Bambanci tsakanin canje-canjen "Najeriya"
Content deleted Content added
saka mahada |
Tag: Gyaran wayar hannu |
||
(36 intermediate revisions by 18 users not shown) | |||
Layi na 1
{{Databox}}
[[Fayil:Nigeria w1 locator.svg|thumb|'''Nigeria w1 locator''']]
'''[[Najeriya]]''' (/naˈdʒɪəriyə/) ko '''Nijeriya''' (/niˈdʒɪəriyə/) da ([[turanci]]: ''Nigeria''), A gwamnatance '''Tarayyar Najeriya''', ƙasa ce da ke a [[Afirka ta Yamma|Afirka ta]] Yamma. Tana da iyaka da kasar [[Nijar]] daga Arewa da [[Cadi|Chadi]] daga Arewa, maso gabas da [[Kamaru]] daga gabas da [[Benin]] daga Yamma daga Kudanci kuma tana a gaɓar [[Tekun Atalanta|Tekun Atlantika]]. Jamhuriyar Tarayyar [[Najeriya]], ta ƙunshi Jihohi guda 36, tare da babban birnin tarayya (Federal Capital Territory) [[Abuja]] inda fadar [[Shugaban kasa|shugaban ƙasa]] take.<ref>http://www.unep.org/news-and-stories/story/unep-ogoniland-oil-assessment-reveals-extent-environmental-contamination-and</ref><ref>https://www.greenleft.org.au/content/shell%E2%80%99s-nigeria-ecocide-creating-refugee-crisis,%20https://www.greenleft.org.au/content/shell%E2%80%99s-nigeria-ecocide-creating-refugee-crisis{{Dead link|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20141205124719/http://www.punchng.com/news/us-sends-medical-experts-to-study-how-nigeria-contained-ebola/</ref>▼
[[Fayil:Flag of Nigeria.svg|thumb|tutar najeriya]]
[[Fayil:Nigeria w1 locator.svg|thumb|manuniyar najeriya]]
[[Fayil:The City Gate of Abuja.jpg|thumb|babban birnin najeriya]]
[[Fayil:20200408 Nigeria Crisis.pdf|thumb|crisis a najeriya]]
▲'''[[Najeriya]]''' (/
[[Lagos (birni)|Abuja]] tana daya daga cikin manyan birane a [[duniya]].<ref>[[Muhammadu Buhari]]</ref>[[File:Shopping District - Lagos Nigeria.jpg|thumb|Shopping District]]
[[Fayil:Asiwaju Bola Ahmed Tinubu (5980497975) (cropped).jpg|thumb|shugaban kasar najeria]]
Najeriya ta kasance gida da dama ga 'yan asalin [[Turawa]] masu mulkin mallaka, jihohin da suka mallaka tunda (BC), tare da [[Al'adar Nok|Nok Wayewa]] ta kasance ita ce karo na farko da Turawan mulkin mallaka suka fara mallakewa a [[Yammacin Africa]] a cikin
Najeriya
▲Najeriya ta kasance gida da dama ga 'yan asalin [[Turawa]] masu mulkin mallaka, jihohin da suka mallaka tunda (BC), tare da [[Al'adar Nok|Nok Wayewa]] ta kasance ita ce karo na farko da Turawan mulkin mallaka suka fara mallakewa a [[Yammacin Africa]] a cikin ƙarni na sha biyar (15) A zamani jihar an samo asali da [[Birtaniya]] a cikin ƙarni na dha tara (19), yana ɗaukar yanayin na yanzu tare da haɗe yankin [[Kudanci|Kudancin]] [[Najeriya]] da kuma kare Arewacin [[Najeriya]] a cikin shekara ta alif dubu daya da ɗari tara da goma sha hudu (1914) ta [[Frederick Lugard|Lord Lugard]]. Ingilishi ya kafa tsarin gudanarwa da na doka yayin aiwatar da mulkin kai tsaye ta hanyar shugabannin gargajiya.<ref>{{Cite book|last=Achebe, Nwando, 1970-|url=https://www.worldcat.org/oclc/707092916|title=The female king of colonial Nigeria : Ahebi Ugbabe|isbn=978-0-253-00507-6|location=Bloomington|oclc=707092916}}</ref> Najeriya, ta zama ƙasar tarayyar da ke da ƴanci kai tsaye a ranar 1 ga watan [[Oktoba]], shekara ta alif dubu daya da dari tara da sittin (1960). Ta fuskanci yaƙin basasa daga shekara ta 1967 zuwa shekarar 1970, sannan a biyo bayan zaɓaɓɓun gwamnatocin farar hula da mulkin kama-karya na soja, har sai an sami tabbatacciyar [[Dimokuraɗiyya|dimokuradiyya]] a shekara ta alif 1999; zaɓen shugaban ƙasa na shekara ta 2015, shi ne karo na farko da shugaban [[Shugaban Nijeriya|ƙasa]] mai ci ya faɗi zaɓensa. <ref>https://www.theguardian.com/society/2015/may/29/outlawing-fgm-nigeria-hugely-important-precedent-say-campaigners</ref><ref>{{Cite news|date=2015-03-31|title=Buhari wins historic election landslide|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-nigeria-election-idUSKBN0MR0VN20150331|access-date=2020-05-25}}</ref>
▲Najeriya ƙasa ce mai yawan Al’umma da ke zaune, sama da ƙabilu guda Dari, biyu da hamsin (250), waɗanda ke magana [[Harsunan Najeriya|da yarurruka daban daban guda 500]], dukkansu suna ɗauke da al'adu iri daban daban. Manyan ƙabilun guda uku su ne [[Hausa–Fulani|Hausa – Fulani]] a [[Arewacin Najeriya|Arewa]], [[Yarbawa]] a [[Kasar Yarbawa|Yamma]], da kuma [[Inyamurai|Igbo]] a gabas, waɗanda suka haɗa da kashi 60% na yawan mutanen. Yaren [[harshen gwamnati|hukuma]] shi ne [[Turanci na Najeriya|Ingilishi]], wanda aka zaɓa don sauƙaƙe haɗin harshe a matakin ƙasa. Tsarin mulkin Nijeriya ya tabbatar da ƴancin yin addini ; kuma ƙasa ce dake ɗauke da Al’ummar musulmai da Kirista, a lokaci guda. [[Najeriya]] ta kasu kashi biyu tsakanin [[Musulmi|musulmai]], waɗanda yawanci ke zaune a arewacin ƙasar, da kuma [[Kirista|kiristoci]], waɗanda yawanci ke zaune a kudancin ƙasar, tare da ƴan tsirarun da ke yin addinin asali, kamar waɗanda ke cikin ƙabilar Igbo da kuma yarbawa.<ref>https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/520849-number-of-poor-people-in-nigeria-to-reach-95-million-in-2022-world-bank.html</ref><ref>https://www.washingtonpost.com/outlook/2019/09/16/official-us-poverty-rate-is-based-hopelessly-out-of-date-metric/</ref>
[[File:Bola Tinubu portrait.jpg|thumb|Bola Tinubu shugaban kasar na yanzu]]
Najeriya ita ce
==
Sunan ''[[wiktionary:Nigeria|Nijeriya]]'' an
== Tarihi. ==
[[File:Central bank nigeria.jpg|thumb|Babban Bankin Nigeria.|159x159px]]
[[Fayil:Asiwaju Bola Ahmed Tinubu (5980497975) (cropped).jpg|thumb|Shugaban kasan najeriya(bola ahmad tinubu)]]
Tarihi ya nuna cewar [[Najeriya a 1960|Nijeriya]]
biyar [[1885|1885,]] sai Turawan [[Birtaniya]] suka mamaye duk fadin Nijeria har zuwa 01, ga oktoba, 1960. Nijeriya ta samu 'yancin kanta daga Turawan Biritaniya.
==
* [[File:The Abuja National Mosque.jpg|alt=Babban Masallacin Kasa dake Abuja|thumb|Babban Masallacin Kasa dake Abuja|146x146px]]Addinin [[Musulunci]]
* [[File:National Church of Nigeria in Abuja 22.jpg|alt=Babbar Mujama,ar Kasa dake Abuja|thumb|Babbar Mujama,ar Kasa dake Abuja|216x216px]]Addinin [[Kristanci]]
* Sauran kashin 5% basuda kowanne irin Addini.
== Tsarin Mulki. ==
[[File:Muhammadu Buhari, President of the Federal Republic of Nigeria (cropped).jpg|alt=Muhammadu Buhari Shugaban kasar Najeriya|thumb|Muhammadu Buhari Tsohon Shugaban Najeriya.|169x169px]]
A shekara ta [[1966]], zuwa shekara ta [[1979]], sojoji ne ke da ikon a kan
=== Jihohi. ===
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed"
Line 133 ⟶ 140:
''Babban birnin tarayya'' [[Abuja]]
== Yarika. ==
Manyan yarika a Najeriya sune guda uku kamar haka: Harshen Hausa da Yarbanci da Inyamuranci. Yaren Fulatanci ma yana
=== [[Hausa]]. ===
<gallery>
Line 148 ⟶ 155:
<gallery>
File:IGBO CULTURAL ATTIRE.jpg| Matsahin
File:A typical Igbo dressing (Akwa George and beads) worn by a young Igbo woman to a cultural event like traditional marriage or new yam festival.jpg|Mace da shiga iri ta matan Ibo.
File:Cultural display of the Igbos from the Eastern part of Nigeria.jpg|Matan
File:Chief Sylvanus Ulasi I.jpg|Shiga irin ta yaran
</gallery>
=== [[Yoruba]]. ===
Yarabawa sun kasance na biyu a wayanda suka fi kowa yawa a cikin
<gallery>
File:High Chiefs.jpg|Taron yarabawa a wani yanki a kasar yoruba , sun sanya irin na kayan su na yarbawa.
</gallery>'''Sauran yaruka''' sun
== Arzikin. ==
== Wasanni. ==
<gallery>
Line 175 ⟶ 182:
</gallery>
== Fannin tsaro, ==
== Kimiya da Fasaha, ==
== Sifiri. ==
=== Sifirin Jirgin Sama. ===
=== Sifirin Jirgin
== Al'adu. ==
=== Mutane. ===
[[File:IMG-20210214-WA0020.jpg|thumb|Matasa sanye da kayan Fulani a lokacin biki a Arewacin Najeriya.]]
=== Yaruka. ===
=== Abinci. ===
=== Tufafi. ===
== Ilimi. ==
== Addinai. ==
=== Musulunci. ===
=== Kiristanci. ===
== Hotuna. ==
==Manazarta.==
{{Reflist}}
Line 213 ⟶ 220:
[[Category:Najeriya| ]]
[[Category:
|