«Մասնակից:Արեն Ձավարյան/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Պատկեր:Ivy Lee.jpg|thumb|right|upright=0.8|Այվի Լի]]

'''Այվի Լեդբեթեր Լի''' ({{Lang-en|Ivy Ledbetter Lee}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի հանրային կապերի մասնագետ և ժամանակակից [[հանրային կապեր]]ի հիմնադիրներից մեկը։ Լին առավել հայտնի է [[Ռոքֆելլերների ընտանիք|Ռոքֆելլերների]] ընտանիքի հետ իր հանրային կապերի աշխատանքներով։

Նրա առաջին խոշոր հաճախորդը Փենսիլվանիայի երկաթուղին էր, որին հաջորդել են Նյու Յորքի Կենտրոնական, Բալթիմոր և Օհայո, ինչպես նաև Հարրիմանի գծերի նման մեծ երկաթուղիները, ինչպիսիք են Յունիոն Փասիֆիկը։ Հիմնադրել է Երկաթուղու գործադիրների ասոցիացիան, որը ներառել է հանրային կապերի ծառայություններ տրամադրելը ոլորտին։ Լին խորհրդատվություն է տվել խոշոր արդյունաբերական կորպորացիաներին՝ ներառյալ պողպատե, ավտոմոբիլային, ծխախոտային, մսամթերքի և ռետինե արդյունաբերություններին, ինչպես նաև հանրային ծառայություններ մատուցող ընկերություններին, բանկերին և օտարերկրյա կառավարություններին։

Լին առաջիններից էր, որ օգտագործել է ներքին ամսագրեր աշխատակիցների բարոյականությունը պահպանելու համար, ինչպես նաև ղեկավարության տեղեկագրեր, բաժնետերերի հաշվետվություններ և լրատվամիջոցներին ուղարկվող հաղորդագրություններ։ Նա մեծ աշխատանք է կատարել հասարակության համար, ինչը գիտեր, որ կարևոր էր իր հանրային կերպարի համար։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում դարձել է Ամերիկյան Կարմիր Խաչի հանրային կապերի տնօրենըշ<ref>Robert L. Heath, ed., ''Encyclopedia of public relations'' (2005) pp 482-86</ref>։

==Վաղ կյանք և գործունեություն==

[[File:1906AtlanticCityTrainWreck.jpg|alt=1906 Atlantic City Train Wreck|thumb|Երկաթուղային մեքենայի ջրից հանվելը Ատլանտիկ Սիթիի գնացքի խորտակումից հետո (1906)]]

Լին ծնվել է Ջորջիայի Սիդարթաուն քաղաքի մոտակայքում՝ [[Մեթոդիզմ|մեթոդիստական]] հովիվ Ջեյմս Ուայդեման Լիի ընտանիքում։ Նրա հայրը մի քանի գրքերի հեղինակ էր և մասնակցել է Ջոն Լ. Բրանդթի «Անգլո-սաքսոնական գերակայություն կամ ցեղի ներդրումները քաղաքակրթությանը» (1915) գրքի ստեղծմանը<ref>[http://allenleeumc.weebly.com/dr-james-wideman-lee.html Allen-Lee Memorial United Methodist Church: Dr James Wideman Lee biography] lists Lee's books but omits this one.</ref>, ինչպես նաև հիմնադրել է [[Ատլանտա]]յի հայտնի մի ընտանիք։ Այվի Լին սովորել է [[Էմորիի համալսարան|Էմորիի քոլեջում]], այնուհետև ավարտել է [[Փրինսթոնի համալսարան|Փրինսթոնը]]։ Նա աշխատել է որպես թղթակից և լրագրող՝ «Նյու Յորքի Ամերիկյան», «[[New York Times|Նյու Յորք Թայմս]]» և «Նյու Յորք Վորլդ» թերթերում։

1903 թվականին Լին ստացել է իր առաջին աշխատանքը որպես Քաղաքացիների Միության հանրային կապերի մենեջեր։ Հեղինակել է «Նյու Յորքի լավագույն կառավարման համակարգը» (1903) գիրքը։ Ավելի ուշ աշխատանքի է անցել Դեմոկրատական ազգային կոմիտեում։ Լին 1901 թվականին ամուսնացել է Կորնելիա Բարթլետ Բիգալոյի հետ։ Նրանք ունեցել են երեք երեխա՝ Ալիս Լի (1902), Ջեյմս Ուայդեման Լի II (1906) և Այվի Լի կրտսեր (1909)<ref name="Princeton">{{cite book |last1=Princeton University. Class of 1898 |title=The Class of Eighteen Ninety Eight, Princeton University, Twenty-fifth Year Record, 1898 |date=1923 |publisher=Princeton University |pages=176–177 |url=https://books.google.com/books?id=CKfC8JGDrLoC&pg=PA176}}</ref>։

1905 թվականին Լին Ջորջ Փարքերի հետ հիմնել է երկրում երրորդ հանրային կապերի գործակալությունը՝ «Փարքեր և Լի»։ Գործակալությունը հպարտանում էր իր «ճշգրտությամբ, իսկականությամբ և հետաքրքրությամբ»։ Նրանք այս գործընկերությունը հիմնել են այն բանից հետո, երբ միասին աշխատել են Դեմոկրատական կուսակցության շտաբում՝ զբաղվելով դատավոր Ալթոն Փարքերի անհաջող նախագահական ընտրարշավի հանրային կապերով, որը մրցում էր [[Թեոդոր Ռուզվելտ]]ի դեմ 1904 թվականին։

«Փարքեր և Լի» գործակալությունը գոյատևել է չորս տարուց պակաս, բայց կրտսեր գործընկերը՝ Լին, դարձել է հանրային կապերի ամենաազդեցիկ նորարարներից մեկը։ 1906 թվականին զարգացրել է իր փիլիսոփայությունը՝ ձևակերպելով «Սկզբունքների հռչակագիրը», որը առաջին անգամ ընդգծել է հանրային կապերի մասնագետների հանրային պատասխանատվությունը, որը տարածվել է հաճախորդի նկատմամբ ունեցած պարտավորությունների սահմաններից: Նույն թվականին՝ 1906 թվականի Ատլանտիկ Սիթիում տեղի ունեցած երկաթուղային վթարից հետո, Լին հրապարակել է այն, ինչը հաճախ համարվում է [[Կոմյունիկե|առաջին մամուլ]]ի հաղորդագրությունը՝ համոզելով ընկերությանը տեղեկություն տրամադրել լրագրողներին նախքան նրանք այն այլ տեղերից կլսեին<ref>{{cite book |last= Jenkins|first=James Sage |title= Atlanta in the Age of Pericles|year= 1995|publisher= Chimney Hill |pages= 68–70}}</ref>։

Երբ 1912 թվականին Լին լրիվ դրույքով աշխատանքի է ընդունվել Փենսիլվանիայի երկաթուղու կողմից, նա համարվել է առաջին հասարակայնության հետ կապերի անձը, որը զբաղեցրել է գործադիր մակարդակի պաշտոնը: Իրականում նրա արխիվները ցույց են տալիս, որ նա կազմել է VP-ի մակարդակի կորպորատիվ հասարակայնության հետ կապերի պաշտոնի աշխատանքի առաջին նկարագրություններից մեկը:

1919 թվականին հիմնել է հասարակայնության հետ կապերի խորհրդատվական գրասենյակ՝ Ivy Lee & Associates:

[[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ Լին աշխատել է որպես հրապարակախոսական տնօրեն, իսկ ավելի ուշ՝ որպես Ամերիկյան Կարմիր Խաչի նախագահի օգնական<ref name="Princeton"/>։

Իր քրոջ՝ Լաուրայի միջոցով Լին եղել է արձակագիր [[Ուիլյամ Սյուարդ Բերրոուզ|Ուիլյամ Ս. Բերոուզի]] հորեղբայրը:

Այվի Լին մահացել է [[Գլխուղեղի ուռուցք|ուղեղի ուռուցք]]ից Նյու Յորքում 57 տարեկան հասակում<ref>{{cite web |last1=Mars |first1=Roman |title=Ivy Ledbetter Lee-Founder of Modern Public Relations |url=https://www.readtheplaque.com/plaque/ivy-ledbetter-lee-founder-of-modern-public-relations |website=Read The Plaque |publisher=99% Invisible}}</ref>։

==Ազդեցություն հանրային կապերի վրա==

Շատ պատմաբաններ Լիին համարում են ժամանակակից ճգնաժամային հաղորդակցությունների սկզբնավորողը<ref>{{cite web |last1=Meade |first1=Jared |title=Father of PR, Ivy Lee, Pioneered Tactics We Use Today |url=https://www.prnewsonline.com/ivy-lee-crisis-history/ |website=PRNEWS, Museum of Public Relations |date=24 August 2020 |access-date=3 December 2021 |quote=Shelley Spector, co-founder of the Museum of Public Relations, about why Lee still matters. 'It was the creation of ethical crisis management practices is his most important contribution.'}}</ref>: Հասարակայնության հետ կապերի նոր արդյունաբերության մեջ նրա գլխավոր մրցակիցը Էդվարդ Բերնեյսն էր, և նրան են վերագրվում Փենդլթոն Դադլիի վրա ազդելը, որպեսզի նա մտնի այն ժամանակվա նորածին դաշտ:

1914 թվականին նա պետք է հանրային կապերի ոլորտ մտներ շատ ավելի մեծ մասշտաբով, երբ [[Ջոն Դևիսոն Ռոքֆելլեր Կրտսեր|Ջոն Դևիսոն Ռոքֆելեր Կրտսերը]] նրան վարձել էր՝ ներկայացնելու իր ընտանիքն ու Standard Oil-ը («ընտանիքի իմիջը փայլեցնելու համար»), Կոլորադոյում ածխահանքերի գործադուլի արյունալի ճնշումից հետո, որը հայտնի է որպես «Լադլոուի ջարդ»<ref>Robert L. Heath, ed. ''Encyclopedia of public relations'' (2005) 1:485</ref>:

Լին զգուշացրել է, որ Ռոքֆելերները կորցնում են հանրային աջակցությունը գործադուլ անող բանվորների և նրանց ընտանիքների կոտորածի (և նրանց տների այրման) հրամայելու պատճառով: Նա մշակել է ռազմավարություն, որին Կրտսերը հետևել է՝ այն վերականգնելու համար: Անհրաժեշտ էր, որ Կրտսերը հաղթահարի իր ամաչկոտությունը, անձամբ գնա Կոլորադո՝ հանդիպելու հանքափորների և նրանց ընտանիքների հետ, ստուգի տների և գործարանների պայմանները, մասնակցի հասարակական միջոցառումների և լսի բողոքները (միաժամանակ լուսանկարվելով մամուլի հաղորդագրությունների համար): Սա նորարարական խորհուրդ էր, որը գրավել է լրատվամիջոցների լայն ուշադրությունը և ճանապարհ բացել հակամարտությունը քողարկելու և հարուստ Ռոքֆելերների ավելի մարդկայնացված տարբերակը ներկայացնելու համար<ref>Robert L. Heath, ed. ''Encyclopedia of public relations'' (2005) 1:485</ref>:

Լին ուղղորդել է Ռոքֆելերների և նրանց կորպորատիվ շահերի հանրային կապերը՝ ներառյալ ակտիվ ներգրավվածությունը Ռոքֆելեր կենտրոնի կառուցման մեջ, նույնիսկ իր սեփական խորհրդատվական ընկերությունը հիմնելուց հետո: Նա էր այն անձը, որ [[Մետրոպոլիտեն օպերա]]յի ընդլայնման սկզբնական, չֆինանսավորված ծրագիրը ներկայացրել է Կրտսերի ուշադրությանը<ref>{{cite book | last=Krinsky | first=Carol H. | title=Rockefeller Center | publisher=Oxford University Press | year=1978 | isbn=978-0-19-502404-3 | url=https://books.google.com/books?id=7xlDAQAAIAAJ |pages=30–31}}</ref>, և նա համոզել է Կրտսերին վերանվանել կենտրոնը ընտանիքի անունով՝ հակառակ վերջինիս ցանկությանը<ref>{{cite book | last=Okrent| first=Daniel| title=Great Fortune: The Epic of Rockefeller Center | publisher=Penguin Books| year=2003 | isbn=978-0142001776|page=258 }}</ref>։

Լին դարձել է Արտաքին հարաբերությունների խորհրդի հիմնադիր անդամ ԱՄՆ-ում, երբ այն հիմնադրվել է Նյու Յորքում 1921 թվականին: 1920-ական թվականների սկզբին նա խթանել է բարեկամական հարաբերությունները Խորհրդային Ռուսաստանի հետ: 1926 թվականին Լին հայտնի նամակ է գրել ԱՄՆ Առևտրի պալատի նախագահին, որտեղ ներկայացրել է համոզիչ փաստարկ ամերիկյան-խորհրդային քաղաքական և տնտեսական հարաբերությունները կարգավորելու անհրաժեշտության մասին<ref>{{cite web |url=http://www.litasco.com/_library/pdf/media/oil_of_russia_by_Vagit_ALEKPEROV_full%20edition.pdf |title=Archived copy |access-date=2015-01-08 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150421045224/http://www.litasco.com/_library/pdf/media/oil_of_russia_by_Vagit_ALEKPEROV_full%20edition.pdf |archive-date=2015-04-21 }}</ref>:

Նրա ենթադրյալ հրահանգը Standard Oil-ի ժառանգորդին, որը պետք է արձագանքեր հանրային կապերում, հետևյալն էր. «Ասեք ճշմարտությունը, որովհետև վաղ թե ուշ հասարակությունը միևնույն է կիմանա: Եվ եթե հասարակությանը դուր չի գալիս այն, ինչ դուք անում եք, փոխեք ձեր քաղաքականությունը և համապատասխանեցրեք այն մարդկանց ցանկություններին»: Ասվում էր, որ մեջբերման համատեքստը [[ապոկրիֆ]] էր՝ տարածվելով Լիի կողմից որպես ինքնագովազդ, դարձնելով այն և՛ ինչպես հայտնի, այնպես էլ վատահամբավ:

Լին համարվում է ժամանակակից հանրային կապերի արշավի հայրը, երբ 1913-1914 թվականներին նա հաջողությամբ [[լոբբինգ]] է արել երկաթուղային սակագների բարձրացման համար դժկամ դաշնային կառավարությունից:

Լին պաշտպանել է փիլիսոփայություն, որը համահունչ էր հանրային կապերի «երկկողմանի փողոց» մոտեցմանը, որտեղ հանրային կապերի հիմնական գործառույթը հաճախորդներին օգնելն է՝ լսելու, ինչպես նաև հաղորդագրություններ փոխանցելու իրենց հանրությանը:

Լին խորհրդատվություն է տրամադրել արտասահմանյան կառավարություններին և հանրային կապերի խորհրդատվություն էր տրամադրում գերմանական ընկերությանը նացիստական կառավարության վաղ օրերին, աշխատանք, որը նրան կապի մեջ է դրել կուսակցության առաջնորդների հետ, հնարավոր է՝ ներառյալ Ադոլֆ Հիտլերի: 1934 թվականին իր մահից կարճ ժամանակ առաջ [[ԱՄՆ Կոնգրես]]ը հետաքննում էր նրա աշխատանքը [[Գերմանիա|Գերմանիայում]] IG Farben ընկերության անունից: Ներկանյութերի հետ աշխատանքի ընթացքում Լին բողոքել է խմբի կողմից նացիստական քարոզչության և ֆաշիստական ուղերձների օգտագործման դեմ: Բայց այդպես վարվելով՝ նա գուցե չգիտակցեր, որ իր խորհուրդն ուղղակիորեն փոխանցվում էր նացիստական կառավարությանը, և որ ներկանյութերը արագորեն ազգայնացվել էր ռեժիմի ներքո<ref>{{cite news |title=Ivy Lee, as Adviser to Nazis, Paid $25,000 by Dye Trust |newspaper=The New York Times |date=July 12, 1934 |page=1 |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1934/07/12/issue.html}}</ref>։

Լին նաև աշխատել է Bethlehem Steel Corporation-ում, որի շրջանակներում նա հայտնի խորհուրդ է տվել մենեջերներին՝ ամեն օր թվարկել և համարակալել իրենց առաջնահերթությունները և աշխատել առաջադրանքների վրա ըստ դրանց կարևորության, մինչև օրվա ժամանակը թույլ կտա, չշարունակելով մինչև առաջադրանքի ավարտը: Այս առաջարկության համար ընկերության ղեկավար [[Չարլզ Շվաբ|Չարլզ Մ. Շվաբը]] հետագայում նրան վճարել է 25,000 դոլար (400,000 դոլարին համարժեք 2016 թվականի դրությամբ)՝ ասելով, որ դա եղել է ամենաշահավետ խորհուրդը, որ նա ստացել է<ref>{{cite book

|title=The Time Trap

|first=Alec

|last=Mackenzie

|edition=3rd

|year=1997

|orig-year=1972

|pages=41–42

|publisher=AMACOM - A Division of American Management Association

|isbn=081447926X

|url=https://books.google.com/books?id=tkTOSmAtuKMC}}</ref><ref>{{cite book

|title=Working Smart

|first=Michael

|last=LeBoeuf

|year=1979

|pages=52–54

|publisher=Warner Books

|isbn=0446952737

|url=https://books.google.com/books?id=1tlaAAAAYAAJ}}</ref><ref>{{Citation

|last=Nightingale

|first=Earl

|year=1960

|title=Lead the Field

|chapter=Session 11. Today's Greatest Adventure

|type=unabridged audio program

|publisher=Nightingale-Conant}}. ''Related references:'' Radio and television broadcaster Earl Nightingale (1921–1989) popularized in [http://www.success.com/articles/647-earl-nightingale-s-greatest-discovery 1960] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130108090914/http://www.success.com/articles/647-earl-nightingale-s-greatest-discovery |date=2013-01-08 }} this [http://www.objectivistliving.com/forums/index.php?showtopic=4982 often told] Ivy Lee's priority task list [http://www.nightingale.com/ae_article~i~206~article~the25000idea.aspx story] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121135155/http://www.nightingale.com/AE_Article~i~206~article~The25000Idea.aspx |date=2013-01-21 }}, [http://davealbano.com/blog/tag/andrew-carnegie/ often] [http://gratefulwealth.net/business/double-your-income-potential-and-time-freedom-in-less-than-1-week-heres-how attributed] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120226210813/http://gratefulwealth.net/business/double-your-income-potential-and-time-freedom-in-less-than-1-week-heres-how |date=2012-02-26 }} to Nightingale's [http://self-improvement-ebooks.com/books/teos.php friend] and [http://leadergrow.com/articles/37-defining-success mentor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130605213326/http://leadergrow.com/articles/37-defining-success |date=2013-06-05 }} Napoleon Hill (1883–1970) who, according to Hill's book [https://books.google.com/books?id=kY9FYguZ5nAC How To Sell Your Way Through Life], knew both Charles M. Schwab (1862–1939) and Ivy Lee (1877–1934). Earl Nightingale appears in the book [https://books.google.com/books?id=Zn5JAAAAYAAJ A Lifetime of Riches: The Biography of Napoleon Hill], by Michael J. Ritt, Jr. and Kirk Landers, because of Nightingale's relationship with Napoleon Hill.</ref>: Իր կարիերայի ընթացքում նա նաև հանրային կապերի խորհրդատու էր Ջորջ Վեստինգհաուզի, [[Չարլզ Լինդբերգ]]ի, Ջոն Վ. Դեվիսի, Օտտո Կանի և Վոլտեր Քրայսլերի համար<ref>{{cite book

|title=Biographical dictionary of American business leaders

|first=John N.

|last=Ingham

|year=1983

|publisher=Greenwood Publishing Group

|isbn=0-313-23908-8

|url=https://books.google.com/books?id=Suu9yUKdA8IC&q=rockefeller+family&pg=RA1-PA777}}</ref>:

==Ազդեցություն արտադրողականության ուսումնասիրությունների վրա==

Արտադրողականության մասնագետներն ու հարթակները նշում են «Այվի Լի մեթոդը»՝ որպես միջոց, որը կարող է բարելավել անհատների արդյունավետությունը աշխատանքային առաջադրանքների կազմակերպման և կատարելու հարցում։ Այս մեթոդը, ըստ տեղեկությունների, Լին ուսուցանել է Չարլզ Մ. Շվաբին և նրա աշխատակիցներին Բեթլեհեմ Սթիլ ընկերությունում։ Մեթոդի հիմնական գաղափարն այն է, որ ամեն օր պետք է կազմել վեց կարևոր առաջադրանքի ցուցակ՝ նախօրոք հստակեցնելով առաջնահերթությունները, և հաջորդ օրը կենտրոնանալ դրանց կատարման վրա՝ նախքան այլ առաջադրանքների ավելացումը։ Այս մեթոդը շեշտում է կենտրոնացվածությունը և ճանաչում է ժամանակի ու էներգիայի սահմանափակումները՝ հակասելով բազմաբնույթ խնդիրների միաժամանակյա կատարման գաղափարին<ref>{{Cite web |last=Abadi |first=Mark |title=A CEO and dad uses a 100-year-old strategy to get control of his schedule in just 15 minutes each night |url=https://www.businessinsider.com/ivy-lee-method-productivity-2018-9 |access-date=2023-03-11 |website=Business Insider |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Atomic Habits by James Clear: 9780735211292 {{!}} PenguinRandomHouse.com: Books |url=https://www.penguinrandomhouse.com/books/543993/atomic-habits-by-james-clear/ |access-date=2023-03-11 |website=PenguinRandomhouse.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ivy Lee Method - Workflowy guide |url=https://workflowy.com/systems/ivy-lee-method/ |access-date=2023-03-11 |website=workflowy.com}}</ref>։

== In popular culture ==

Ivy Lee is name checked by the British indie rock band [[Sea Power]] on their 2017 album [[Let the Dancers Inherit the Party]] with a song titled The Voice of Ivy Lee.

== Տես նաև ==

* [[Սպին (քարոզչություն)|Սպին]]

== Մատենագիտություն ==

Այվի Լեդբեթեր Լիի գրավոր աշխատանքներն են՝

* ''[https://books.google.com/books?id=jJtHAAAAYAAJ City for the people – The best administration New York ever had]''. "Campaign book." New York City: Committee on Press and Literature of the Citizens Union. 1903.

* ''Information''. (Please help cite publisher), 1933

* ''[https://archive.org/details/bwb_P8-ACJ-863/page/n5/mode/2up Present-day Russia]''. New York: Macmillan, 1928.

* ''Public Relations''. (Please help cite publisher), 1925

* ''Notes and Clippings''. (Please help cite publisher), 1921.

* "James Wideman Lee: biographical sketch." in, James W. Lee, ''The geography of genius.'' New York: Fleming H. Revell Co., 1920, pp. xi–xxiv.

* ''[https://archive.org/details/cruxofrailroaddi00leei/mode/2up]''. The crux of the railroad difficulty, 1916

* ''Declaration of Principles''. 1906

* Character of "J. Ward Moorehouse" in U.S.A. trilogy by John Dos Passos is based on life of Ivy Lee.

== Ծանոթագրություններ ==

{{Ծանցանկ}}

== Գրականություն ==

* Hiebert, Ray Eldon. ''Courtier to the crowd: the story of Ivy Lee and the development of public relations''. Ames: Iowa State University Press, 1966.

* {{Cite news |author=Timothy L. O'Brien |work=[[The New York Times]] |date=February 13, 2005 |title=Spinning Frenzy: P.R.'s Bad Press |url=https://www.nytimes.com/2005/02/13/business/yourmoney/13flak.html?pagewanted=all}}

==Արտաքին հղումներ==

* [https://web.archive.org/web/20141010135711/http://iml.jou.ufl.edu/projects/fall01/Jones/lee.html Կարճ կենսագրություն]{{ref-en}}

* [https://web.archive.org/web/20031022191210/http://libweb.princeton.edu/libraries/firestone/rbsc/finding_aids/lee.html Այվի Լեդբեթեր Լիի թղթերը]{{ref-en}}

* [http://www.cbc.ca/news/background/spincycles/transcript-seitel.html CBC հարցազրույց Ֆրեյզեր Սեյթելի հետ]{{ref-en}}

{{Արտաքին հղումներ}}