Օվերի
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Օվերի | ||
| անգլ.՝ Owerri իգբո՝ Owẹrrẹ | ||
 | ||
| Երկիր |  Նիգերիա | |
| Համայնք | Իմո | |
| Մակերես | 104 կմ² | |
| ԲԾՄ | 158 մետր | |
| Բնակչություն | ▼908 109 մարդ (2021) | |
| Ժամային գոտի | UTC+1 | |
| Հեռախոսային կոդ | 083 | |
| Պաշտոնական կայք | imostate.gov.ng | |
| ||
Օվերի[1] Նիգերիայի Իմո նահանգի մայրաքաղաք, որը գտնվում է Իգբոլանդի սրտում [2]։ Այն նաև նահանգի ամենամեծ քաղաքն է, որին հաջորդում են Օռլուն, Օկիգվեն և Օհաջին կամ Էգբեման։ Օվերին բաղկացած է երեք տեղական ինքնակառավարման տարածքներից՝ ներառյալ Քաղաքային Օվերի, Հյուսիսային Օվերի և Արևմտյան Օվերի: 2016-ի դրությամբ այն ունի մոտ 1,401,873 բնակչություն և ունի մոտավորապես 100 քառակուսի կիլոմետր (40 քմ) տարածք: Օվերրին արևելքում սահմանակից է Օտամիրի գետին, իսկ հարավում՝ Նուորի գետին [3]։ Օվերի կարգախոսը հարդլենդն է է: Այն նաև կոչվում է Աֆրիկայի Լաս Վեգաս՝ քաղաքի գիշերային կյանքի, քաղաքի բազմաթիվ հյուրանոցների, կազինոների և ժամանցի զբոսայգիների շնորհիվ:
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օվերին հիմնադրվել է մ.թ.14-րդ դարում Էքվեմ Օհայի կողմի [4]։
Օվերին Բիաֆրայի Հանրապետության երեք մայրաքաղաքներից վերջինն էր՝ 1969 թվականին [5]։ Պառակտվող պետության մայրաքաղաքը շարունակաբար տեղափոխվում էր, քանի որ Նիգերիայի զորքերը գրավում էին հին մայրաքաղաքները: Էնուգուն և Ումուահիան մյուս մայրաքաղաքներն էին Օվերիից առաջ։ Ներկայիս Օվերին պարունակում է արձաններ, որոնք հիշատակում են պատերազմը, հատկապես այն վայրերում, որոնք ենթարկվել են ծանր ռմբակոծությունների, բայց պատերազմի արտեֆակտների և պատմության մեծ մասը գտնվում է Ումուահիայի թանգարանում՝ Աբիա նահանգում: 2021 թվականի ապրիլի 5-ին Օվերիում բանտից զանգվածային փախուստ է տեղի ունեցել, որի արդյունքում ազատ է արձակվել 1844 բանտարկյալ [6]։ Ենթադրվում է, որ հարձակման պատասխանատուն եղել է Արևելյան անվտանգության ցանցը [7]։
Տրանսպորտ և առևտուր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օվերին ունի օդանավակայան քաղաքից 23 կիլոմետր հարավ-արևելք, որը կոչվում է Իմոյի օդանավակայան, որը գտնվում է Օբիանգվուում, Նգոր Օկպալայում (ԼԳԱ): Օդանավակայանը տրամադրում է թռիչքային ծառայություններ դեպի Աբուջա, Լագոս, Պորտ Հարքուրտ և Էնուգու: Այժմ այն ծառայում է որպես Պորտ Հարքուրտի այլընտրանք: Սեմ Մբակվեի միջազգային բեռների օդանավակայանն այժմ միջազգային բեռների օդանավակայան է: Քաղաքի միջով անցնող որոշ հիմնական ճանապարհներ են՝ Պորտ Հարկորտը, Աբան, Օնիչան և Օնիկուան։ Քաղաքում ներառվող ճանապարհներն են Դուգլասի, Եղանակային, Տետլոուն և Աշխատանքի ճանապարհները։ Ռելիեֆի շուկան Օվերիի գլխավոր շուկան է Էկ Ուկվու Օվերի քանդումից հետո:
Օվերին տեղակայված է խոնավ անտառային շրջանում և այստեղ արտադրում են բազմաթիվ գյուղատնտեսական ապրանքներ, ինչպիսիք են յամերը, կասավան, տարոն, եգիպտացորեն, կաուչուկը և արմավենին՝ իր արտադրանքով: Օվերին նաև տեղակայված է անմշակ նավթի և բնական գազի հսկայական պաշարներ ունեցող Իգբոյի ցամաքային տարածքների մեծ մասում։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օվերին ունի արևադարձային խոնավ կլիմա՝ Կյոպեն-Գայգերի համակարգի համաձայն։ Տարվա ամիսների մեծ մասի ընթացքում անձրևում է՝ կարճատև չոր եղանակով: Հարմատտանն ազդում է քաղաքի վրա չոր եղանակի վաղ շրջաններում և այն նկատելիորեն ավելի քիչ է արտահայտված, քան Նիգերիայի այլ քաղաքներում: Միջին ջերմաստիճանը այստեղ 26,4 °C է։
| Օվերիի (1991–2020)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 37.9 (100.2) |
40 (104) |
39 (102) |
38.5 (101.3) |
36 (97) |
35 (95) |
33.6 (92.5) |
34 (93) |
34 (93) |
37 (99) |
37 (99) |
37 (99) |
40.0 (104) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 33.8 (92.8) |
34.9 (94.8) |
34.2 (93.6) |
33.3 (91.9) |
32.3 (90.1) |
30.8 (87.4) |
29.4 (84.9) |
29.2 (84.6) |
30.1 (86.2) |
31.2 (88.2) |
32.8 (91) |
33.7 (92.7) |
32.1 (89.8) |
| Միջին օրական °C (°F) | 27.9 (82.2) |
29.2 (84.6) |
29.1 (84.4) |
28.6 (83.5) |
27.8 (82) |
26.9 (80.4) |
26.1 (79) |
26.0 (78.8) |
26.5 (79.7) |
27.1 (80.8) |
28.2 (82.8) |
27.9 (82.2) |
27.6 (81.7) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 21.9 (71.4) |
23.6 (74.5) |
24.1 (75.4) |
23.9 (75) |
23.4 (74.1) |
23.1 (73.6) |
22.8 (73) |
22.7 (72.9) |
22.8 (73) |
23.0 (73.4) |
23.5 (74.3) |
22.1 (71.8) |
23.1 (73.6) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | 5 (41) |
13 (55) |
15.6 (60.1) |
19.6 (67.3) |
19 (66) |
17.2 (63) |
17 (63) |
15 (59) |
17.4 (63.3) |
19.5 (67.1) |
17 (63) |
10.5 (50.9) |
5.0 (41) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 18.2 (0.717) |
44.0 (1.732) |
98.7 (3.886) |
171.3 (6.744) |
273.2 (10.756) |
314.1 (12.366) |
361.5 (14.232) |
341.1 (13.429) |
380.7 (14.988) |
256.4 (10.094) |
58.5 (2.303) |
10.4 (0.409) |
2328,2 (91,661) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) | 1.2 | 2.7 | 6.0 | 9.7 | 14.1 | 15.5 | 20.1 | 19.8 | 20.0 | 16.0 | 4.5 | 0.7 | 130.3 |
| % խոնավություն | 75.1 | 79.2 | 85.6 | 87.7 | 88.9 | 90.2 | 90.4 | 89.9 | 90.8 | 90.2 | 86.4 | 78.0 | 86.0 |
| աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}} | |||||||||||||
Կրթություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համալսարաններ և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ[8]
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Աֆրիկյան գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարան (Օվերի ԱԳՏՀ)
- Դաշնային պոլիտեխնիկ, Նեկեդե
- Օվերի Դաշնային տեխնոլոգիական համալսարան
- Իմոյի պետական համալսարան
- Ալվան Իկոկու կրթական քոլեջ
- Օֆորոլայի հողատարածքի ռեսուրսների դաշնային քոլեջ
- Օվերիի կառավարական տեխնիկական քոլեջ
- Իմոյի պետական պոլիտեխնիկական համալսարան (Ումուագվո)
- Օվերի ՄՍՄԻ բիզնես դպրոց,Ալադինմայի Կալվածք
- Օվերի Իմաստության Սեմինարի նստավայր
Միջնակարգ / ավագ դպրոցներ[8]
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Օվերի դաշնային կառավարության աղջիկների քոլեջ,
- «Բանակի օր միջնակարգ դպրոց», Օբինզե
- «Քրիստոսն արքա միջնակարգ դպրոց», Օբիկե
- «Համայնքային միջնակարգ դպրոց», Օֆորոլա, Օվերրի
- «Զարգացման միջնակարգ դպրոց», Օվերի
- «Էմմանուել քոլեջ», Օվերի
- «Կառավարական միջնակարգ դպրոց», Օվերի
- «Սուրբ Հոգու քոլեջ», Օվերի
- «Մադոննայի մոդելային միջնակարգ դպրոց», Օվերրի
- «Մեթոդիստական ավագ դպրոց», Օվերի
- «Oբյուբի համապարփակ միջնակարգ դպրոց» (Էգբելու Օբյուբի)
- «Օբյուբի միջնակարգ դպրոց»
- «Օվերի աղջիկների միջնակարգ դպրոց»
- «Փերլվիլի միջնակարգ դպրոց»
- «Կարմել լեռան Տիրամոր քոլեջ» Էմեկուկու, Օվերի[փա՞ստ]
Սնունդ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հիմնական մթերքներից մեկը, որը հատուկ է Օվերի ժողովրդին, հայտնի է որպես «Օֆե օվերի»(օֆե նշանակում է ապուր, մինչդեռ Օվերին Իմո նահանգի մայրաքաղաքն է): Երբեմն նրան անվանում են ապուրի արքա, իսկ որոշ Իգբո համայնքներում գեղեցիկ կանանց երբեմն նմանեցնում են Օֆե Օվերրիին: Ապուրի բաղադրիչները ներառում են խխունջներ, պոնմո (կովի կաշի), այծի միս, օկպորոկո (չորացրած հակ ձուկ), չորացրած ձուկ, օպորո (ապխտած ծովախեցգետին), աղացած չոր խեցգետին, օգիլի (ֆերմենտացված սոյայի լոբի), թարմ պղպեղ, աղացած չոր պղպեղ, աղացած ուզիզայի սերմեր (Աշանտի պղպեղ), կոկոյամ, արմավենու յուղ, կտրատած ուգուի տերևներ (դդմի տերևներ), օհայի տերևներ, կտրատված ուզիզայի տերևներ, արգանակից պատրաստված խորանարդիկներ, Աչի փոշի և աղ.[9]
Սպորտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օվերին ունի նիգերական խոշոր ֆուտբոլային ակումբ՝ Հարթլենդ ֆուտբոլային ակումբ։ Այն նախկինում հայտնի էր որպես Իվուանյավուի ազգային ակումբ անվամբ, սակայն թիմը պահպանեց իր մականունը՝ «Նեյզի Միլիոնատերեր»: Սուպեր Արծվի հանրահայտ խաղացողները գալիս են Օվերիից, այնպիսի մարդկանցից, ինչպիսիք են Էմանուել Էմենիկեն, Կելեչի Իհեանաչոն, ովքեր խաղացել են անգլիական խոշոր ակումբներում, ինչպիսիք են «Մանչեսթեր Սիթին» և «Լեսթեր Սիթին», Միլանի նախկին «Ինտերը», «Արսենալը», «Պորտսմութը»․ հարձակվող և Նիգերիայի ազգային հավաքականի ֆուտբոլիստ Նվանկվո Կանուն ծնվել և մեծացել է Օվերիում։ Նա հաճախել է «Սուրբ Հոգու վարժարան»,[10] որը Օվերի քաղաքի հայտնի տեղային միջնակարգ դպրոցն է համարվում:
Կրոն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քրիստոնեությունը գերիշխող կրոնն է Օվերիում։ Ամենամեծ հետևորդներն ունեն կաթոլիկները և անգլիկանները․ Օվերին տուն է համարվում Ասումպտայի տաճարի համար, ինչպես նաև Օվերիի հռոմեական կաթոլիկ արքեպիսկոպոսության նստավայր և «Իմաստության ճեմարանի» գտնվելու վայրն է: Արքեպիսկոպոսի նստավայրը զբաղեցնում է 2996 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Տարածքի 1,7 միլիոն բնակչից 670 986-ը կաթոլիկ եկեղեցու անդամներ են: Տիրոջ վերափոխման անգլիկան տաճարն անգլիկանական տաճար է՝ անգլիկան հավատացյալների համար, ինչպես նաև Օվերրիի Անգլիկան թեմի համար: Օվերի մետրոպոլիայում անգլիկան եկեղեցու մոտ 700670 անդամ կա: Բոլոր Սրբերի տաճարները, Էգբուն, Օվերին, առաջին և ամենամեծ անգլիկան եկեղեցիներն են և առաջին իգբոյերենից թարգմանված Աստվածաշնչի տունը:
Նշանավոր մարդիկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Օբեդ Արիրի, ֆուտբոլիստ և ամերիկացի ֆուտբոլիստ
- Լյուշի Դոնալդս, դերասանուհի
- Քելեչի Էկե, կինոռեժիսոր և «Գյուղական արվեստի» և «Կինոփառատոնի» հիմնադիր[11][12]
Նկարներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Ազատության հրապարակ, Օվերի, Իմո նահանգ
-
Ազատության հրապարակ, Օվերրի
-
Արձաններ Իմո նահանգի Հերոսների հրապարակում՝ Օվերիում
-
Ազատության այգի, Օվերի
-
Ակաչիի հուշարձան, Օվերրի, Իմո նահանգ
-
Ասումպտայի տաճար,Օվերրի
-
Օտամիրիի գետ,Էգբու
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Owerri». Encarta World English Dictionary. Microsoft. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-12-01-ին. Վերցված է 2010-07-03-ին.
- ↑ «Encyclopædia Britannica». 2007-04-07.
- ↑ Alex D.W. Acholonu (2008). «Water quality studies of Nworie River in Owerri, Nigeria». Mississippi Academy of Sciences. Վերցված է 2009-10-14-ին.
- ↑ Duruebube (18 May 2017). «History of Owerri and its Origin». Oblong Media Unlimited (անգլերեն). Վերցված է 1 September 2023-ին.
- ↑ «Owerri by Imo State - OnlineNigeria.com». onlinenigeria.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022-02-14-ին.
- ↑ «Mayhem in Owerri: Armed men burn prison, free 1,844 inmates, bomb Police HQ». Vanguard News (ամերիկյան անգլերեն). 2021-04-06. Վերցված է 2022-02-14-ին.
- ↑ «Na IPOB, ESN members attack Imo Police Headquarters, Nigerian Correctional Service- Police». BBC News Pidgin. Վերցված է 2022-02-14-ին.
- ↑ 8,0 8,1 «Schools in Owerri, Nigeria - List of Schools Nigeria». www.businesslist.com.ng (անգլերեն). Վերցված է 2021-02-24-ին.
- ↑ «Ofe Owerri». tribuneonlineng.com. 18 February 2017. Վերցված է 18 February 2017-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ «HGCO e-Portal». portal.owarchsoft.net. Վերցված է 2020-05-14-ին.
- ↑ «VILLAFFEST set to light up Owerri». Guardian Nigeria.
- ↑ «Dallas-based film maker, Kelechi Eke brings VILLAFFEST to Owerri». Vanguard Nigeria.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օվերի» հոդվածին։ |
| ||||||||||
