Lineako itsasontzi

Nabigazioan, lerroko itsasontzia hiru masta dituen gerra-ontzi mota bat da, bela karratuekin eta bizpahiru bizkar kanoidunak.

Horrela deitzen zitzaion itsas eskuadroien borroka-formazio berri batean (guda-eratze lerroa) erabiltzen zen itsasontzi mota zelako; XVII. eta XIX. mendeen artean erabili zen itsasontziak lerroz-lerro jarriz etsaiaren flotari, aldi berean, kanoikada trinkoak jaurti zitzakeen artilleria-horma bat eginez.

XVI. mendearen amaieran agertu zen itsasontziaren kontzeptua, Ingalaterran, lehendik zeuden ontzien bilakaera gisa, galeoia adibidez, itsas artilleriaren aurrerapenen eta belaontzien hobekuntza teknikoen ondorioz. Etsaien ontziak deuseztatu eta suntsitzeko, flotek ontzi-lerro bat aurkeztu behar izan zuten gero eta artilleria gehiagorekin, azken aukera gisa abordatzera helduz eta ordura arte zegoen itsas borroka lehorreko borrokaren luzapena zelako kontzepzioa gaindituz, non beharrezkoa zen beti etsaiarengana hurbiltzea eskuz esku borrokatzera. XVII. mendean garatu zen kontzeptua, eta XVIII.ean iritsi zen bere gorenera lerroko ontziarekin, itsas-artilleriak lerro horiek osatu eta, gainontzeko eskuadrarekin batera, maniobratzeko diseinatua.

XVIII. mendeko Espainiako Armadan, itsasontziak hiru klasetan sailkatu ziren kanoi kopuruaren arabera: lehen mailako batek, gutxienez, 100 eraman behar zituenaren eta hirugarren klaseko batek eraman behar zituen 60en artean. Inoiz egindako arma gehien izan dituen lineako ontzia Santísima Trinidad espainiarra izan zen, 136 kanoiz eta 4 morteroz armatua, 1769an Habanan (Kuba) uretaratu zena, eta Cádiz hegoaldean hondoratu zen Trafalgarreko guduan (1805) harrapatu ondoren.

Itsasontziek, eraikitzeko eta mantentzeko, egur eta bestelako material ugari kontsumitzen zuten. Etsaien talketatik babesteko, kaskoa haritz edo artezko ohol lodiak gainjarriz eratzen zen, bizkarretan metro erdiko lodiera edo gehiagoko geruzak osatzeko. Gainerako lan-bizia kobrezko plaka metalikoz estaltzen zen itsas parasitoen ekintza saihesteko, eta estopa eta alkitran geruzak txandakatzen ziren materialen iraunkortasuna areagotzeko. Artilleria astunena (42tik 32ra libra bitarteko piezak) beheko zubian zihoazen, eta, goikoetan, gero eta pieza arinagoak jartzen ziren. Bere desplazamendua 1.200 eta 3.500 tona bitartekoa izaten zen. Ontzi motela izanik eta maniobrak egiteko marinel ugari behar zituenez, itsas armadak itsasontzi txikiago ugari zituen, hala nola fragatak, korbetak, goletak edo bergantinak, flotaren mugikortasuna eta ekintza independentea behar zuten misioetarako.

Charles Henri Dupuy de Lôme ingeniari frantziarrak Napoleon itsasontziarekin hasi zuen lineako itsasontziaren azken etapa, lurrun-makina batek eusten zuen ontzi erraldoia.

XIX. mendearen bigarren erdian, itsasontzia, pixkanaka, desagertuz joan zen itsas-armadetatik, fragata blindatuak zerbitzuan sartu ondoren; lehen adibidea La Gloire frantsesa izan zen, kurioski Dupuy de Lômek diseinatua ere, 1859an; urtebete geroago, HMS Warrior ingelesa joan zen; hala ere, azken aldiz Lissako guduan erabiliko zen Italiako Hirugarren Independentzia Gerraren testuinguruan, zeinetan SMS Kaiser lineako Austriako ontziak, Tegetthoff almirantearen itsasontzi kapitana ez izan arren, parte hartze bizia izan zuen Italiako fragata blindatuen aurrean.

• Lineako ontzien bilakaera (Ingelesez)
• Ship of the Line Britainia Handiko Armadaren lerroko ontzien historia (Ingelesez)