Ronald Reagan
B'é Ronald Wilson Reagan (Gaeilge: Raghnall Mac Liam Ó Ríagáin) (6 Feabhra 1911 - 5 Meitheamh 2004) an 40ú hUachtarán na Stát Aontaithe (1981-1989), agus an 33ú Gobharnóir California ó 1967 go dtí 1975.
Ba é Ronald Reagan a bhain Toghchán Uachtaránachta SAM i Samhain 1980. Chaith sé dhá theárma ina Uachtarán; le linn an ama seo thit an Cogadh Fuar chuig íosphointí nua teannais agus ansin bhain sé ardphointí nua chomhoibrithe amach; pointí a bhí chóir a bheith doshamhalta go dtí sin.[1]
Aisteoir
cuir in eagarAisteoir ba ea Reagan sna 1940idí-1960idí. Bhí Reagan áirithe i measc na bhfear ba bhreátha go fisiciúil i Hollywood ina óige.[2] Bhí cáil air mar mar chraoltóir chomh maith.
Uachtaránacht
cuir in eagarChaill Jimmy Carter in aghaidh Reagan sa bhliain 1980. Ag 69 bliain d'aois, b'é Reagan an duine is sine ag an am nuair a toghadh ina Uachtarán é sa bhliain 1980 (bhí Trump beagainín níos sine níos déanaí). Is iomaí spochadh a bhíodh ann faoina aois ag an am. An bhféadfadh ‘seanfhear’ cúraimí na Stát Aontaithe a láimhsiú?[3]
Chaith Reagan ocht mbliana sa Teach Bán.[4] áirítear Reagan ar dhuine de na hUachtaráin ba mhó riamh a thaitin le pobal Mheiriceá.[3]
Luann an tOllamh le hEolaíocht Pholaitiúil, John Orman, go raibh seacht gcinn de thréithe ag Reagan a d’oibrigh thar cionn dó mar Uachtarán ar Mheiriceá sna hochtóidí. Ba iad na tréithe sin:
Díocas chun coimhlinte sa bpolaitíocht agus sa saol. Suim aige i gcúrsaí spóirt; É aclaí. Muinín aige as a thuairimí féin agus a sheasamh féin ar cheisteanna na polaitíochta agus an tsaoil. É ábalta guaim a choinneáil ar a chuid mothúchán go poiblí. É láidir agus daingean. Agus é ar a chompord leis an gcumhacht.[2]
Chuirfí Reagan san eite dheis ach ní raibh leisce air comhréiteach a dhéanamh ar cheisteanna go leor leis na Daonlathaigh.
Ar 30 Márta 1981, rinneadh iarracht feallmharaithe ar Reagan in Washington DC
Reagan agus George H. W. Bush, 1984
Geopholaitíochtː an Cogadh Fuar
cuir in eagarBhí Reagan frithchumannach go smior agus mar sin de in éadan détente. In 1983 thug sé an t-ainm clúiteach ‘impireacht an oilc’ ar an APSS agus thaispeáin sé go soiléir an rún daingean a bhí aige a chinntiú nach scriosfadh na Cummanaigh Meiriceá choíche.[1] Dúirt Reagan ar an APSSː
'Impireacht an oilc . . . fócas an oilc i saol an lae inniu . . . creidim go bhfuil an cumannachas ina chaibidil aisteach bhrónach eile i stair an chine dhaonna a bhfuiltear ag scríobh a cuid leathanach deireanach anois féin.'
Chuige sin thosaigh sé a chaitheamh ollsuimeanna airgid ar chórais nua slándála agus chosanta. Tugadh isteach réimse de dhiúracáin nua-aimseartha. Bunaíodh líon suntasach de na diúracáin seo san Eoraip, rud a ghoill go mór ar ghrúpaí síochána ar nós CND (Feachtas um Dhí-Armáil Núicléach).[1]
‘Star Wars’
cuir in eagarBhí an córas cosanta 'Star Wars' go mór i mbéal an phobail le linn ré Ronald Reagan. Thacaigh Reagan le forbairt an Tionscnamh Straitéiseach Cosanta (Strategic Defense Initiative), córas léasair cosanta a mbeadh de thoradh air go gcruthófaí sciath thart ar SAM, nárbh fhéidir le diúracáin na Rúise teacht tríd. Ní haon ionadh é, b’fhéidir, gur tugadh an leasainm ‘Star Wars’ air.[1]
D’éirigh an teannas chomh géar sin go ndearna an Rúis baghcat ar na Cluichí Oilimpeacha i 1984 a reáchtáladh i Los Angeles.
Geilleagar
cuir in eagarChosain forbairtí ar nós Star Wars na billiúin dollar agus roimh i bhfad bhí deacrachtaí ag geilleagar SAM. Bhí an cás níos measa fiú sa Rúis, áfach; agus Moscó ag iarraidh fanacht cab ar chab le dul chun cinn teicneolaíoch SAM, chóir a bheith gur thit geilleagar na Rúise as a chéile ar fad. Bheadh ar an dá thír costais a ísliú ar bhonn práinne.[1]
Cainteanna faoi Theorannú Arm
cuir in eagarMar dhóigh le teacht chun réitigh, thionóil Reagan agus Mikhail Gorbaitseov sraith de chruinnithe mullaigh. I dtús báire is beag a baineadh amach. Ach i ndiaidh idirbheartaíocht dhian d’aontaigh an dá thaobh ar armlón a laghdú. Bhí an comhaontú s’acu le fáil i gConradh na bhFórsaí Núicléacha le Meánraon ar 8 Nollaig 1987,[5] a chinntigh gur cuireadh as feidhm na mílte arm núicléach agus a chuir stad le clár Star Wars. Lig an Conradh fosta d’fhoirne cigirí maoirseacht a dhéanamh ar scrios na n-arm.
Oidhreacht
cuir in eagarIs beag a chodail Reagan agus tháinig galar Alzheimer air; d'éag 5 Meitheamh 2004. Inniu faightear iarsmalann Ronald Reagan i Simi Valley, California.
Éire
cuir in eagarThug neart de na Gael-Mheiriceánaigh tacaíocht do Ronald Reagan lena linn. Is cosúil gur duine tíriúil a bhí ann chomh maith le bheith ina aisteoir.[6] Bhí Reagan bródúil as a shinsear agus as an ngéineolaíocht Éireannach a bhí fite fuaite ina chreatacha.[7]
Tháinig Reagan ar cuairt ar Éirinn i 1984 agus tharraing sé conspóid. Mar shampla dhiúltaigh an tEaspag Eamonn Casey bualadh le Reagan i nGaillimh. Níor aontaigh an tEaspag le polasaí Stáit Aontaithe Mheiriceá i Meiriceá Láir ag an am.[8]
Féach freisin
cuir in eagarTagairtí
cuir in eagar- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 stmarys-belfast.ac.uk (2014). "An Cogadh Fuar". Dáta rochtana: 2022.
- ↑ 2.0 2.1 Máirtín Ó Catháin (2016). "‘I won’t vote for a crook or an assh*le’ – caitheamh i ndiaidh Kennedy agus Reagan" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
- ↑ 3.0 3.1 Máirtín Ó Catháin (13 Nollaig 2016). "Blianta faoi bhláth – Donald Trump agus feirmeoirí Chonamara" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
- ↑ Máirtín Ó Catháin (15 Iúil 2021). "Kennedy agus Reagan i measc na laochra go fóill ach Carter ag ardú sna cairteacha" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
- ↑ "Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty" (as en) (2022-06-02). Wikipedia.
- ↑ Seosamh Ó Cuaig (8 M.F. 2020). "Tabharfaidh slua de na Gaeil-Mheiricéanaigh vóta do Donald Trump sa gcéad toghchán eile" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
- ↑ Máirtín Ó Catháin (2 Nollaig 2020). "Tréithe na nÉireannach sa Teach Bán – buntáiste do Joe Biden?" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.
- ↑ tuairisc.ie (2017). "Iar-Easpag na Gaillimhe Eamonn Casey tar éis bháis agus é 89 bliain d’aois" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-06-05.