Ceirbream

Ceirbream

Sonraí
Laidin	telencephalon
Cuid de	prosencephalon (en)
Soláthar artaireach	anterior cerebral artery (en) , middle cerebral artery (en) agus posterior cerebral artery (en)
Draenáil fhéitheach	Cerebral veins (en)
Aitheantóirí
MeSH	D054022
TA	A14.1.03.008 A14.1.09.001
TH	H3.11.03.6.00001
TS	E5.14.1.0.2.0.12
FMA	62000 : il-aiseach – ordlathach
Acmhainní seachtracha
Gray	p.817
EB Online	science/cerebrum
Téarmaíocht anatamaíoch

An chuid is mó den inchinn, a shealbhaíonn an chuid is mó de chuas na blaoisce. Roinnte ina leath deas is a leath clé (na leathsféir cheirbreacha), ceangailte le corp snáithíní néarógacha (an corpus callosum). Roinntear gach leathsféar i 4 mhaothán, gach ceann ainmnithe as an gcnámh blaoisce is gaire dó: maothán tosaigh, maothán pairiatach, maothán na huisinne, agus maothán ocsapatach. Bíonn dromchla gach leathsféir cumtha as ciseal liathábhair (an choirtéis cheirbreach) ina bhfuil cillchoirp na néarón atá freagrach as feidhmeanna an cheirbrim. Taobh istigh den choirtéis, toirt mhór bánábhair atá sna leathsféir a chuimsíonn, den chuid is mó, acsóin néaróin na coirtéise ceirbrí. Bíonn dromchla an cheirbrim ina shraith filltí (gyri) scartha le dabhcha (sulcais). Scarann an sulcas cliathánach maothán na huisinne ón maothán tosaigh is an maothán pairiatach, scarann an sulcas lárnach an maothán tosaigh ón maothán pairiatach, agus scarann an sulcas pairiatoscapatach an maothán pairiatach ón maothán ocsapatach. Díreach chun tosaigh ón sulcas lárnach atá an choirtéis luadrach, ina bhfuil samhlú bun os cionn den taobh urchomhaireach den cholainn. Tá samhlú na haghaidhe ag an gcuid is íochtaraí, ansin samhlú na láimhe a shealbhaíonn fairsinge réasúnta mór den choirtéis, agus ansin an ghéag uachtarach, an chabhail, agus ar an gcuid is uachtaraí, an chos. Má spreagtar cuid den choirtéis luadrach seo, crapann na matáin dheonacha sa chuid ábhartha de thaobh urchomhaireach na colainne. Faoin gcuid den inchinn a shamhlaíonn an aghaidh, ar an taobh clé, tá an chuid den inchinn a rialaíonn an urlabhra (réigiún Broca). Díreach taobh thiar den sulcas lárnach, tá an choirtéis chéadfach a ghlacann eolas céadfach ón taobh urchomhaireach den cholainn trí shoc na hinchinne is an talamas. Baineann an maothán ocsapatach le radharc na súl. Bíonn an maothán pairiatach freagrach go ginearálta as feidhmeanna céadfacha cosúil le brath tadhaill, brú, ionad na colainne, aireachtáil thríthoiseach, anailís íomhánna radharc, teanga, geoiméadracht is áirimh. Rialaíonn an maothán tosaigh na feidhmeanna luadracha, agus cur i bhfocal na hintleachta is na pearsantachta. Bíonn an chuid uachtarach de mhaothán na huisinne i bhfeighil brath fuaimeanna, agus an t-iarmhar freagrach as cuimhne is feidhmeanna éagsúla mothúcháin.^[1]

Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir.

Is síol anatamaíochta é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.