Himalaiści polscy – jakimi wyprawami w Himalaje zasłynął polski himalaizm zimowy?

Najsławniejsi polscy himalaiści to bez wątpienia Jerzy Kukuczka i Wanda Rutkiewicz. Bili rozmaite rekordy w zdobywaniu ośmiotysięczników, oboje zginęli podczas wypraw w Himalaje. Ogromną rolę odegrali pionierzy polskiego himalaizmu zimowego – Andrzej Zawada, Krzysztof Wielicki, Leszek Cichy, Maciej Berbeka i wielu innych. Listę osiągnięć wciąż wydłużają młodsze pokolenia, m.in. Adam Bielecki, Kinga Baranowska czy Andrzej Bargiel, który do wspinaczki dodaje ekstremalne zjazdy ze szczytów.

Mount Everest K2 i Nanga Parbat to himalajskie szczyty, które chcą zdobyć wszyscy himalaiści

Niektórzy wspinacze wyznają maksymę, że im trudniej w górach, tym więcej frajdy. Stąd próby wejścia nowymi drogami, zimą czy bez wspomagania się tlenem. Góry w Polsce są mniej wymagające niż Himalaje. Komu jak komu, ale himalaistom nie można odmówić kreatywności w stawianiu sobie wyzwań oraz tworzeniu kategorii, w których mogą być pierwsi w historii. Przed wyjazdem w Himalaje i Karakorum poprawiają swoje umiejętności i sprawdzają reakcje organizmów na zmianę wysokości w innych górach – Alpach, Andach czy na Kaukazie. Naturalnie na wyobraźnię najmocniej oddziałują szczyty powyżej 8000 metrów, których jest 14:

• Mount Everest (8848 m);
• K2 (8611);
• Kanczendzonga (8586 m);
• Lhotse (8516 m);
• Makalu (8485 m)
• Czo Oju (8188 m);
• Dhaulagiri (8167 m);
• Manaslu (8163 m);
• Nanga Parbat (8125 m);
• Annapurna (8091 m);
• Gaszerbrum I (8080 m);
• Broad Peak (8051 m);
• Gaszerbrum II (8034 m);
• Sziszapangma (8027 m).

Polscy himalaiści – wybrani wspinacze, wejścia na himalajskie szczyty i inne osiągnięcia

W historii polskiego himalaizmu zapisało się wielu wspinaczy i zdobywców. W galerii sław wspinaczki wysokogórskiej z pewnością znalazłoby się więcej osób niż na poniższej liście:

• Jerzy Kukuczka – zdobywca Korony Himalajów i Karakorum wytyczył 11 nowych dróg. Uczestnik pierwszych zimowych wejść na 4 ośmiotysięczniki. Zginął w 1989 r., kiedy razem z Ryszardem Pawłowskim próbował wejść na Lhotse;
• Wanda Rutkiewicz – pierwsza himalaistka z Polski, która weszła na Mount Everest (3. wśród kobiet w ogóle) i K2 (1. kobieta). Zginęła podczas próby wejścia na Kanczendzongę w 1992 r.;
• Andrzej Zawada – kierownik wielu wypraw, choć sam nie wszedł powyżej 8000 m. Pomagał wielu himalaistom, określił ramy i cele polskiego himalaizmu zimowego;
• Krzysztof Wielicki – zdobył wszystkie ośmiotysięczniki, specjalizował się w samotnych wejściach, organizator wielu wypraw w Himalaje i nie tylko;
• Maciej Berbeka – 3 wejścia zimowe na ośmiotysięczniki, do tego osiągnięcia artystyczne. Zginął w 2013 r. podczas wyprawy na Broad Peak, jego ciała nigdy nie odnaleziono;
• Leszek Cichy – jako pierwszy Polak zdobył Koronę Ziemi (1999 r.), uczestnik zimowego wejścia na Mount Everest;
• Artur Hajzer – zimowy zdobywca Annapurny, producent sprzętu wspinaczkowego, twórca programu Polski Himalaizm Zimowy, który miał pomagać himalaistom. Zginął w 2013 r. na Gaszerbrum I;
• Piotr Pustelnik – jako trzeci Polak skompletował Koronę Himalajów. Pierwsze wejście od ostatniego dzieliło 20 lat;
• Adam Bielecki – 2 zimowe wejścia na ośmiotysięczniki, jeden z najbardziej kontrowersyjnych himalaistów. Część środowiska zarzucała mu samolubne zachowanie i współwinę śmierci dwóch kolegów pod Broad Peak. Razem z Denisem Urubką, Piotrem Tomalą i Jarosławem Botorem przeprowadził głośną, wyjątkowo szybką akcję ratunkową pod Nanga Parbat. Udało im się uratować Elizabeth Revol, dla Tomasza Mackiewicza było już niestety za późno.

Polski Himalaizm Zimowy. Historia, cele programu wspierającego himalaistów

Pojęcie polskiego himalaizmu zimowego ukuto w 1973 r., przy okazji wejścia Andrzeja Zawady i Tadeusza Piotrowskiego na Noszak (7492 m). Pierwsza narodowa wyprawa zimą w Himalaje, traktowana już jako swoisty sport i rywalizacja „kto pierwszy”, miała miejsce w 1980 r. 17 lutego Krzysztof Wielicki i Leszek Cichy weszli na szczyt Mount Everest, a Zawada był kierownikiem całej akcji. Łącznie polscy himalaiści, w wyprawach pod szyldem PHZ lub w akcjach międzynarodowych, uczestniczyli w 10 na 14 pierwszych wejść na ośmiotysięcznik zimą.

Program pod nazwą Polski Himalaizm Zimowy powstał w 2010 r. z inicjatywy Artura Hajzera. Za jego realizację odpowiadał Polski Związek Alpinizmu. We wrześniu 2021 PHZ zamknięto, a w niejako w jego miejsce powołano Polski Himalaizm Sportowy. Jednym z impulsów do zmian było zdobycie ostatniego ośmiotysięcznika zimą. Część celów nowego programu dla himalaistów i innych wspinaczy zapewne pozostanie tożsamych z wcześniejszymi założeniami:

• zdobywanie gór drogami trudnymi technicznie;
• wytyczanie nowych ścieżek wejścia;
• eksploracja dziewiczych rejonów;
• pozyskiwanie sponsorów;
• wspieranie himalaistów i himalaistek.

Kiedy miała miejsce pierwsza polska wyprawa w Himalaje?

W 1939 r. utworzony 3 lata wcześniej Komitet Himalajski Klubu Wysokogórskiego zorganizował udane wejście na Nanda Devi East (7434 m). Udany atak szczytowy miał miejsce 2 lipca, a przeprowadzili go Jakub Bujak i Janusz Klarner. W wyprawie uczestniczyli także Adam Karpiński oraz Stefan Bernadzikiewicz, którzy 16 dni później zginęli w lawinie podczas próby zdobycia pobliskiego Tirsuli (7074 m). Szerzej losy wszystkich uczestników opisał Dariusz Jaroń w dobrze przyjętej książce „Polscy himalaiści” – biograficzny reportaż ukazał się w 2018 r.

Kto był pierwszym Polakiem w Himalajach? Informacje na ten temat są sprzeczne. Większość źródeł wskazuje na Bronisława Grąbczewskiego, który w 1889 r. podczas eksploracji Karakorum dotarł do północnych zboczy K2. Natomiast część chińskich przekazów wspomina o Janie Gołaszewskim, który na przełomie lat 30. i 40. XIX wieku miał prowadzić badania i pomiary tego samego pasma górskiego – i to na polecenie samego cesarza Chin Daoguanga.

Chcesz być jak najlepsi himalaiści? Trenuj i dbaj o sprzęt!

Są wprawdzie organizowane wyprawy na Mount Everest i inne szczyty, w których uczestniczą turyści bez specjalnego przygotowania. Jednak nikt nie nazywa ich himalaistami. O zasadach panujących w środowisku wiele mówi niezwykła historia zdobycia K2 zimą przez Szerpów i chłodna reakcja części polskich wspinaczy na ten wyczyn. Im trudniej, tym bardziej imponujące osiągnięcie – ale nikt nie zaczynał przygody z alpinizmem i himalaizmem od najwyższych gór świata. Na początek warto zdobyć doświadczenie oraz umiejętności na ściankach lub mniejszych szczytach. Pomoże ci w tym sprzęt ze sklepów Decathlon, na przykład:

• buty i odzież alpinistyczna;
• raki;
• czekany;
• liny i uprzęże;
• namioty i śpiwory alpinistyczne.

Aby zostać himalaistą z prawdziwego zdarzenia, trzeba pokonać długą, trudną drogę. Wspominając swoje wyprawy, Krzysztof Wielicki powiedział: „Nie sprzęt, lecz człowiek decyduje o powodzeniu akcji. Można mieć najlepsze wyposażenie, ale jak człowiek nie ma umiejętności i determinacji, to nic mu to nie pomoże. Najwyżej da poczucie komfortu”.

• Nanga Parbat (8126 m n.p.m.) – Diabelska Góra w koronie Himalajów
• Manaslu – poznaj Górę Ducha w Nepalu. Trekking wokół Manaslu
• Makalu w Himalajach. Co wiemy o piątej najwyższej górze świata?
• Annapurna – trekking, planowanie wyprawy, charakterystyka szczytu
• Karakorum – położenie, najwyższe szczyty, informacje o łańcuchu górskim