Soldadutza

Franco diktadorearen garaian ere izan zen kontzientzia eragozpena egiten saiatu zenik, baina Hego Euskal Herrian, 1980ko hamarkadan bizkortu zen soldadutzaren aurkako mugimendu antimilitarista. Hainbat gazte mugimenduk jarrera publikoak hartu zituzten garaian inguruan, eta mugimendu antimilitaristak antolatu ziren propio. Haien artean, Kontzientzia Eragozpen Mugimendua (KEM) eta Kakitzat nagusiak izan ziren. Gazte mugimendu politikoetan, pisu nabaria izan zuen 80ko hamarkadan Jarraik erakutsitako jarrera, Soldaduska honi ez lemak laburbiltzen zuena: horren ondorioa izaten zen Jarraiko militantzian ez zitzaiola uko egiten Espainiako zerbitzu militarra egiteari. Jarraitik hurbil zegoen talde bat, Ta Sugea taldea, nolabait kritiko izan zen jarrera horrekin urte haietan.

1984. urtean erregulatu zuen kontzientzia eragozpena Espainiako legediak. Ordezko Gizarte-Zerbitzu bat betetzera behartzen zituen eragozleak lege hark: PSS gaztelaniazko siglekin ezagutu zen termino hori Euskal Herrian. Ordudanik eragozle legalak egon ziren euskal gazteen artean, baina ordezko gizarte-zerbitzurik antolatuta ez zegoenez, milaka lagun linbo juridiko batean pilatuz joan ziren. 1989. urterako, antolatu ahal izan ziren ordezko gizarte-zerbitzurako mekanismoak, eta ordu arteko eragozle izandako gazteak amnistia baten bidez libre geratu ziren.

Baina egoera horretan, eragozpenaren osagarri, beste mekanismo bat bultzatu zuten mugimendu horiek, eta hainbat gaztek ere bai: intsumisioa. 1989an bertan hasi ziren lehen intsumisio kasuak, eta egoerak 1990eko hamarkadan segitu zuen, bai soldadutzari, bai ordezko zerbitzu-sozialari intsumisioa planteatuz. Intsumiso kopuruak pilatzen joan ziren, eta epaiketen bidez, asko kartzelatzen ere hasi ziren agintariak. Nafarroa Garaian, bereziki, Iruñeko espetxea dozenaka intsumisoren kartzela bihurtu zen. 1993ko Sanferminetan, gose greba egin zuten haietarik 28k. 1997ko otsailean, espetxeko 3. graduan zegoen intsumiso batek, Unai Salanueva iruindarrak, bere buruaz beste egin zuen, espetxera itzuli aurretik.

Intsumisioarekin batera, kontzientzia eragozleen kopurua ere izugarri hasi zen: Espainia osoan 130.000 eragozle aurkeztu ziren 1997. urtean, eta horrek zaildu egiten zuen bai soldadutza militarraren antolakuntza, eta baita ordezko gizarte-zerbitzuarena ere.

1999ko lege batek Espainiako Armada profesional bihurtuko zela ebatzi zuen, eta 2001eko dekretu osagarri batek urte hartan bertan soldadutza eten egingo zela erabaki zuen.

1990eko hamarkadan hasi zen egituratzen mugimendu antimilitarista Ipar Euskal Herrian, eta Patxa gazte mugimendua haren ardatz nagusietako bat izan zen.

Lehen intsumisoak 1991ko abenduan aurkeztu ziren Frantziako agintarien aurrean, eta horrekin batera manifestazioak antolatu ziren. Hasieran, intsumiso guztien kontrako neurriak hartu zituen Estatuak, baina 1993tik aurrera, selektiboagoak izan ziren.

Frantziako Estatuak 2001eko ekainean dekretatu zuen soldadutzaren amaiera: artean soldadutzan zirenek azaroaren 30ean bukatu zuten zerbitzua azkenek. Espetxean ziren azken intsumiso eta eragozleak 2002ko uztailean askatu zituzten.

• (Gaztelaniaz) Breve historia de la insumisión en las Españas, MOC Sevilla.
• Estatu frantsesa eta Iparraldeko mugimendu antimilitarista^{[Betiko hautsitako esteka]} Eguzki Urteaga, Uztaro 21, 1997.