Chuvia

Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde xaneiro de 2017.)

A chuvia^[1] ou choiva^[2] é un fenómeno físico que consiste na precipitación de auga sobre a superficie da Terra. Este tipo de meteoro fórmase nas nubes. Non todas as choivas chegan ao chan: algunhas evapóranse mentres están aínda a caer, nun fenómeno que recibe o nome de virga e acontece principalmente en períodos locais de ar seco.

A choiva ten un papel básico no ciclo hidrolóxico. A cantidade de choivas mídese usando un instrumento chamado pluviómetro, de funcionamento simple: un tubo de colecta da choiva, cunha escala graduada (xeralmente de 0,25 mm en 0,25 mm) capaz de indicar a cantidade de choivas no lugar.

A chuvia é a precipitación de auga en forma de gotas. Cando estas alcanzan un diámetro superior aos 0,5 milímetros caen á terra pola gravidade a unha velocidade superior aos 3 m/s. A auga tamén pode descender á litosfera en forma de neve ou saraiba.

As gotas pequenas son case esféricas, mentres que as maiores están achatadas. O seu tamaño oscila entre os 0,5 e os 6,35 milímetros, mentres que a súa velocidade de caída varía entre os 8 e os 32 km/h, dependendo do seu volume.

A cantidade de precipitación é a relación entre os milímetros de auga e o tempo en horas. Outro xeito de medir a intensidade pluvial é indicar o volume de auga por metro cadrado.

A choiva adxectivízase segundo á cantidade de precipitación caída nunha hora (mm/h)^[3]:

• Débil: cando a súa intensidade é ≤ 2 mm/h.
• Moderada: > 2 mm/h e ≤ 15 mm/h.
• Forte: > 15 mm/h e ≤ 30 mm/h.
• Moi forte: >30 mm/h e ≤ 60 mm/h.
• Torrencial: >60 mm/h.

O aire da troposfera contén vapor de auga, a cantidade do cal se pode medir en forma de proporción de mestura (proporción da cantidade do vapor de auga respecto da cantidade de aire seco).^[4] Outra maneira máis común de medir o vapor de auga contida no aire é a humidade relativa; é dicir, a proporción, en tanto por cento, da cantidade de vapor presente na atmosfera respecto da que esta pode soportar antes de saturarse. Cando se chega ao seu punto de saturación (100% de humidade relativa), o vapor de auga condénsase en forma de auga líquida, formando nubes ou néboa, sempre que haxa a presenza de núcleos de condensación (po, poles, aerosoles...), unhas partículas microscópicas extraordinariamente abundantes na atmosfera.

O vapor de auga que pode conter a atmosfera antes de saturarse depende, basicamente, da presión atmosférica e da temperatura. En xeral, dada unha determinada presión atmosférica, o aire admite máis vapor canto máis alta é a temperatura. Polo tanto, un dos camiños que pode levar á saturación do aire é o arrefriado.

O aire húmido pódese arrefriar con varios mecanismos. O máis común é o arrefriado por ascenso: o aire ascende, e canto máis se eleva máis diminúe a súa temperatura. Esta baixada de temperatura é consecuencia do descenso da presión atmosférica. Outro mecanismo de arrefriado pode ser a mestura dunha cantidade de aire cálido e húmido cunha máis fría.

O aire adquire humidade a partir de varias fontes, mediante a evaporación da auga da superficie dos océanos, lagos e ríos, e da transpiración das plantas. A evaporación da auga ten lugar cando se dá un contraste de temperatura.

Nunha nube quente, as gotas aumentan de tamaño por condensación do vapor de auga que as rodea e por coalescencia^[5] (a adición dunha ou máis pequenas pingas por colisión para formar unha pinga máis grande) con outras pingas. Mentres estas pingas diminutas non miden máis de 0,006 mm, son sostidas polos lixeiros movementos ascendentes do aire. O seu crecemento vai formando pingas máis gordas ata chegar un momento, ao redor de 0,5 mm de diámetro, que as correntes ascendentes son incapaces de sostelas en suspensión e caen en forma de choiva.

Nunha nube fría, se as pingas atopan núcleos de conxelación (que son moito menos habituais que os de condensación), transformaranse en cristalis de xeo. Estes cristais crecerán por condensación, pero sobre todo polo efecto Bergeron,^[6] e acabarán caendo capturando outros copos máis pequenos para aumentar o seu tamaño. Cando pasan por capas de aire que están por encima do punto de conxelación, os copos fúndense e continúan crecendo como as pingas das nubes quentes. As variacións da temperatura durante o seu percorrido poden ocasionar outras formas de precipitación, como a choiva xélida ou a sarabia.

Dependendo da humidade relativa do aire que se atopa debaixo da nube, unha parte das pingas de choiva poden evaporarse antes de chegar a terra. Cando o aire é moi seco, a choiva evapórase completamente antes de chegar a terra e dá orixe ao fenómeno coñecido co nome de virga. Isto prodúcese a miúdo nos desertos cálidos e secos, pero tamén alí onde a choiva provén de nubes con pouca extensión vertical.

É posible crear choiva artificial por nucleación de pequenas pingas de auga coa axuda dun produto químico que actúe como núcleo de condensación. A sementeira de nubes consiste en dispersar este axente á altura das nubes con avións ou foguetes. Nos países industrializados ou desenvolvidos, o réxime semanal da choiva é modificado pola polución; a precipitación é máis escasa durante a fin de semana^[7] debido á diminución da presenza de aerosoles sulfurados que actúan como núcleos de condensación das pingas de auga. O quecemento global e o consecuente cambio climático que se está producindo, probablemente tamén alteran o réxime das choivas, pero dunha maneira que aínda non comprendemos con claridade debido á gran complexidade dos fenómenos meteorolóxicos.

Entre os mecanismos que producen a precipitación de auga, inclúense os procesos convectivos^[8] os frontais e os orográficos.^[9]

A choiva de orixe orográfico prodúcese ó lado de barlovento das montañas cando o vento levanta o aire húmido do mar ou das chairas ao atoparse unha cordilleira^[10] no seu camiño, esta elevación do aire húmido provoca un arrefriado e unha condensación do vapor de auga que forma as nubes que provocarán a choiva. Este tipo de choiva prodúcese nas zonas tropicais, nas subtropicals e nas tépedas, e pode durar dunhas horas a poucos días; raramente alónganse durante semanas.

Este é o mecanismo que provoca algunhas das trombas de auga de outono na costa do País Valenciano e en Cataluña: o vento de levante procedente do mar e cargado de humidade atópase coas cordilleiras costeiras (Cordilleira Litoral, cordilleira Prelitoral, serra de Irta, serra de Aitana) e é obrigado a subir formando nubes potentes que provocan choivas intensas. Tamén é a explicación de por que hai máis precipitación nas montañas. Segundo a disposición da cordilleira, é posible que a vertente dos ventos dominantes sexa moito máis húmida que a outra, causando unha sombra orográfica: o aire, ao perder a humidade, vólvese seco e cálido ao baixar pola outra vertente e aumentar a presión atmosférica.

A choiva de convección é un tipo de choiva que cae de nubes formadas por convección; os procesos convectivos ocorren principalmente nas zonas tropicais e subtropicais, pero tamén na estación cálida das zonas tépedas, e a miúdo a partir da tarde e anoitecer; como nas treboadas de verán. A convección é causada polo quecemento do aire nunha zona determinada, o aire quente sobe e, a medida que ascende, vaise arrefriando. Se este aire quente é húmido, ao chegar a unha certa altura, o vapor de auga chega á súa saturación e condénsase formando nubes convectivas, por exemplo os cumulonimbus ou os cumulus congestus, en que se poderán producir os procesos de formación da choiva que producirán a precipitación. A medida e o tipo das nubes dependerán da intensidade das correntes ascendentes, da cantidade de aire e a súa humidade, e da temperatura e tipo de terreo. En condicións óptimas, unha treboada pódese formar en poucas horas. As choivas que se producen son en forma de chuvascos que varían rapidamente de intensidade; adoitan ser de curta duración e son moi localizados debido á pouca extensión horizontal que teñen as nubes convectivas. A precipitación de sarabia asóciase a unha choiva de convección.

Nas latitudes medias, este tipo de choiva tamén se asocia ás frontes frías, ás liñas de treboadas e ás frontes cálidas con aire extremadamente húmido.^[11]

A choiva frontal ou estratiforme está causada polos sistemas frontais (frontes frías e frontes cálidas) que acompañan as Depresión atmosférica|depresións atmosféricas, que se forman cando o aire quente, a miúdo tropical, atópase con aire máis frío de orixe polar. Este tipo de choiva prodúcese nas zonas tépedas e subtropicals, as súas nubes características son os nimbostratus.^[12]

A choiva frontal prodúcese cando se atopan masas de aire de diferente densidade, humidade e temperatura; a demasiada máis densa ponse por baixo da menos densa en forma de cuña obrigando ao aire a subir; ao subir o aire, arrefríase e prodúcese a condensación do vapor de auga que provocará as nubes e a choiva. O principio é similar ao que orixina as choivas orográficas, pero neste caso o obstáculo non é unha montaña senón outra masa de aire de diferente densidade.

A choiva pódese clasificar en función doutros criterios, por exemplo en función do seu impacto sobre o terreo:

A choiva xeada é un tipo de precipitación atmosférica líquida que se conxela ao instante cando toca a terra ou un obxecto. É moi perigosa porque forma unha capa de xeo sobre rúas e estradas. A choiva xeada fórmase nas nubes en forma de copos de neve, pero durante a súa caída atopa capas de aire por riba dos 0 °C e fúndese completamente, pero atópase que a capa de aire que hai sobre a terra está por debaixo do punto de conxelación; e debido á tensión superficial das pingas e á velocidade de caída, non se volven a conxelar ata que non tocan a superficie terrestre. Isto ocorre especialmente no inverno en situación de inversión térmica.

A choiva ácida é un tipo de choiva que se caracteriza para ter uns niveis de pH (a medida da acidez) inferiores aos normais, cousa que significa que é máis ácida. A causa desta acidificación da choiva hai que atopala na mestura da auga cos produtos do xofre e do nitróxeno que se atopan na atmosfera e que se ocasionan na combustión, por exemplo a óxido nitroso, o óxido nítrico ou o dióxido de xofre, que ao combinarse coa auga xeran ácido nitroso, ácido nítrico, e ácido sulfúrico. Este fenómeno produciuse na historia da terra debido ás erupciones volcánicas, pero nos últimos tempos incrementouse dende que na Revolución Industrial se levou a cabo unha queima masiva de combustibles fósiles. Esta choiva mata as plantas e causa a desaparición de bosques enteiros.

Unha choiva torrencial é un chuvieiro extremadamente forte e violento, normalmente asociado a unha treboada e acompañado de raios e sarabia, de duración curta e sobre unha zona pequena. Estas choivas a miúdo causan inundacións, especialmente se coinciden cun relevo axeitado para que se produza un efecto orográfico que incremente a cantidade da precipitación. Estas choivas prodúcense en nubes convectivas cun gran desenvolvemento vertical (cumulonimbus), ás veces de máis de 15 km, e a precipitación pode ser de 100 mm por hora.^[13]

A choiva de barro é unha choiva cargada de po, principalmente arxila, que deixa marcas de barro que manchan a terra, coches, etc. A causa son masas de aire procedentes do deserto do Sáhara que chegan a Europa cargadas de po; as partículas máis finas son levantadas a grandes alturas polo vento e chegan ás nosas latitudes e, cando chove, as pingas levan o po en suspensión.

A chuvia de animais é un fenómeno meteorolóxico extraordinario, que consiste na caída do ceo de numerosos animais, frecuentemente dunha soa especie. Esta precipitación atípica pode ou non estar acompañada de choiva común. Habitualmente, estas choivas están compostas por peixes ou ras. A explicación estaría ligada á presenza de tornados que chuparían os animais do mar ou ao pasar por encima dunha balsa, levantándoos a grande altura e transportándoos a grandes distancias.^[14][15]

No Reino Unido, a maioría de choiva é levada ao país polos ventos alisios sur-occidentais que seguen as cálidas correntes da corrente do Golfo. As zonas situadas nas costas occidentais poden recibir entre 1.000 mm (a nivel do mar) e 2.500 mm (na montaña) de choiva por ano. A cidade norueguesa de Bergen é unha das aglomeracións urbanas máis chuviosas de Europa, cunha precipitación anual media de 2.250 mm.

Segundo os datos de MeteoGalicia, a cidade galega con maiores precipitacións durante o mes de novembro de 2019, mes especialmente chuvioso, foi Pontevedra, con 410 litros por metro cadrado; seguida por Santiago, con 381 litros; Ferrol, con 361 litros; Vigo, con 330 litros; Lugo, con 280 litros; A Coruña, con 207 litros; e Ourense, con 146 litros ^[16]. Como valor anual, os máximos de Galicia danse xeralmente en Santa Comba, Fornelos de Montes, Cuntis e Lousame:

Unha cidade moi coñecida pola choiva é Seattle (Estados Unidos de América). A choiva é habitual no inverno, pero maioritariamente o clima é nubrado con pouca choiva. A precipitación media en Seattle é de 942 mm por ano,^[18] menos que os 1.173 mm de Nova York,^[19] pero Seattle ten uns 201 días anubrados por ano, comparado con 152 en Nova York. A cidade veciña de Seattle cara ao sur, Portland, recibe máis choiva, cunha media de 1.143 mm por ano.^[20] Aínda así, hai que remarcar que Seattle atópase na sombra orográfica das próximas montañas Olympic, e algúns puntos dos lados de barlovento das montañas reciben preto de 3.300 mm por ano.^[21] A cidade máis chuviosa dos 48 estados dos Estados Unidos é Mobile, Alabama, cunha media de 1.702 mm de precipitacións por ano.^[22] Ketchikan e outros lugares da selva pluvial tépeda do sueste de Alasca reciben unha media de 4.064 mm de choiva por ano,^[23] e ás veces superan 5.000 mm por ano.

Cherrapunji, situada nas abas meridionais do Himalaia oriental en Shillong (India) é un dos lugares máis húmidos da Terra, con precipitacións medias anuais de 11.430 mm. As precipitacións máis importantes rexistradas nun só ano serían os 22.987 mm de 1861.

A media sobre 38 anos de Mawsynram (Meghalaya, India) é de 11.873 mm. Como Cherrapunji, a precipitación de Mawsynram concéntrase na estación do monzón, mentres que a choiva noutros lugares famosos polas choivas como Tutunendo e Waialeale repártese máis homoxeneamente ao longo do ano. Aínda así, como que en Mawsynram non hai ningunha oficina do departamento meteorolóxico, senón só un traballador do Departamento de Obras Públicas de Meghalaya que rexistra os datos sen supervisión, Cherrapunji é presentada a miúdo como o lugar máis chuvioso do mundo para fins estatísticos. Os expertos expresaron dúbidas sobre os datos das precipitacións. En 1850, Joseph Dalton Hooker, un médico da Royal Navy convertido en naturalista, que pasou os meses do monzón en Cherrapunji, rexistrou variacións. "Quedou perplexo polos patróns de choiva curiosamente localizados; moveu o seu indicador uns cantos centenares de metros e só rexistrou a metade que antes," escribiu Alexander Frater no seu libro Chasing the Monsoon. Isto demostra que rexistrar as precipitacións nos lugares máis chuviosos do mundo sempre foi unha tarefa difícil para os meteorólogos.^[24]

Lloró, unha aldea situado en Chocó (Colombia), é probablemente o lugar coas precipitacións medidas máis significativas do mundo, cunha media de 13.300 mm por ano. De feito, todo o departamento de Chocó é extraordinariamente húmido. Tutunendo, unha pequena aldea situado no mesmo departamento, é outro dos lugares máis chuviosos do mundo, cunha media de 11.394 mm por ano; en 1974, o lugar recibiu 26.303 mm, as choivas anuais máis importantes nunca rexistradas en Colombia. A diferenza de Cherrapunji, que recibe a maioría de precipitacións entre abril e setembro, Tutunendo recibe a choiva distribuída case uniformemente ao longo do ano. Os meses de xaneiro e febreiro teñen treboadas un pouco menos frecuentes. De media, Tutunendo ten 280 días de choiva por ano. Máis de dous terzos da choiva (un 28%) cae durante a noite. A humidade relativa media é dun 90% e a temperatura media é de 26,4 °C.^[25] Quibdó, a capital de Chocó, é a cidade con máis de 100.000 habitantes máis chuviosa do mundo: 9.000 mm por ano. As treboadas en Chocó poden deixar 500 mm de choiva nun día. Isto é máis do que cae en moitas cidades nun ano.

A pesar de que Australia é o continente máis seco do mundo, o monte Bellenden Ker, ao nordeste do país, rexistra unha media de 8.000 mm por ano, e no ano 2000 rexistráronse máis de 12.000 mm de choiva.^[26]

Melbourne ten unha reputación parecida á de Seattle. Na imaxinación popular, crese que é moito máis chuviosa que Sydney; aínda así, Sydney recibe unha media de 1.213 mm de choiva por ano, en comparación cos 648 mm de Melbourne. En cambio, Sydney ten 46 días anubrados menos ao ano que Melbourne, con 133, en contraste cos 179 de Melbourne.^[27][28]

O monte Waialeale, na illa de Kauai das illas Hawai, ten unha media de máis de 11.680 mm de choiva ao longo dos últimos 32 anos, cunha marca de 17.340 mm en 1982. O seu cume é considerado un dos lugares máis chuviosos do mundo, e en textos turísticos promóvese dende hai moitos anos como o lugar máis chuvioso do mundo.^[29]

En lingua galega, segundo o grao de intensidade, condensación ou outros factores, existen máis de cen palabras coas que denominar a chuvia.^[30]

• Condensación de auga: borraxeira, borraxoia, brétema, cegoña, fuscallo, mormaceira, néboa, neboeiro, nebra, zarrazina.
• Chuvia feble: babuña, babuxa, barbaña, barbuza, barrallo, barrufa, barruñeira, barruzo, borralla, borrizo, breca, chuvisca, chuviscada, chuviñada, froallo, lapiñeira, marmaña, mollaparvos, melear, orballo, parruma, parrumada, patiñeira, patumeira, poalla, poallada, poalleira, poallo, zarzallo.
• Chuvia forte: arroiada, ballón, basto, bátega, bategada, cebra, cebrina, chaparrada, chuvascada, chuvasco, chuvieira, cifra, ciobra, dioivo, treixada, xistra, zarracina.
• Con raios e tronos: treboada, torboada, torbón, trebón.
• Con neve e xeo: auganeve, cebrina, cebrisca, escarabana, nevada, nevarada, nevareira, nevarío, nevisca, nevarisca, pedrazo, salabreada, sarabiada, torba.
• Remate: amizar, delampar, escambrar, escampar, estear, estiñar, estrelampar.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Chuvia

• Chuvia de animais
• Poalla