Azaroaren 23

• 1808 – Napoleon Bonaparteren armadak Tuterako gudua irabazi zuen.
• 1980 – Batallon Vasco Español talde armatuak Hendaiako Hendayais taberna tirokatu eta Jose Kamio eta Jean Pierre Aramendi hil eta beste hamar lagun zauritu zituzten.
• 1982 – Euskadi Irratiaren estreinaldia.

• 1867 – Manchesterreko martirien urkatzea (William Philip Allen, Michael Larkin eta Michael O'Brien).
• 1917 – Izvestia eta Pravda sobietar egunkariek Sykes-Picot Hitzarmen sekretua argitaratu zuten.
• 2006 – Egun odoltsuan 202 hildako egon ziren Iraken egindako atentatu ezberdinetan.
• 2010 –
  • Belgika eta Herbehereetan ustez atentatua burutu behar zuten muturreko islamiarrak atxilotu zituzten.
  • Ipar Koreak hegoaldera jaurtitako obusek bi soldadu hego korear hil zituzten, eta bi herrialdeen arteko tentsioa areagotu.
  • Kanbodiako Phnom Penh hirian izandako jende pilaketan 378 pertsona hil ziren.

• 1982 – Euskadi Irratia lehenbizikoz aireratu zen.

• 1983 – Terms of Endearment (Maitasun Loturak) filma estreinatu zen, James L. Brooksek zuzendu eta Shirley MacLaine, Debra Winger, Jack Nicholson, Danny DeVito, Jeff Daniels eta John Lithgow aktoreek antzeztu zuten.

1924 – Edwin Hubblek azaldu zuen Andromeda, lehenago nebulosatzat hartzen zena, beste galaxia bat zela, eta Esne Bidea ez dela unibertsoko galaxia bakarra^[1].

• 1739 – Michel Behic, lapurtar politikari eta armadorea (h. 1821).
• 1741 – Armand Joseph Dubernad, lapurtar politikari eta enpresaburua (h. 1799).
• 1788 – Jose Frantzisko Iturtzaeta, gipuzkoar kaligrafoa (h. 1853).
• 1883 – Jon Kurutz Ibargutxi, euskal idazlea (h. 1969).
• 1886 – José María Preciado, nafar apaiza (h. 1963).
• 1887 –
  • Javier Martínez de Morentin, euskal ugazaba eta politikaria (h. 1949).
  • Felicitas Oñatibia, gipuzkoar maistra (h. 1971).
• 1905 – Guy Petit, lapurtar politikaria (h. 1988).
• 1910 – Jose Manuel Mendizabal, Mañul, gipuzkoar gudaria, Saseta batailoiko Aitzol konpainiaren tenientea izandakoa (h. 1978).
• 1932 – Begoña Bilbao, euskal idazlea, musikagilea eta euskalaria (h. 2005).
• 1935 – Miren Alazne Iruretagoiena, gipuzkoar euskaltzalea eta abertzalea, euskal erreferentea Panpan (h. 2018).
• 1945 – Adela Ibabe, ikastolako andereñoa, ezkongabe haurdun zela legez kanpoko abortu ebakuntza baten ondorioz hil zena (h. 1973).
• 1951 – Jose Mari Espartza, nafar idazle eta editorea, Txalaparta argitaletxearen sortzaile eta zuzendaria.
• 1959 – Joseba Egibar, gipuzkoar politikari jeltzalea, Gipuzko Buru Batzarreko presidentea.
• 1960 – Eva Esnaola Agesta, gipuzkoar ultramaratoilaria.
• 1968 – Frantzisko Xabier Bustillo, nafar frantziskotar apaiza, Ajaccioko apezpikua.
• 1980 – Zuhaitz Gurrutxaga, gipuzkoar futbolari ohia eta telebistako aurkezlea.
• 1989 – Xabier Galan, bizkaitar futbolaria.
• 1994 – Maddi Ane Txoperena, lapurtar kazetaria, bertsolaria eta feminista.
• 2002 – Ander Herrero, gipuzkoar futbolaria.

• 912 – Oton I.a Handia, Germaniako erregea eta Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 973).
• 1221 – Alfontso X.a Gaztelakoa, Gaztela, Galizia eta Leongo erregea (h. 1284).
• 1534 – Beatriz Galindo, La Latina, espainiar idazlea eta humanista, Elisabet I.a Gaztelakoaren latin eta gramatika irakaslea (j. c. 1465)
• 1632 – Jean Mabillon, frantziar diplomatiko eta historialari beneditarra (h. 1707).
• 1690 – Ernst Johann von Biron, Kurlandia eta Semigaliako dukea eta Errusiar Inperioko erregeordea (h. 1772).
• 1743 – Théophile-Malo de La Tour d'Auvergne-Corret, frantziar militarra (h. 1800).
• 1760 – François-Noël Babeuf, frantziar iraultzailea (h. 1797).
• 1804 – Franklin Pierce, Ameriketako Estatu Batuetako 14. Presidentea (h. 1869).
• 1828 – Clemente Aguirre, mexikar konpositore eta musika irakaslea (h. 1900).
• 1834 – James Thomson, Bysshe Vanolis, eskoziar olerkaria (h. 1882).
• 1837 – Johannes Diderik van der Waals, herbeheretar fisikaria, 1910eko Fisikako Nobel Saria (h. 1923).
• 1859 – Billy the Kid, estatubatuar legezkanpoko bidelapur eta tiratzailea (h. 1881).
• 1860 – Hjalmar Branting, suediar politikaria, 1921eko Bakearen Nobel Saria (h. 1925).
• 1862 – Théo van Rysselberghe, belgikar margolaria (h. 1926).
• 1867 – Lucrecia Arana, espainiar zarzuela-abeslaria, tiple-kontraltoa (h. 1927).
• 1872 – Isabel Güell i López, kataluniar konpositorea (h. 1956).
• 1875 – Anatoli Lunatxarski, Ukrainan jaiotako boltxebikea eta idazlea (h. 1933).
• 1876 – Manuel de Falla, espainiar musikagilea (h. 1946).
• 1881 – Edward L. Atkinson, britainiar itsas zirujaua eta Antartikako esploratzailea (h. 1929).
• 1882 – John Rabe, alemaniar negozio gizona (h. 1950).
• 1883 – José Clemente Orozco, mexikar margolaria (h. 1949).
• 1887 –
  • Boris Karloff, ingeles aktorea (h. 1969).
  • Henry Moseley, ingeles kimikaria (h. 1915).
• 1888 – Harpo Marx, estatubatuar umorista eta aktorea (h. 1964).
• 1889 – Alexander Patch, estatubatuar jenerala (h. 1945).
• 1890 – El Lissitzky, errusiar margolaria, tipografoa eta marrazkilaria (h. 1941).
• 1896 – Klement Gottwald, Txekoslovakiako presidentea (h. 1953).
• 1898 –
  • Rachel Fuller Brown, estatubatuar kimikaria, onddo gaixotasunaren kontrako lehen antibiotikoaren garatzailea (h. 1980).
  • Rodion Malinovski, sobietar militarra (h. 1967).
• 1917 – Elizabeth Scott, estatubatuar matematikaria, estatistikan eta astronomian espezializatua (h. 1988).
• 1919 –
  • Claudio Santoro, brasildar musikagilea (h. 1989).
  • Peter Frederick Strawson, ingeles filosofoa (h. 2006).
• 1920 – Paul Celan, errumaniar jatorriko austriar poeta lirikoa (h. 1970).
• 1922 –
  • Manuel Fraga, galiziar politikari frankista, Espainiako eskuinaren XX. mendeko politikari garrantzitsuenetarikoa (h. 2012).
  • Joan Fuster, katalanezko valentziar idazlea (h. 1992).
• 1925 – José Napoleón Duarte, El Salvadorko presidentea (h. 1990).
• 1927 – Angelo Sodano, italiar kardinala (h. 2022).
• 1929 – Branko Elsner, esloveniar futbolari eta entrenatzailea (h. 2012).
• 1931 –
  • Luz Fandiño, galiziar idazle, poeta eta aktibista (h. 2024).
  • Tosiwo Nakayama, Mikronesiako Estatu Federatuetako lehendabiziko presidentea (h. 2007).
• 1932 – Renato Martino, italiar kardinala (h. 2024).
• 1933 –
  • Daniel Chavarría, euskal jatorriko kubatar idazlea (h. 2018).
  • Seydou Diarra, Boli Kostako lehen ministroa (h. 2020).
  • Krzysztof Penderecki, poloniar musikagilea (h. 2020).
• 1938 – Herbert Achternbusch, alemaniar idazlea, aktorea eta zinema-zuzendaria (h. 2022).
• 1940 – Gösta Pettersson, suediar txirrindulari ohia.
• 1941 –
  • Derek Mahon, iparirlandar poeta (h. 2020).
  • Franco Nero, italiar aktorea.
• 1943 – Denis Sassou-Nguesso, Kongoko Errepublikako presidentea.
• 1948 – Abbas Bonfoh, Togoko presidentea (h. 2021).
• 1951 – Juan Santos, espainiar historialaria eta EHUko katedraduna.
• 1954 – Ross Brawn, 1 Formulako britainiar ingeniaria.
• 1955 –
  • Harolyn Blackwell, estatubatuar opera-abeslaria.
  • Ludovico Einaudi, italiar pianista eta konpositorea.
  • Sofie Petersen, groenlandiar apezpiku luterotarra.
• 1957 – William Kaelin Jr., Harvard Unibertsitateko medikuntza irakaslea, 2019ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1962 –
  • Carlinhos Brown, brasildar abeslari eta perkusionista.
  • Nicolás Maduro, Venezuelako presidentea.
• 1965 – Sergio Vázquez, argentinar futbolari ohia.
• 1966 – Vincent Cassel, frantziar aktorea.
• 1968 – Christa Žentiily, esloveniar emakumezko abeslari, aktore, sukaldari eta LGBT ekintzaile transgeneroa.
• 1972 –
  • Veronica Avluv, estatubatuar aktore pornoa.
  • Miguel de Icaza, mexikar software libre programatzailea, GNOME proiektua hasteagatik ezaguna.
• 1976 – Takayuki Chano, japoniar futbolari ohia.
• 1978 – Terrence Trammell, estatubatuar atleta, 110 m-ko hesi-lasterketan aditua.
• 1979 – Nihat Kahveci, turkiar futbolari ohia.
• 1982 – Asafa Powell, jamaikar atleta, abiadura probetan espezializatua.
• 1986 –
  • Toño Ramírez, errioxar futbolaria.
  • Alexandra Rosenfeld, frantziar modeloa.
• 1991 – Willian José, brasidar futbolaria.
• 1992 – Miley Cyrus, estatubatuar abeslari eta aktorea.
• 1995 –
  • Ariya Jutanugarn, thailandiar golflaria.
  • Diana Pinilla, mendi eta errepideko kolonbiar txirrindularia.
• 2001 - Bea González, espainiar padel-jokalaria.

• 1468 – Nikolas Etxabarri, Iruñeko apezpikua.
• 1470 – Gaston I.a, Vianako Printzea.
• 1578 – Jean-Robert Sossiondo, lapurtar elizgizona, Baionako apezpikua izandakoa.
• 1795 – Maria Rita Barrenetxea, bilbotar aristokrata eta idazlea, Madrilen (j. 1750).
• 1887 – Rafael Etxague, euskal herritar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1815).
• 1929 – Robustiano Ortuzar, euskal idazlea (j. 1883).
• 1945 – Pete Agerreberri, zuberoar meatzaria, Heriotza ibarrean urrea aurkitu zuen aitzindarietakoa, Kalifornian (j. 1874).
• 1971 – Klaudio Sagartzazu, euskal olerkigilea (j. 1895).
• 2005 – Basilio Pujana, bizkaitar bertsolari eta idazlea (j. 1913).

• 955 – Eadred, Ingalaterrako erregea (j. 923).
• 1457 – Ladislao Hil ostekoa, Austriako dukea eta Hungaria, Kroazia eta Bohemiako erregea (j. 1440).
• 1612 – Elizabeth Jane Weston, ingeles-txekiar olerkaria (j. 1582).
• 1642 – Walatta Petros, Etiopiako Tewahedo Eliza Ortodoxoko emakumezko santua (j. c. 1592).
• 1682 – Claude Gellée, Le Lorrain, frantziar margolaria (j. c. 1600).
• 1814 – Elbridge Gerry, AEBetako 5. presidenteordea (j. 1744).
• 1833 – Jean-Baptiste Jourdan, frantziar mariskala (j. 1762).
• 1840 – Louis de Bonald, frantziar filosofo eta politikari kontraiuraultzailea (j. 754).
• 1855 – Louis-Mathieu Molé, Frantziako 18. lehen ministroa (j. 1781).
• 1856 – Manuela Sáenz, Simon Bolivarren bikotekidea, Hego Amerikaren askatzaileetako bat (j. 1797).
• 1864 – Friedrich Georg Wilhelm von Struve, alemaniar astronomoa (j. 1793).
• 1872 – John Bowring, ingeles politikari, ekonomilari, hizkuntzalari, itzultzaile, hispanista, idazle eta bidaiaria, Hong Kongeko laugarren gobernadorea (j. 1792).
• 1890 – Gilen III.a Herbehereetakoa, Herbehereetako errege eta Luxenburgoko duke-handia (j. 1817).
• 1902 – Walter Reed, estatubatuar kirurgialaria, patologoa eta bakteriologoa (j. 1851).
• 1916 – Charles Booth, britainiar gizarte-ikertzailea, positibista eta erreformatzailea (j. 1840).
• 1919 – Henry Gantt, estatubatuar ingeniari eta kudeaketa aditua (j. 1861).
• 1927 – Stanislaw Przybyszewski, poloniar idazlea (j. 1868).
• 1934 – Giovanni Brunero, italiar txirrindularia (j. 1895).
• 1937 –
  • Jagadish Chandra Bose, bengalar botaniko eta fisikaria (j. 1858).
  • George Albert Boulenger, belgo-britainiar zoologoa (j. 1858).
• 1938 – Erik Werenskiold, norvegiar margolari eta ilustratzailea (j. 1855).
• 1941 – Carola Lorenzini, argentinar hegazkinlari eta kirolaria, aireko istripuan (j. 1899).
• 1946 – Arthur Dove, estatubatuar margolaria (j. 1880).
• 1965 –
  • Frank Debenham, esploratzaile polarra, geografia irakaslea eta Scott Polar Research Instituteko lehen zuzendaria (j. 1883).
  • Elixabete Bavariakoa, Belgikako erregina ezkontidea (j. 1876).
• 1966 – Sean Thomas O´Kelly, Irlandako presidentea (j. 1882).
• 1970 – Yusof Ishak, Singapurreko lehendabiziko presidentea (j. 1910).
• 1973 – José Alfredo Jiménez, mexikar herri-musika egile eta abeslaria, inoiz izan den rantxera egile hoberenetarikoa (j. 1926).
• 1974 –
  • Aman Andom, Etiopiako estatuburua (j. 1924).
  • Cornelius Ryan, irlandar kazetari eta idazlea (j. 1920).
• 1976 – André Malraux, frantziar idazle eta politikaria (j. 1901).
• 1979 – Merle Oberon, indo-britainiar aktorea (j. 1911).
• 1989 –
  • Martin Glaessner, txekiar geologo eta paleontologoa, Kanbriarraurreko fosilekin egindako lanarengatik ezaguna (j. 1906).
  • Sidney Janis, estatubatuar arte-bildumagilea (j. 1896).
  • Armand Salacrou, frantziar antzerkigilea (j. 1899).
• 1990 – Roald Dahl, eleberri eta ipuin laburren galestar idazlea (j. 1916).
• 1991- Klaus Kinski, alemaniar aktorea (j. 1926).
• 1992 – Roy Acuff, estatubatuar abeslari, biolin-jotzaile eta abesti-idazlea (j. 1903).
• 1994 – Félix Rotaeta, espainiar aktorea (j. 1942).
• 1995 – Louis Malle, frantziar zinemagilea (j. 1932).
• 2002 –
  • Angel Martín Municio, espainiar zientzialaria (j. 1923).
  • Roberto Matta, txiletar margolaria, bere herrialdeko artistarik ospetsuenetarikoa (j. 1911).
• 2006 –
  • Philippe Noiret, frantziar aktorea (j. 1930).
  • Anita O'Day, estatubatuar jazz-abeslaria, jazzaren emakumezko ahots garrantzitsuenetakoa (j. 1919).
• 2007 –
  • Francesc Candel, valentziar idazle eta kazetaria (j. 1925).
  • Ichiji Otani, japoniar futbolaria (j. 1912).
• 2010 –
  • Pavel Lednyov, sobietar atleta (j. 1943).
  • Ingrid Pitt, poloniar-britainiar aktore eta idazlea (j. 1937).
• 2012 –
  • José Luis Borau, espainiar zinema zuzendari, ekoizle, aktore eta gidoigilea (j. 1929).
  • Larry Hagman, estatubatuar aktorea (j. 1931).
• 2015 –
  • Douglass North, estatubatuar ekonomialaria, 1993ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1920).
  • Otto Schaden, estatubatuar egiptologoa (j. 1937).
• 2016 – Rita Barberá, Valentziako alkatea (j. 1948).
• 2018 –
  • Mariano Bellver, bizkaitar jatorriko andaluziar arte-bildumagilea (j. 1926).
  • Nicolas Roeg, ingeles zinema zuzendaria eta argazkilaria (j. 1928).
• 2019 – Asunción Balaguer, kataluniar aktorea (j. 1925).
• 2020 – Sidi Mohamed Ould Cheikh Abdallahi, Mauritaniako 7. presidentea (j. 1938).
• 2021 –
  • Chun Doo-hwan, Hego Koreako presidentea (j. 1931).
  • James Fitz-Allen Mitchell, Saint Vincent eta Grenadinetako lehen ministroa (j. 1931).
  • Riuler de Oliveira Faustino, brasildar futbolaria (j. 1998).
• 2022 –
  • António da Cunha Telles, portugaldar zinemagilea eta ekoizlea (j. 1935).
  • Sandra Guida, argentinar aktorea, abeslaria eta dantzari profesionala (j. 1962).
  • Jorge Medina Barra, afro-boliviar herriaren eskubideen aldeko aktibista (j. 1968).

• Sehaska egutegiko izendegia: Josu, Josune, Iosu, Iosune, Joxune eta Jesus.