Politik piblik

Yon politik piblik se yon konsèp syans politik ki dezinye « entèvansyon yon otorite ki gen pisans piblik ak yon lejitimite gouvènmantal sou yon domèn espesifik pou sosyete oubyen pou teritwa ».^[1]

Sosyoloji politik itilize konsèp sa a pou li ta analize tout entèvansyon sa a yo nan diferant etap pou mete li an mouvman, nan kòmansman oubyen nan konsekans li yo (nou pale alò « sosyoloji aksyon piblik la »). Syans administrativ gen objektif pito analize ak evalye yon politik piblik selon kapasite li nan rive jwenn objektif li yo e selon efikasite mwayen deplwaye. Nan kad sa a, politik piblik kapab egalman konsidere kòm « yon ansanm aksyon kowòdone, fèt pa yon pisans piblik ann Ayiti , pou jwenn yon modifikasyon oubyen yon evolisyon yon sitiyasyon ». Etidye enpak li pèmèt dekri kapasite yon pisans piblik gen pou jere espwa ak pwoblèm yo ki espesifik ak sosyete a oubyen ak pati sosyete a e pou aji selon yon estrateji piblik, nan kout, mwayen oubyen alontèm. Domèn yo ka gen tout nati : enfrastrikti, sante, fanmi, lojman, anplwa, fòmasyon pwofesyonèl, rechèch, fonksyon piblik, kriz, defisi...

Evalyasyon politik piblik, prezante tankou yon nouvo zouti ki pou ede nan desizyon piblik la, te kreye nan Etazini ak li nan ane 1960 yo anvan li al devlope nan Wayòm Ini, nan peyi eskandinav yo epi nan lòt demokrasi oksidantal yo vent ane pita. Komisyon ewopeyèn nan gentan fè ke n note yon egzijans règlemantè sistematik nan kad ki pou finansman alwe aktout Eta manm yo apati lane 1990 yo.

Se yon posibilite pou resanse diferan paradig pou analize politik piblik :

• paradig pliralis lan etidye sitiyasyon yo kote pwosesis lan ki pou desizyon politik la se reziltant de yon enteraksyon ant yon miltitid aktè. Teyori sa a pou anglo-sakson sèvi nan rann kont de yon reyalite politik kote you miltitid ki pou gwoup enterè yo reprezante debann enterè divèjans e se yo ki rekonèt antan ke aktè lejitim yo non sèlman pa Leta men tou pa lòt gwoup ki gen enterè pou fè konkirans yo^[2] paradig sa a koresponn pi plis ak lide liberal de yon Eta-jandam koteke entèvansyon an se limite ak you estrik nesesè.
• Paradig lan kòporatis etidye ka yo kote pwosesis sa a rezilta prensipal la se yon kolaborasyon ant debann kòporasyon, ki reprezante sosyete sivil la de mannyè estriktire. Bonkou te itilize pou dekri fonksyonman ki pou sosyete alman an nan lane 1980 yo.
• Paradig neyo-kòporatis konsidere ke sèten aktè se yo ki domine e ko-pwodui politik piblik avèk Leta. Li sèvi nan etidye bonkou politik resant, notaman en Almay^[3]
• Paradig etatis lan se itil pou analize debann sitiyasyon yo kote Leta se aktè prensipal, wè eksklizif, debann politik piblik. Li ka koresponn ak sistèm sosyalis. You vèsyon patwò ekstrêm voye n nan sistèm biwokratik franse devlope aprè-gè, nan kad ki pou gran plan etatik.

An Ayiti, nan ane 50 yo rive nan ane 60-86, politik piblik yo te jeneralman etidye tankou entèvansyon yo te fèt pa enstitisyon Leta yo. Chaloska pou pran timoun sal tonton makout te atò pèsi kòm enkontounab, ke se ta antan ke Eta-tonton makout oubyen antan ke Eta-pwovidans. Etid politik piblik se te fokalize sou ’analiz estratejik e rasyonalite aksyon piblik, selon apwoch kalifye de volontaris oubyen de desizyonnis. Politik piblik se te souvan asosye ak metafò ki pou« tirè » : « bon » reyalizasyon depann de kapasite a ki pou desidè piblik kòm « tirè » ak atenn yon objektif « sib » pa mobilizasyon ki pou resous etatik nou ka li kèk tèks tankou^[4],[5].

Toujou an Ayiti, apwòch yo te fè rapidman komplete pa lòt lekòl, souvan apwoch ki enspire pi sosyologik pou syans politik : kòporatis, pliralis, neyo-kòporatis, kòporatis sektoryèl… Pa egzanp, kòporatis sektoryèl tou devlope pa Bruno Jobert e Pierre Muller^[6]. Konsepsyon mennen nan analize politik sektoryèl, « ki dekoupe entèvansyon ki pou leta pouplis inite aksyon e ki pou rechèch, an rapòtan « mekanik » entèn yo a ak ekszijans de you Eta modèn an kriz »^[7]. Yon lòt fason, li ta egziste yon referansyèl global, ki koresponn ak Leta e ak wòl nan sosyete, e yon referansyèl sektoryèl, ki koresponn aktout misyon enpati ak chak politik piblik. Aprè 1986 li te dwe kesyon ettidye mekanis pou entegrasyon e pou mete an koyerans ki pou diferans referansyèl yo. Men nou li tou Selon Bruno Jobert e Pierre Muller, ajisteman ant referansyèl yo ki te rann posib pa ekszistans elit travayan nan nivo ministeryèl, sou debann kesyon transektoryèl.

Etid pou rapò ant Leta e politik piblik rete santral nan travay yo pou inivèsitè ayisyen yo tout nan fen ane 1980, aprè 86 se analize debann pwosesis pou planifikasyon oubyen ki pou ide yo an aksyon^[8]. Pandan sa, zouti pou analize tout politik piblik yo, ki kenbe pou pou yo ekszistans pou yon kad etatik nasyonal, ki fè tkras pa tkras remèt sn kesyon pa pèt la pou santralite pou Leta nan sosyete kontanporè depi ane 1980 (Leta pèdi kapasite pou l dirije ekonomi, fragmantasyon debann sosyete nasyonal e striktirasyon pou espas politik sipra-nasyonal yo)^[8],[9]. Se yo sa ki premye remiz an kessyon pou apwòch desizyonis pou etid debann politik piblik :

• Apwòch klasik ki pou ta ideyalize yon konsepsyon « lojik e rasyonèl » debann politik piblik ;
• An Ayiti n ap viv yon neglijans nan etap ki pou reyalizasyon ki pou aksyon piblik yo;
• Depaman sou debann desdè piblik yo, atò fenomèn yo etidye se en reyalite debann konstriksyon kolektiv ;
• Li ap bagay tèt chaje pa wòl Leta, nan pwen ki pou li pa akòde you atansyon sifizant aktout entèvenan eksteryè aksyon kolektiv yo.

Nan optik sa a, politik piblik yo fè deplizapli analize an fonksyon ki pou kad syantifik enspire pou sosyoloji politik, pi presizeman pou sosyoloji òganizasyon, sosyoloji istorik Leta e ki pou tout policy analysis Nord-Américaines.(???!!!)

Depi n an àne 1915 etazini mete yon sistèm politik sosyolojik ki se yon politik kolonyalis kote yo kraze lLame endijèn nan e kreye « lame kolonyalis ki te kraze ann 1994 la », l« e ba nou yon Polis kolonyalis » oubyen ankò « yon Polis ki sou kont kò gwoup ki gen pou manm etazini. Kanada, lafrans, ki ap administre Politik kolonyalis lan.

• Politik ekonomik