosztowania bogactwa przyrodniczego, historycznego i duchowego, które związane jest od wieków z dawną diecezją pomezańską oraz w dużej mierze jej kontynuatorką - diecezją elbląską.
"Obecność i działalność człowieka powoduje często, że te same mury, budowle odbierane są przez kolejne pokolenia w sposób pozytywny lub negatywny. Tak też się stało z budowlami klasztornymi Helfty, które postrzegane są do dziś przez pryzmat dokonań czterech świętych mistyczek – sióstr Gertrudy i Mechtyldy von Hackeborn, Mechtyldy z Magdeburga oraz Gertrudy Wielkiej. Ich duch ożywił średniowieczne mury i wykarmił wiarę wielu zagubionych serc zgodnie ze znaczeniem łacińskiego słowa spirare, tak lubianego przez mistyków. (...)"
"Rozdział I. Mury z duszą
Klasztor w Helfcie (niem. Kloster Sankt Marienzu Helfta) istnieje z przerwami od XIII wieku. Jego mury widziały wiele i na przestrzeni tych kilkuset lat historii pełniły różne, niekiedy zupełnie niereligijne funkcje. Początki klasztoru sięgają 29 czerwca 1229 roku, kiedy to pozbawiony spadkobiercy graf Burchard von Mansfeld wraz z żoną Elżbietą von Schwarzburg podjął się fundacji nowego klasztoru żeńskiego. Do współpracy i pomocy w tym dziele poprosił mniszki z klasztoru w Halberstadt. (...)"
"Rozdział II. Oblubienice w przyjaźni
W Liście św. Piotra napisano: „Ich ozdobą niech będzie nie to, co zewnętrzne: uczesanie włosów i złote pierścienie ani strojenie się w suknie, ale wnętrze serca człowieka o nienaruszalnym spokoju i łagodności ducha, który jest tak cenny wobec Boga” (1 P 3, 3–4). Do tego umiłowanego przez Chrystusa ideału dążyły święte Gertruda i Mechtylda von Hackeborn, Mechtylda z Magdeburga oraz Gertruda Wielka. Chciały po prostu u kresu życia usłyszeć od Oblubieńca ich duszy słowa: „Jak piękna jest miłość twoja, siostro ma, oblubienico, o ileż słodsza jest miłość twoja od wina, a zapach olejków twych nad wszystkie balsamy!” (Pnp 4, 10). Ich przyjaźń z Bogiem i z drugim człowiekiem była wielowymiarowa i realizowała się w oparciu o przykazania miłości. Taką właśnie wielowymiarowość opisał w swoim nauczaniu papież Benedykt XVI, który powiedział: „Prawdziwa miłość i prawdziwa przyjaźń zawsze żyją tą wymianą spojrzeń, intensywnym milczeniem, wymownym, pełnym szacunku i czci, tak, by spotkanie było przeżywane głęboko, w sposób osobowy, a nie powierzchownie” (Benedykt XVI, Homilia w uroczystość Bożego Ciała, 7.06.2012). Ten właśnie rodzaj przyjaźni przeżywały mistyczki z Helfty… (...)
"Rozdział III. Owoce z serca
Owocem, z którego bezpośrednio mogły korzystać mistyczki z Helfty, była ich wynikająca z życia Słowem Bożym i kontemplacją zażyła więź przyjaźni z Jezusem Chrystusem. Dzięki kontemplacji św. Mechtylda i Gertruda von Hackeborn, Mechtylda z Magdeburga i Gertruda Wielka nawiązały intymną relację z Bogiem. Ich udziałem stały się mistyczne zaślubiny, duchowe ekstazy i porwania ducha, stygmaty, „doświadczenie zamiany serc” i przytulenia do Serca Jezusa tak, jak tego doświadczył św. Jan Ewangelista. Oblubieniec mówił do ich serc (por. Oz 2, 16) i naznaczał swoimi ranami (Zwiastun II, 4, 3–5; II, 5, 2; II, 23, 7; V, 32). Zgodnie ze słowami z Księgi Ozeasza: „I poślubię cię sobie [znowu] na wieki, poślubię przez sprawiedliwość i prawo, przez miłość i miłosierdzie. Poślubię cię sobie przez wierność, a poznasz Pana” (Oz 2, 18. 20–22) Bóg zawarł z nimi przymierze, któremu starały się sprostać.
Z perspektywy historycznej owocami, z których dzięki mistyczkom z Helfty mogą korzystać kolejne pokolenia chrześcijan, są pozostawione przez nie pisma, które inspirują duchowo, kult Serca Jezusa oraz propagowana przez św. Mechtyldę z Magdeburga forma posługi wobec chorych, ubogich i potrzebujących wsparcia nazwana beginażem. (...)
Niech te święta nie będą magiczne...
Teologia, historia i obyczaje świąt w Polsce
Książka interdyscyplinarna, odkrywcza. Budzi pytania i refleksję o kondycję wiary w Polsce. W co ludzie tak właściwie wierzą? Książka ukazując absurdy wynikające z kultywowanych niekiedy bez żadnego namysłu zwyczaje oraz relikty wierzeń, rażąco nie przystające do obecnej rzeczywistości, co boleśnie ukazał okres pandemii COVID-19, odziera ze złudzeń proponując mentalną oraz duchową wędrówkę po dziejach i formach obchodów, dwunastu, następujących po sobie w ciągu roku świętach celebrowanych w Polsce. Na obszarze Rzeczypospolitej święta te zostały wykazane w Ustawie o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1920).
Publikacja przedstawiając różne aspekty omawianych wydarzeń, prowadzi czytelnika przez kolejne miesiące roku, pozwalając z dystansem spojrzeć na powtarzane rytuały i zwyczaje, oraz odkryć zapomnianą niekiedy, duchową istotę przeżywanych uroczystości. Podczas lektury książki, Czytelnik odkrywa pozostałości po zwyczajach przodków, które odnaleźć można podczas celebrowania niemal każdej uroczystości, czy święta religijnego. Religijne zaś elementy przenikają w Polsce do uroczystości i świąt świeckich, narodowych. To wzajemne oddziaływanie i przenikanie się aspektów słowiańskich, przedchrześcijańskich z chrześcijańskimi oraz świeckich, państwowych z religijnymi, wytworzyło w Polsce wyjątkowe zależności o charakterze narodowo-chrześcijańskim, które z jednej strony pozwoliły zamieszkującej te ziemie ludności przetrwać trudne doświadczenia zaborów, utraty niepodległości, powstań wolnościowych, wojen, czy okupacji hitlerowskiej, z drugiej zaś scementowały pewną hermetyczność, która umożliwiła, by w trudnych czasach ocalić własną tożsamość, wpływając jednocześnie na wytworzenie pewnej nieufności wobec tego, co inne.
Wraz z kolejnymi przeczytanymi stronami tej książki, w Czytelniku pojawia się refleksja – czy wierzę w Boga, w rytuały, czy obrzędy ludowe? Co jest ważne w budowaniu patriotyzmu i szacunku do Ojczyzny? Co jest ważne w budowaniu relacji duchowej? Czy jest to świadoma, zaangażowana obecność? Tak powinno być. A jak jest w rzeczywistości, każdy po przeczytaniu tej książki, może sobie odpowiedzieć we własnym wnętrzu, gdzie jest wolny od masek ochronnych, i tych przywdziewanych w innych celach…
M. Kowalczyk, wstęp i redakcja, w: S. Bafia, Hildegarda z Bingen (1098-1179). Nie o medycynie i muzyce, Górna Grupa 2020, ss. 328.
Część naukową konferencji rozpoczął wykład na temat „Bizancjum i Ziemia Święta (VII-XII wiek)”, który wygłosił dr hab. Jacek Bonarek z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach filia w Piotrkowie Trybunalskim. Następnie ks. prof. dr hab. Józef Naumowicz z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie pomówił „Problem unii między kościołami ormiańskim i katolickim w okresie Armenii cylicyjskiej (1080-1375 )”, a prof. dr hab. Krzysztof Stopka z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie przedstawił kwestie dotyczące Krzyżaków w cylicyjskim Królestwie Armenii.
Ponadto mgr Michał Chlipała z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie zaprezentował referat „Templariusze i Joannici w Armenii cylicyjskiej”, dr Łukasz Burkiewicz z Akademii Ignatianum w Krakowie omówił rolę polityczną, społeczną i gospodarczą Zakonu Joannitów na Cyprze do 1310 roku, a mgr Mateusz Sekuła - także z Akademii Ignatianum w Krakowie opowiedział jak wyglądał dwór i ludzie kultury w otoczeniu wielkich mistrzów w okresie rodyjskim.
Książka zawiera relację z konferencji oraz referaty i artykuły zaprezentowane podczas sympozjum.
Dzień poświęcony uroczystości Bożego Ciała jest w Rzeczpospolitej Polskiej dniem ustawowo wolnym od pracy. Każdego roku na cześć Najświętszego Sakramentu tłumy wiernych ruszają na procesje, aby w ten sposób dać świadectwo swojej wiary i uwielbić Chrystusa ukrytego pod postaciami chleba i wina. Niestety wraz z upływającym czasem i zmianami zachodzącymi w kalendarzu liturgicznym w ludzkiej pamięci zatarła się pamięć o mistyczce z Mont Cornillon, która odsłoniła światu tajemnicę tego święta.
W ostatnich latach postać św. Julianny przypomniał papież Benedykt XVI, który podczas audiencji generalnej17 listopada 2010 roku opowiedział po krótce historię jej życia, podkreślając oddanie augustiańskiej mniszki dla sprawy powstania święta Ciała i Krwi Pańskiej i szerzenia pobożności eucharystycznej. Słowa papieża obudziły zainteresowanie średniowieczną mistyczką i pokazały zapotrzebowanie na ukazanie św. Julianny z Mont Cornillon w szerszej perspektywie, co ze względu na znikomą ilość źródeł okazało się pracą niełatwą. O ile bowiem pewne informacje na temat życia św. Julianny można znaleźć w krótkich, encyklopedycznych notkach dotyczących jej biografii lub ustanowienia święta Bożego Ciała, o tyle dotarcie do oryginalnego, pochodzącego z XIII wieku „Żywota”, który został napisany prawdopodobnie przez jakiegoś współczesnego jej duchownego, staje się dla przeciętnego człowieka właściwie niewykonalne. Wiele spośród osób towarzyszących mistyczce odeszło z tego świata przed samą Julianną, co spowodowało, że badacze historii i duchowości chrześcijańskiej nie posiadają zbyt wielkiej ilości materiału porównawczego z przesłuchań świadków cudów i świętości przeoryszy z Mont Cornillon. Pewne szczątki tych zapisów, w tym niewielki zbiór świadectw osób, które poznały świętą, znaleźć można w Biblitheca Sanctorum oraz w kolejnych „Żywotach” żyjących w następnych wiekach autorów. Wśród nich warto wymienić Lamberta Ruit, który wydał w 1598 roku w Liège „Żywot Błogosławionej Julianny” przełożony na język francuski z dawnych rękopisów łacińskich. W 1613 roku kanonik kościoła w Liège Jan Chapeauvill, wydał w trzech tomach Dzieje Biskupów Tongeren, Utrechtu i Liège, dołączając do tomu drugiego dzieła rozprawę historyczną o pierwszym i prawdziwym początku uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej, która to zawierała zbiór autentycznych historii i dokumentów – w tym zachowany ponoć w wielu starych kodeksach rękopiśmiennych „Żywot Błogosławionej Julianny” autorstwa nieznanej osoby. Opierając się na tych samych źródłach w 1628 roku w Douai, „Historię o Żywocie Błogosławionej Julianny i pierwszym początku Święta Bożego Ciała” wydał Bartłomiej Fisen, który 1647 roku wydał również pod datą 5 kwietnia „Żywot” Julianny umieszczając go w „Kwiatach Kościoła Liège”. Niektóre informacje zamieszczone w dziełku autor sprawdzał osobiście, dzięki czemu wiadomo, że jeszcze w XVII wieku znane było we wsi źródełko św. Julianny oraz stary dom, który tytułowano mianem opactwa, na pamiątkę zabudowań należących do mistyczki.
Na źródłach powyższych opierają się obecnie właściwie wszystkie opracowania i tłumaczenia, także niniejsza książeczka, co zostało uwzględnione w bibliografii. „Żywot” w wersji Bartłomieja Fisena znajduje się również w Biblitheca Sanctorum. Na język polski przełożył go ks. bp prof. dr hab. Julian Wojtkowski, który udostępnił go badaczom, za co również ja osobiście jestem Jego Ekscelencji bardzo wdzięczna.
Wiedząc, że zabiegi, które doprowadziły do ustanowienia liturgicznej uroczystości Bożego Ciała, nie skończyły się w 1258 roku wraz ze śmiercią św. Julianny z Mont Cornillon, ale trwały nadal, zakres badań nad życiem mistyczki został w niniejszej pracy rozszerzony, by dostarczyć czytelnikowi jak najpełniejszy obraz wydarzeń. I choć wiadomo dziś, że pierwsze obchody święta zatwierdzono za sprawą biskupa Liège Roberta de Thourotte w 1246 roku, by następnie za sprawą archidiakona Liège i późniejszego papieża Urbana IV bullą „Transiturus de hoc Mundo” z 11 sierpnia 1264 roku wprowadzone zostały dla całego Kościoła, to z całą powagą można zaryzykować stwierdzenie, że dzieło św. Julianny z Mont Cornillon nie skończyło się, ale trwa nadal. O rozwój pobożności eucharystycznej trzeba bowiem dbać. Trzeba troszczyć się o rozwój własnej duchowości w oparciu o Chrystusa ukrytego pod postaciami chleba i wina. Trzeba mieć odwagę, by świadomie dawać świadectwo swojej wiary, biorąc udział w procesjach ulicami miast, które odbywają się w uroczystość Bożego Ciała. Czasem wcale nie jest to tak łatwe i oczywiste, jak może się to wydawać. Dlatego postawa św. Julianny, która powiedziała Chrystusowi swoje „TAK” dopiero po dwudziestu latach od pierwszych objawień i próśb dotyczących ustanowienia święta, może być także dzisiaj nadzieją dla przeżywających liczne kryzysy i wahania.
Wątpliwości i stawianie czasem niepokornych pytań nie musi oznaczać braków i słabości. Może za to doprowadzić do jednoznacznych odpowiedzi i życiowych drogowskazów, które nie pozwolą człowiekowi zbłądzić. Przekonał się przecież o tym dobitnie pewien wątpiący w transsubstancjację ksiądz w miejscowości Bolsena (Włochy, region Lacjum), gdy hostia w jego rękach zaczęła krwawić. Korporał, na który wówczas, to jest w 1263 roku, spadły krople krwi, przechowywany jest do dziś w katedrze w Orvieto. I choć wiele osób oddala tę myśl od siebie, to czasem wystarczy stanąć twarzą w twarz z ukrytym pod postacią hostii Chrystusem, aby usłyszeć w swoim wnętrzu nieraz długo oczekiwaną odpowiedź. Niech ta książka, ukazująca życie i owoce kontemplacji św. Julianny z Mont Cornillon będzie inspiracją do budowania własnej duszy mocą pokarmu eucharystycznego. „Niech Chrystus zamieszka przez wiarę w waszych sercach.” (Ef 3, 17).
Marta Kowalczyk
Biografia kolejnych etapów życia św. Brygidy i zarazem przewodnik po życiu religijnym znajdują się przede wszystkim w Revelationes Sanctae Birgittae, uzupełnianych w wielu wydaniach o Extravagantes oraz w dokumentach procesowych. To dzięki nim można obserwować krok po kroku rozwój duchowy mistyczki, który nie ustał ani z poślubieniem w 1316 roku Ulfa, ani gdy w 1319 roku na świat przyszło ich pierwsze dziecko, a później kolejne. Czas, który poświęciła Brygida na wspólne z małżonkiem budowanie rodziny, był wówczas i może być współcześnie wzorem i odniesieniem dla młodych ludzi zawierających sakrament małżeństwa.
Ukoronowaniem działalności Brygidy było powstanie Zakonu Najświętszego Zbawiciela, powrót papieża z Awinionu do Rzymu, pobudzenie upominanych władców do stanowienia przyjaznych dla poddanych praw oraz rozpowszechnienie treści objawień, co zaowocowało wieloma nawróceniami.
Uporządkowane i poddane analizom wizje św. Brygidy dotyczące Kościoła powszechnego wykazały, że postrzegana przez mistyczkę z perspektywy objawień wspólnota eklezjalna obejmuje przede wszystkim pielgrzymujących na ziemi, świętych w niebie i anioły. Ponadto w pismach św. Brygidy nie brakuje wzmianek zachęcających wiernych do modlitwy za zmarłych i dusze w czyśćcu cierpiące, które oczekują uwolnienia.
Kolejną poruszaną przez mistyczkę ze Szwecji kwestią teologiczną jest działanie, jakie, według objawień, wywierają na człowieka sakramenty. Dzięki nim budowana jest i umacniana nie tylko relacja poszczególnego człowieka z Bogiem, ale też rozwijają się więzy wspólnotowe w Kościele powszechnym. Ważną rolę zarówno w Kościele, jak i w życiu poszczególnego człowieka odgrywa Maryja. Jako matka Jezusa Chrystusa – Oblubieńca zajmowała ważne miejsce w zarówno w pismach, jak i w życiu duchowym św. Brygidy Szwedzkiej. W pozostawionych źródłach pisanych Maryja została przedstawiona jako wzór doskonałości, czuła i wrażliwa nauczycielka oraz rzeczniczka Bożego Miłosierdzia, za pośrednictwem której dusza otrzymuje od Chrystusa potrzebne łaski. Poprzez zawarte w objawieniach treści, św. Brygida wyraziła przekonanie, że przez swoje Boże Macierzyństwo oraz czynny udział w życiu i Męce krzyżowej swego Syna Maryja została przeznaczona do chwały niebieskiej, którą to prawdę, jako dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny sformułował dopiero sługa Boży papież Pius XII w konstytucji dogmatycznej Munificentissimus Deus z 1 listopada 1950 roku. Należy też zauważyć, że św. Brygida w swoich Revelationes wyjaśniała również prawdę odnoszącą się do Niepokalanego Poczęcia Maryi, co w sposób uroczysty zostało ogłoszone dopiero 8 grudnia 1854 roku przez papieża Piusa IX w bulli dogmatycznej Ineffabilis Deus oraz przedstawiała zgodne z tradycją Kościoła wydarzenia z życia Matki Bożej nawiązujące do narodzin Pana Jezusa, boleści przeszywających Jej serce podczas śmierci Syna i składania Jego ciała w grobie oraz wydarzeń, które nastąpiły po Zmartwychwstaniu. Co warte podkreślenia pomimo upływającego czasu treści objawień pozostawione przez św. Brygidę Szwedzką pozostały klarowne i zachowały swoją czystość do dzisiaj. Pojawiające się wśród niektórych środowisk religijnych nadużycia interpretacyjne związane przede wszystkim z krytyką współczesnych pism papieskich są wynikiem komentowania pojedynczych zdań, wyrwanych z kontekstu całych, często obszernych opisów wizji, braku szerszej wiedzy teologicznej lub też nie do końca czystych intencji.
Analizując przedmiotowe zagadnienie, stwierdzić należy, iż zawarte w Revelationes Sanctae Birgittae przesłania religijne obejmują wiele aspektów nauczania Magisterium Kościoła, a intencją przewodnią działalności i pism mistyczki ze Szwecji było spowodowanie takiej przemiany wewnętrznej poszczególnych osób, wspólnot i całych krajów, aby w Kościele pojmowanym jako winnica Chrystusa Króla panował pokój, porządek, harmonia i wzajemne poszanowanie.
Praca niniejsza w sposób całościowy ukazuje zarówno bliższe i jak i dalsze środowisko życia św. Brygidy Szwedzkiej, jej zaangażowanie w sprawy społeczne, jak również uporządkowane tematycznie treści religijne zawarte w przekazach z doświadczeń mistycznych, które przetrwały do XXI wieku przede wszystkim dzięki licznym wydaniom Revelationes Sanctae Birgittae. Dzięki niniejszej pracy poszerzony został dorobek historyczno-teologiczny ukazujący wkład średniowiecznej mistyczki zarówno w odniesieniu do kwestii dotyczących ówczesnej sytuacji politycznej Europy, jak i wielu aspektów nauczania Magisterium Kościoła.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7373-2227
St. Catherine of Alexandria was described in visions of three mystics from the Middle Ages: St. Mechthild of Magdeburg, St. Gertrude the Great, and St. Dorothea of Montau. Worshipping the heroic evidence of Christianity of St. Catherine, each of the mystics emphasized other moral and spiritual aspects arising from the martyr’s life. In her meditations, St. Mechthild stressed the strength of mind in the fight against devil, indomitableness in practicing faith and Catherine’s Christian responsibility for her own deeds. St. Gertrude the Great in her scripts placed an emphasis on intelligence and wisdom of an 18-year old girl who disputed with wise men in order to convert herself. St. Dorothea of Montau, in turn, took considerations about St. Catherine’s life personally, referring the martyr’s death to her own desire to end her life in that world with a view to meeting the Christ in heaven.
It is almost universally agreed today that characterizations of Mary Magdalene in Western Christianity as a repentant prostitute or loose woman are unfounded, arising from conflating or merging her identity with the unnamed sinner who anoints Jesus' feet in Luke 7, 36-50. The figures of Mary Magdalene, the anointing sinner of Luke, and Mary of Bethany, who in John 11, 1-2 also anoints Jesus' feet, were long regarded as the same person. Though Mary Magdalene is named in each of the four gospels in the New Testament, none of the clear references to her indicate that she was a prostitute or notable for a sinful way of life, nor link her with Mary of Bethany. The notion of Mary Magdalene being a repentant sinner can be traced at least as far back as Ephraim the Syrian in the fourth century, and became the generally accepted view in Western Christianity because of its acceptance in an influential homily of Pope Gregory the Great in which he identified Magdalene not only with the anonymous sinner with the perfume in Luke's gospel, but also with Mary of Bethany, the sister of Martha and Lazarus; this interpretation is often called the “composite Magdalene” in modern scholarship. The seven devils removed from her by Jesus morphed into the seven capital sins, and Mary Magdalene began to be condemned not only for lust but for pride and covetousness as well. The "composite Magdalene" was never accepted by the Eastern Orthodox churches, who saw only Mary the disciple, and believed that after the Resurrection she lived as a companion to the Virgin Mary, and not even in the West was it universally accepted. Unfortunately, for st. Mechthild of Hackeborn, st. Bridget of Sweden and bl. Dorothy of Montau, Mary of Magdala was a composite of the medieval tradition, which was inspired with homilies of the Pope Gregory the Great…
Priscillian, living in IV century and converted from Roman religion to Christianity, won many supporters through his ascetic lifestyle and eagerness to evangelize the areas of today’s Spain. Yet his views which opposed lavish lifestyle led by certain bishops, departure from “the Cenacle” as well as politicization and nationalization of the Church met with a number of opponents. Priscillian was accused of heresy, immoral conduct and magic, and eventually decapitated in Trier, and his body was buried in the area of current Compostela. Although Manuela Martins holds that „Tajemnica Composteli” is a historical fiction which „relying on solid studies and adopting handy narration depicts life, thoughts and actions taken by Priscillian, one of the most fascinating and controversial figures of IV century”, there is no doubt that Alberto S. Santos achieved his goal and through his publication demanded rehabilitation of the disadvantaged. The characters and ideas presented by the author refer to and correspond to contemporary knowledge, results of scientific studies and documents published as book supplementation, which encourage readers to initiate their own historical search, require the truth and oblige experts to discover the answer to the question concerning authenticity of remains of St. Jacob from Compostela.
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-7373-2227
Według danych szacunkowych osoby niepełnosprawne stanowią 14 % ogółu ludności, z czego ok. 3, 5 % dotkniętych jest inwalidztwem ciężkim, uniemożliwiającym normalną pracę zawodową. Sama niepełnosprawność nie wyklucza jednak chęci oraz możliwości wykonywania określonych prac przez osoby cierpiące. Błędem było-by też twierdzić, że osoby niepełnosprawne nie chcą i nie mogą poprzez swoją ak-tywność ofiarować społeczeństwu już nic. Tym bardziej, że zarówno nauczanie Kościoła jak i nasze ustawodawstwo państwowe głosi, że prawo do pracy wynika z pod-stawowych uprawnień każdej osoby do życia, rozwoju, wolności i wiążącej się z nią odpowiedzialności. To właśnie praca daje możliwość realizacji tych podstawowych praw człowieka, dlatego prawo do pracy uprawnienia również do otrzymania zatrudnienia. Odpowiedzialność za realizację i przestrzeganie prawa obywateli do zatrudnienia spoczywa na państwie, bo niepełnosprawność nie pozbawia żadnej osoby jej praw podstawowych.
Rada Naukowa (Scientific Council): Granice Chrześcijaństwa. Z okazji 1050 lat metryki chrztu Polski, pod red. J. Gancewski, L. Kościelak, J.E. Śliczyńska, Olsztyn-Warszawa 1/2020.