Oligómero

En química e bioquímica, un oligómero^[1] é unha molécula que consta dunha poucas unidades repetidas, que se pode derivar, na realidade ou conceptualmente, de moléculas máis pequenas, os monómeros.^[2][3][4] O nome componse dos elementos gregos oligo-, 'poucos' e -mero, 'partes'. O adxectivo é oligomérico.^[5][4]

O concepto de oligómero contrasta co de polímero, o cal se considera normalmente que consta dun gran número de unidades, posiblemente miles ou millóns. Porén, non hai unha distinción clara entre estes dous conceptos. Un criterio proposto é ver se as propiedades da molécula varían significativamente con retirada dunha ou dunhas poucas unidades, cousa que non ocorrería cos polímeros.^[4]

Un oligómero cun número específico de unidades denomínase co prefixo grego que indica dito número, ao que se engade a terminación -mero. Así teriamos:

• dímero, con dúas,
• trímero, con tres,
• tetrámero, con catro,
• pentámero, con cinco,
• hexámero, con seis etc.

As unidades du oligómero poden estar dispostas linearmente formando unha cadea (como no melam, un dímero da melamina); formando un anel pechado (como o trioxano, un trímero cíclico do formaldehido); ou ter unha estrutura máis complexa (como no tetrabromuro de telurio, un tetrámero de TeBr
4 cunha parte central case cúbica). Se as unidades son idénticas fálase de homooligómeros, e se non o son, fálase de heterooligómeros. Un exemplo de proteína oligomérica é o coláxeno, que está composta por tres cadeas proteícas idénticas, e de heterooligómero, a hemoglobina formada por dúas cadeas distintas con dúas copias de cada, en total catro.

Moitas moléculas biolóxicas importantes son polímeros ou oligómeros. Aínda que unha cadea proteica é un polímero de moitos aminoácidos, varias destas cadeas poden asociarse formando unha proteína oligomérica, como a hemoglobina, que é tetrámera. Un oligómero de aminoácidos denomínase oligopéptido ou simplemente péptido. Un oligosacárido é un oligómero de monosacáridos (carbohidratos ou azucres simples), pero cando os carbohidratos conteñen moitas unidades son polímeros e denomínanse polisacáridos. Os ácidos nucleicos adoitan ser longos e poliméricos, formados por moitas unidades chamadas nucleótidos, pero ás veces son curtos e denomínanse oligonucleótidos, que son fragmentos curtos monocatenarios dun ácido nucleico natural ou de análogos de ácidos nucleicos como os de ácido nucleico peptídico ou os Morfolinos.

Moitos aceites minerais son oligoméricos, como a parafina líquida. Os plastificantes son ésteres oligoméricos ampliamente utilizados para abrandar termoplásticos como o PVC. Poden estar feitos de monómeros unidos entre si, ou poden orixinarse por separación das fraccións maiores do cru. O polibuteno é un aceite oligomérico usado para facer masilla.