Narbona
Narbona[1] (frantsesez: Narbonne, naʁ.bɔn ahoskatua; okzitanieraz: Narbona, naɾ.ˈbu.nɔ ahoskatua; latinez: Narbo, ˈnar.boː ahoskatua; latin berantiarrez: Narbona) Okzitaniako udalerri bat da. Administratiboki Frantziako Aude departamenduan dago, Okzitania eskualdean. 2007an 51.306 biztanle zituen.
| Narbona | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Frantziako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Okzitania | ||||||||||
| Departamendua |  Aude | ||||||||||
| Barruti | Narbonneko barrutia | ||||||||||
| Alkatea | Jacques Bascou (mul)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | Narbonne | ||||||||||
| Posta kodea | 11100 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°11′05″N 3°00′13″E / 43.1847°N 3.0036°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 172,96 km² | ||||||||||
| Altuera | 285 m eta 0 m | ||||||||||
| Mugakideak | Armissan, Bages, Bizanet, Coursan, Cuxac-d'Aude, Fleury, Gruissan, Marcorignan, Montredon-des-Corbières, Moussan, Névian, Port-la-Nouvelle, Peyriac-de-Mer, Saint-André-de-Roquelongue eta Vinassan | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 56.395 (2021eko urtarrilaren 1a) 272 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 326 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Aosta, Grosseto, Salford eta Weilheim in Oberbayern | ||||||||||
| narbonne.fr | |||||||||||
Historia
aldatuErromatarrek k. a. 118an Narbo Martius izeneko kolonia sortu zuten. Kolonia via Domitia bidean zegoen, el Galiaren bitartez Italia eta Hispania lotzen zituena. Orduko Narbona Galia Transalpinoa edo Galia Narbonensis probintziako hiriburua izan zen eta Erromatar Inperioaren gainbeherara arte Galiako hiri nagusienetariko bat izan zen, bi kilometro koadro baino gehiagoko azalera zuena.
436an bisigodoen setioari eutsi arren, 462an Tolosako Erresuma Bisigodoan sartu zen. 718ra arte bisigodoen eskuetan izan zen, urte hartan Iberiar penintsulatik zetozen musulmanek konkistatu baitzuten. 759an bertokoek garnizio musulmana sarraskitu eta hiria frankoei eman zien, bere lege tradizionalak mantentzearen truke.[2] Erdi Aroan Narbona bi jaurerrien eskuetan zegoen: artxidiozesia eta bizkonderria.
Demografia
aldatuBiztanleria
aldatu2007an Narbona udalerrian erroldatutako biztanleak 51.306 ziren. Familiak 23.638 ziren, horien artean 9.359 pertsona bakarrekoak ziren (3.721 bakarrik bizi ziren gizonak eta 5.638 bakarrik bizi ziren emakumeak), 6.842 seme-alabarik gabeko familiak ziren, 4.833 seme-alabak dituzten bikoteak ziren eta 2.604 seme-alabak dituzten guraso-bakarreko familiak ziren.
Biztanleriak, denboran, ondorengo grafikoan ageri den bilakaera izan du:[3]
Ikus jatorrizko Wikidatako eskaera eta iturriak.
Etxebizitza
aldatu2007an 30.907 etxebizitza zeuden, 24.301 familiaren etxebizitza nagusia ziren, 4.994 bigarren erresidentzia ziren eta 1.612 hutsik zeuden. 13.755 etxeak ziren eta 16.958 apartamentuak ziren. 24.301 etxebizitza nagusietatik 11.217 bere jabearen bizilekua ziren, 12.396 alokairuan okupaturik zeuden eta 688 doan lagata zeuden; 1.225 etxek gela bat zuten, 3.524 etxek bi zituzten, 6.217 etxek hiru zituzten, 7.024 etxek lau zituzten eta 6.312 etxek bost zituzten. 13.990 etxek euren parking plaza propioa zuten azpian. 12.735 etxetan ibilgailu bat zegoen eta 6.301 etxetan bat baino gehiago zituzten.[4]
Biztanleria-piramidea
aldatu2009an sexu eta adinaren araberako biztanleria-piramidea hau zen:
| Gizonak | Adinak | Emakumeak |
|---|---|---|
12 | 72 | |
116 | 228 | |
316 | 588 | |
348 | 688 | |
948 | 1.364 | |
1.044 | 1.464 | |
1.172 | 1.616 | |
956 | 1.168 | |
1.188 | 1.240 | |
1.548 | 1.696 | |
1.704 | 1.800 | |
1.388 | 1.552 | |
1.436 | 1.568 | |
1.560 | 1.580 | |
1.672 | 1.588 | |
1.292 | 1.436 | |
1.384 | 1.516 | |
1.360 | 1.280 | |
1.332 | 1.192 | |
1.148 | 976 |
Bilakaera demografikoa
aldatu| 1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1846 | 1851 | 1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | 1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2007 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 9 050 | 9 086 | 9 464 | 9 940 | 11 907 | 10 762 | 11 427 | 13 066 | 14 300 | 16 062 | 17 172 | 17 266 | 19 968 | 28 134 | 29 702 | 29 566 | 27 824 | 28 852 | 27 039 | 28 173 | 28 956 | 29 841 | 31 909 | 30 047 | 29 975 | 32 060 | 33 891 | 38 441 | 39 342 | 41 565 | 45 849 | 46 510 | 51 306 |
Ekonomia
aldatu2007an lan egiteko adina zuten pertsonak 32.240 ziren, horien artean 21.108 aktiboak ziren eta 11.132 inaktiboak ziren. 21.108 pertsona aktiboetatik 17.405 lanean zeuden (9.080 gizon eta 8.325 emakume) eta 3.703 langabezian zeuden (1.698 gizon eta 2.005 emakume). 11.132 pertsona inaktiboetatik 3.422 erretiraturik zeuden, 3.261 ikasten zeuden eta 4.449 "bestelako inaktibo" gisa sailkaturik zeuden.[6]
Diru sarrerak
aldatu2009an Narbona udalerrian 23.275 unitate fiskal zeuden, 48.624 pertsonek osaturik. Pertsona bakoitzeko diru-sarrera fiskalaren mediana urteko 15.452 euro zen.[7]
Ekonomia jarduerak
aldatu2007an zeuden 4.316 komertzioetatik, 30 erauzte enpresak ziren, 74 janari enpresak ziren, 15 material elektrikoaren fabrikazioko enpresak ziren, 1 garraiorako elementuen fabrikazioko enpresa zen, 105 bestelako produktu industrialen fabrikazioko enpresak ziren, 478 eraikuntza enpresak ziren, 1.226 ibilgailuen saltze eta konpontze enpresak ziren, 97 garraio enpresak ziren, 295 ostalaritza eta jatetxe enpresak ziren, 68 informazio eta komunikazio enpresak ziren, 166 finantziazio enpresak ziren, 273 higiezinen enpresak ziren, 594 zerbitzu enpresak ziren, 624 administrazio publikoko enpresak ziren eta 270 «beste zerbitzu jarduera batzuk» multzoan sailkatutako enpresak ziren.[8]
2009an zeuden norbanakoentzako 941 zerbitzu publikoetatik, 1 poliziaren kaserna zen, 3 Ogasun Publikoaren administrazio bulegoak, 2 lan bilaketa bulegoak, 1 jendarmeria, 5 posta bulegoak, 30 banku bulegoak, 9 funerariak, 67 ibilgailuen konpontzeko eta nekazaritza tresnetako lantokiak, 9 ibilgailuen ikuskaritza teknikoko lekuak, 10 ibilgailuen alokairu bulegoak, 13 autoeskolak, 105 igeltseroak, 58 margolariak, 48 zurginak, 50 iturginak, 58 argiketariak, 22 eraikuntza enpresak, 74 ile apaindegiak, 14 albaitariak, 19 aldi baterako lan enpresak, 193 jatetxeak, 101 higiezinen agentziak, 12 tintoreriak eta 37 apaindegiak.[9]
2009an zeuden 459 establezimendu komertzialetatik, 3 hipermerkatuak, 11 supermerkatuak, 8 brikolaje denda handika, 7 120 m2 baino gehiagoko dendak, 28 120 m2 baino gutxiagoko dendak, 61 okindegiak, 42 harategiak, 2 kongelatu-dendak, 8 arraindegiak, 27 liburu dendak, 105 arropa dendak, 20 etxerako tresna dendak, 22 zapata-dendak, 10 elektrotresna dendak, 24 altzari dendak, 22 kirol-dendak, 3 lur eta paretak apaintzeko dendak, 17 drogeria, 12 lurrin-dendak, 11 bitxi-dendak eta 16 lore-dendak ziren.[10]
2000. urtean Narbona udalerrian 272 nekazaritza-ustiategi zeuden, 3.936 hektarea erabiltzen.[11]
Hezkuntza eta osasun ekipamenduak
aldatu2009an 3 tratamendu laburretarako ospitale, 4 iraupen erdiko (jarraipen eta errehabilitazio) tratamenduetarako ospitale, tratamendu luzeetarako ospitale 1 bat, 5 psikiatriko, 2 urgentzia zentro, 2 amatasun-klinika, 3 osasun-zentro, 22 botika eta 6 anbulantzia zegoen.
2009an 16 haur-eskola eta 18 lehen-hezkuntzako eskola zegoen. Narbona udalerrian 6 Bigarren Hezkuntzako ikastetxe, 3 hezkuntza orokorreko lizeo eta 5 lizeo teknologiko.Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan 3.488 ikasle zeuden, Hezkuntza orokorreko lizeoetan ez zegoen 3.484 eta lizeo teknologikoetan 1.298.
Narbona udalerrian 2 goi-mailako hezkuntza ez-unibertsitarioko zentroak zeuden, horietatik1 formakuntza teknikoko zentroa eta 1 osasun-formakuntzako zentroa.5 Unibertsitate zentroak zeuden, horietatik 3 Unibertsitate mailako formakuntza eta ikerketa unitateak ziren, 1 unibertsitate-institutu bat eta 1 bestelako goi-mailako ikasketa zentro bat zen.
Narbonar ospetsuak
aldatu- Joë Bousquet, poeta
- René Iché, eskultorea
- Pierre Reverdy, idazlea
- Charles Trenet, abeslari eta poeta
- Léon Blum, politikaria
- San Sebastian, martiria
- Roland Moed, artista
- Ermengarda Narbonakoa
- Eymeric Narbonakoa, gurutzatua
Gertuen dauden herriak
aldatuDiagrama honek gertuen dauden herriak erakusten ditu.
Herri eta hiri senidetuak
aldatuNarbonak lau herri senide ditu:[12]
Erreferentziak
aldatu- ↑ Euskaltzaindia. (PDF) 157. arauaː Europako hiriak. .
- ↑ Manzano Moreno, Eduardo. (1991). La frontera de al-Andalus en época de los Omeyas. Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 76 or. ISBN 9788400071950..
- ↑ Population et logements par commune depuis le recensement de 1962 (1961 pour les Dom) à 1999
- ↑ Logement, 1968-2007
- ↑ Population par sexe et âge quinquennal de 1968 à 1999. http://www.recensement-2007.insee.fr+(Noiz kontsultatua: 2010-07-13).
- ↑ Emploi et population active 1999 et 2007
- ↑ Revenus fiscaux des ménages en 2008
- ↑ Créations et stock d'établissements par commune en 2009
- ↑ Nombre d'équipements des services aux particuliers
- ↑ Nombre d'équipements et de services dans le domaine du commerce en 2009
- ↑ Exploitations agricoles
- ↑ Ville de Narbonne. Jumelages. .
Kanpo estekak
aldatu- (Frantsesez)Résumé statistique INSEEren udalerriko estatistiken laburpena.
- (Frantsesez)Évolution et structure de la population INSEEren udalerriko datuen fitxa.
- (Frantsesez)France par comune Frantziako udalerri guztietako datu zehatzak mapa baten bitartez eskuragarri.