An Éigipt
 An Éigipt | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| جُمهورِيّةُ مِصرَ العَرَبيّةِ (ar) مصر (ar) Arab Republic of Egypt (en) Egypt (en) Republik Arab Mesir (ms) Mesir (ms)  | |||||
|
|||||
 | |||||
| Aintiún | Bilady, Bilady, Bilady | ||||
| Mana | «مصر أمّ الدنيا» | ||||
| Ainmnithe in ómós | Ptah (en)  agus Miosráím | ||||
| Suíomh | |||||
| |||||
| Príomhchathair | Caireo | ||||
| Daonra | |||||
| Iomlán | 114,535,772 (2023) | ||||
| • Dlús | 113.36 hab./km² | ||||
| Déamainm | Éigipteach | ||||
| Teanga oifigiúil | an Araibis | ||||
| Tíreolaíocht | |||||
| Cuid de | an Afraic Thuaidh an Meánoirthear Iarthar na hÁise | ||||
| Achar dromchla | 1,010,407.87 km² | ||||
| Suite i nó in aice le limistéar uisce | an Mheánmhuir, an Níl agus an Mhuir Rua | ||||
| Pointe is airde | Mount Catherine (en) (2,629 m) | ||||
| Pointe is ísle | Logán Qattara (−133 m) | ||||
| Ar theorainn le | |||||
| Sonraí stairiúla | |||||
| Leanann sé/sí | Ríocht na hÉigipte agus Rialtas na hUile-Phalaistíne | ||||
| Cruthú | 28 Feabhra 1922: Ríocht na hÉigipte | ||||
| Eagraíocht pholaitiúil | |||||
| Córas rialtais | poblacht | ||||
| Comhlacht feidhmiúcháin | Cabinet of Egypt (en) | ||||
| Comhlacht reachtach | Parlaimint na hÉigipte | ||||
| • Uachtarán na hÉigipte | Abdel Fattah el-Sisi (2014–) | ||||
| • Príomh-Aire na hÉigipte | Moustafa Madbouly (2018–) | ||||
| Údarás breithiúnach is airde | Ard-Chúirt Bhunreachtúil na hÉigipte | ||||
| Eacnamaíocht | |||||
| OTI ainmniúil | 424,671,765,456 $ (2021) | ||||
| Airgeadra | punt na hÉigipte | ||||
| Aitheantóir tuairisciúil | |||||
| Lonnaithe i gcrios ama | |||||
| Fearann Idirlín barrleibhéil | .eg agus .مصر | ||||
| Glaochód | +20 | ||||
| Uimhir theileafóin éigeandála | 122, 123 agus 180 | ||||
| Cód tíre | EG | ||||
Is tír í an Éigipt, nó Poblacht Arabach na hÉigipte (Araibis:مصر) atá suite in oirthuaisceart na hAfraice agus giota beag den Áise. Tagann an t-ainm Gaeilge An Éigipt ón ainm Gréigis Aígyptos (Αἴγυπτος), agus Egypte as Fraincís agus Egypt as Béarla.
Tá teorainn ag an Éigipt leis an Libia, an tSúdáin, agus le hIosrael. Tá 80.6 milliún daoine ina gcónaí ann. Is é Caireo an phríomhchathair.
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]Sean-Éigipt
[cuir in eagar | athraigh foinse]Léigh an t-alt, an Sean-Éigipt agus Catagóir:Stair na hÉigipte.
Suais
[cuir in eagar | athraigh foinse]Osclaíodh Canáil Suaise (Suez) ar an 7 Márta 1869, agus de bharr sin, d'éirigh Caireo tábhachtach ó thaobh cúrsaí geopholaitíochta.
Deachtóireacht mhíleata, 1952
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ar an 23 Iúil 1952, tharla coup d'état; cuireadh deachtóireacht mhíleata in ionad monarcachta bunreachtúla. Tugtar "Lá na Réabhlóide" ar an 23 Iúil san Éigipt inniu agus is lá saoire é.
Géarchéim Shuais, 1956
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tharla an ghéarchéim Shuais (Suez) sa bhliain 1956, idirghabháil mhíleata mhí-ámharach. Mar leithscéal, dúirt rialtas na Fraince go raibh an tUachtarán Nasser ag tabhairt cabhrach don FLN. Ach eachtra mhíleata mhí-ámharach a bhí ann; rinne an Fhrainc agus an Ríocht Aontaithe praiseach dá dheis.
Cogadh na Sé Lá
[cuir in eagar | athraigh foinse]Ar an 5 Meitheamh 1967, rinne Iosrael ionsaí ar an Éigipt. Cuireadh tús le “Cogadh na Sé Lá”. Cuireadh tús leis ar an 5 Meitheamh 1967 nuair a rinne Iosrael ionsaí ar an Éigipt. Tháinig deireadh le Cogadh na Sé Lá, ar an 10 Meitheamh 1967 nuair a ghlac Fórsaí cosanta Iosraeil (IDF / Israel Defense Forces) seilbh ar Oirthear Iarúsailéim.
Deachtóireacht nua
[cuir in eagar | athraigh foinse]
Bhí Muhammad Anwar el-Sadat ina uachtarán na hÉigipte ó 1970 go dtí an 6 Deireadh Fómhair 1981. Feallmharaíodh Sadat ar an 6 Deireadh Fómhair 1981.
Ar an 17 Meán Fómhair 1978, shínigh Sadat, agus Príomh-Aire Iosrael, Menachem Begin, conradh síocháin sa Teach Bán.
Bronnadh Duais Nobel na Síochána ar Sadat i nDeireadh Fómhair 1978.
Cúpla lá níos déanaí, ceapadh Hosni Mubarak ina uachtarán ar 14 Deireadh Fómhair 1981, an ceathrú ceann sa tír, tar éis feallmharú a réamhtheachtaithe Sadat.
Réabhlóid 2011
[cuir in eagar | athraigh foinse]Sa chéad leath den bhliain 2011 bhí réabhlóid san Éigipt agus cuireadh Hosni Mubarak as a phost i ndiaidh 30 bliain i gcumhacht. I ndeireadh na dála, theip ar an réabhlóid, agus tháinig deachtóir eile chun chinn, Mohamed Hussein Tantawi Soliman.
An fásach dubh (Sahra as-Sauda) idir Farafra agus Bahariya
Geilleagar
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tá geilleagar ilghnéitheach san Éigipt. Tá táirgiúlacht na turasóireachta, an tionscail, na talmhaíochta agus seirbhísí go léir inchurtha lena chéile a bheagán nó a mhórán.
Príomhchathracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Asyut, Aswan
- Beni Suef, Banha
- Fayyum
- Hurghada
- Ismailia, Idfu
- Lucsar
- Mansoura, El-Mahalla El-Kubra, al-Minya, Marsa Matruh
- Port Said
- Qena
- Suais, Sohag
- Tanta
- Zagazig
Tíreolaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Cultúr
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Abu Simbel
- Carnac
- Eaglais Ortadocsach Choptach
- Gleann na Ríthe
- Músaem na hÉigipte
- Pirimidí na hÉigipte
- An Sfioncs Mór
- An Téibh