محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
|
|
|
[[پرونده:DunWorld Carlowayin 1000 BCE.jpgpng|بندانگشتی|265px390px|[[بروخ]]جهان [[دن‌کالووی]]،در [[لویس۱۰۰۰ (اسکاتلند)|لویس]]،پیش [[اسکاتلند]]از میلاد؛ بخش درون خط سرخ‌رنگ نشان‌دهنده جایی است که فلزکاری انجام می‌گرفته‌است، برنزکاری درون خط صورتی نشان داده‌شده‌است.]]'''عصر آهن''' در دانش [[باستانشناسی]] دوره‌ایسومین و آخرین دوره در [[تقسیم‌بندی سه‌گانه اعصار]]ِ [[پیشاتاریخ]] و [[آغاز تاریخ]] است که در آن بشر به گستردگی از [[آهن]] در جایگاه ماده‌ای برای ساخت ابزار و جنگ‌افزار سود برد. به جز این جامعه‌های کهن تغییرهایی در زمینه کشاورزی، باورها و شیوه‌های هنری نسبت به گذشته یافت. پایان عصر آهن – که زمانش بسته به هر منطقه متفاوت است و نخستین بار با ظهور [[شاهنشاهی هخامنشی]] در [[غرب آسیا]]، به پایان رسید – را آغاز تاریخ بشر می‌پندارند.
[[پرونده:Ironageroof.jpg|بندانگشتی|بام کاهی از عصر آهن، [[همپشایر]]، [[انگلستان]]]] آهن که در [[سامانهاعصار سه‌دوره‌ای]]سه‌گانه پس از [[عصر برنز]] جای می‌گیرد، واپسین این دوره‌ها در زمان [[پیش از تاریخ]] می‌باشدمی‌گیرد. زمان رخداد این دوره در جاهای گوناگون متفاوت است. به گونه سنتی آغاز این زمان را [[سده ۱۲ (پیش از میلاد)|سده دوازدهم پیش از میلاد]] در [[خاور نزدیک]] باستان، [[تاریخ هند|هندوستان باستان]] و [[یونان باستان]] می‌دانند. در دیگر بخش‌های [[اروپا]] این دوره دیرتر آغاز گشت. در اروپای مرکزی این دوره از [[سده ۸ (پیش از میلاد)|سده ۸ پیش از میلاد]] و در اروپای شمالی در [[سده ۶ (پیش از میلاد)|سده ۶ پیش از میلاد]] آغاز گشتشد. گداختن آهن و آهنگری در [[۱۲۰۰ (پیش از میلاد)|۱۲۰۰ پیش از میلاد]] در آفریقای باختری آغاز گشت. عصر آهن در کرانه‌های [[مدیترانه]] با آغاز دوره تاریخی [[دوره هلنی|هلنی]] وفتوحات [[امپراتوری روم]]، در [[هندوستان]] با [[بودایی‌گری]] و [[جینیسم]]، در [[چین]] با [[کنفوسیوس‌گرایی]] و در [[شمال اروپا]] با [[سده‌های میانی آغازین]] (پایان [[سده ۸ (میلادی)|قرن هشتم میلادی]]) به پایان رسید.
سختی، دمای گدازش بالا و فراوانی سنگ آهن این فلز را در سنجش با برنز خواستنی‌تر می‌نمود. از آنجا که [[استعمار]] اروپایی آهن را با خود به [[استرالیا]] و [[قاره آمریکا|آمریکا]] برد، پس عصر آهن هرگز به این سرزمین‌ها راه نیافت.
== عصر آهن در خاور نزدیک باستان ==
[[پرونده:World in 1000 BCE.png|بندانگشتی|390px|جهان در ۱۰۰۰ پیش از میلاد؛ بخش درون خط سرخ‌رنگ نشان‌دهنده جایی است که فلزکاری انجام می‌گرفته‌است، برنزکاری درون خط صورتی نشان داده‌شده‌است.]] آهن در خاور نزدیک باستان در [[هزاره ۲ (پیش از میلاد)]] در [[آناتولی]] یا [[قفقاز]] با ریخته‌گری و فلزکاری آهن آغاز گشت. تا هزاره اول پیش از میلاد، سراسر خاور نزدیک باستان را درنوردید و ابزار و جنگ‌افزارهای برنزی جای خود را به ابزار آهنین داد.
سال 550 پیش از میلاد و بنیان‌گذاری شاهنشاهی هخامنشی توسط [[کوروش بزرگ]] را پایان عصر آهن در خاور نزدیک به حساب می‌آورند.
== شبه‌قاره هند ==
پژوهش‌های باستانشناسی در [[اوتار پرادش]] کنونی نشان از کاربرد آهن میان [[۱۸۰۰ (پیش از میلاد)|۱۸۰۰]] تا [[۱۲۰۰ (پیش از میلاد)]] دارد. می‌نماید که از آغاز [[سده ۱۳ (پیش از میلاد)|سده ۱۳ پیش از میلاد]] گدازش آهن در هندوستان فراگیر شده باشد. یک مرکز آهنگری در خاور هند از هزاره یکم پیش از میلاد به جا مانده‌است. می‌نماید در آغاز این هزاره این صنعت در هندوستان گسترده شده باشد.
باور بر این است که عصر آهن در هند در دوران سلطنت [[آشوکا]] (قرن سوم پیش از میلاد) پایان یافت.
از [[سده ۶ (پیش از میلاد)]] همدوره با [[دودمان ژو]] در [[چین]] اثرهای ساخته شده با ریخته‌گری آهن به دست‌آمده‌است. در پشته [[تبت]] و از [[فرهنگ ژانگ‌ژونگ]] نوشته‌ای کهن به دست آمده که در آن شیوه کار با آهن بیان‌شده‌است. ▼
در [[شبه‌جزیره کره]] ابزار آهنی در پیوند با دوره گذارجامعه‌ها از سروری به دولت در منطقه [[دریای زرد]] از [[سده ۴ (پیش از میلاد)]] به دست آمده‌است.
▲از [[سده ۶ (پیش از میلاد) |سده ۶ پیش از میلاد]] همدوره با [[دودمان ژو]] در [[چین]] اثرهای ساخته شده با ریخته‌گری آهن به دست‌آمده‌است. در پشته [[تبت]] و از [[فرهنگ ژانگ‌ژونگ]] نوشته‌ای کهن به دست آمده که در آن شیوه کار با آهن بیان‌شده‌است . در [[شبه‌جزیره کره]] ابزار آهنی در پیوند با دوره گذارجامعه‌ها از سروری به دولت در منطقه [[دریای زرد]] از [[سده ۴ (پیش از میلاد)|سده ۴ پیش از میلاد]] به دست آمده‌است.
== اروپا ==
{|align=center
|-
!style="color: #black; background-color: #f8eaba; font-size: 50%" align="center" colspan="2" |Ironنمونه‌هایی Ageاز Examplesعصر آهن
|-
|<gallery>
|
