Hungara lingvo
La hungara lingvo (hungare magyar nyelv) estas finn-ugra lingvo parolata precipe en Hungario.
| Hungara lingvo | ||
| magyar nyelv | ||
| ||
| natura lingvo • moderna lingvo • lingvo • fako | ||
|---|---|---|
| Ugra lingvaro | ||
| Parolata en | Precipe Hungario; Rumanio, Slovakio, Aŭstrio, Serbio, Kroatio | |
| Parolantoj | 12 600 000 | |
| Denaskaj parolantoj | proksimume 13,6 milionoj | |
| Skribo | latina | |
| Lingvistika klasifiko | ||
| Urala | ||
| Oficiala statuso | ||
| Oficiala lingvo en | Hungario, Eŭropa unio | |
| Reguligita de | Hungarian Research Centre for Linguistics | |
| Lingva statuso | 1 sekura | |
| Lingvaj kodoj | ||
| Lingvaj kodoj | ||
| ISO 639-1 | hu | |
| ISO 639-2 | hun | |
| ISO 639-3 | hun | |
| SIL | HNG | |
| Glottolog | hung1274 | |
| Angla nomo | Hungarian | |
| Franca nomo | hongrois | |
| Vikipedio | ||
La lingva kodo estas hu resp. hun (laŭ
ISO 639).
Skribo kaj prononco
redaktiLa hungara lingvo uzas latinajn literojn.
| Litero | Internacia Fonetika Alfabeto (Unikodo) | Esperante pli-malpli |
|---|---|---|
| A a | ɒ | ɒ / å* |
| Á á | aː | aː |
| B b | b | b |
| C c | t͡s | c |
| CS cs | t͡ʃ | ĉ |
| D d | d̪ | d |
| E e | ɛ | e |
| É é | eː | éː* |
| F f | f | f |
| G g | ɡ | g |
| GY gy | ɟ | dj |
| H h | h | h |
| I i | i | i |
| Í í | iː | iː |
| J j | j, ʝ | j, lj |
| K k | k | k |
| L l | l̪ | l |
| LY ly | j, ʝ | lj |
| M m | m | m |
| N n | n | n̪ |
| NY ny | ɲ | nj |
| O o | o | o |
| Ó ó | oː | oː |
| Ö ö | ø | ø/ö* |
| Ő ő | øː | øː/öː* |
| P p | p | p |
| (Q q) | kv | kv |
| R r | ɾ̪ | r |
| S s | ʃ | ŝ |
| SZ sz | s | s |
| T t | t̪ | t |
| TY ty | c | tj |
| U u | u | u |
| Ú ú | uː | uː |
| Ü ü | y | y/ü* |
| Ű ű | yː | yː/üː* |
| V v | v | v |
| (W w) | v | v |
| (X x) | ks | ks |
| (Y y) | i | i |
| Z z | z | z |
| ZS zs | ʒ | ĵ |
- La konsonanto r estas formata langofine.
- La duoblaj konsonantoj estas pli longe eldiritaj.
- La akcento okazas ĉiam sur la unua silabo.
- Pli longajn vokalojn signas la signo ː .
- Steleto signas tiujn sonojn ne rekte ekzistantaj en Esperanto (ɒ/å sono inter o kaj a, é kiel france, ø/ö kaj y/ü kiel skandinave, germane, finne aŭ turke).
Gramatiko
redaktiSpecifa trajto de la finn-ugraj lingvoj estas la regula aglutina vortoderivado.
Ekzemple
ház (domo), házban (en domo), házba (en domon), házhoz (ĉe domon), házamhoz (ĉe mian domon)
Tie restas la vortoradiko senŝanĝa kaj klare distingebla, la derivadoj estas tre regulaj kaj ekzistas nur malmultaj esceptoj (ĉefe, se la lasta vokalo estas supersignita egér – egeret "muso", "muson").
Similaj validas por la verboj, ekz.:
látni (vidi): verboradiko (lát) + hat (povas) = láthat (li/ŝi povas vidi)
verboradiko (lát) + hat (povas) + t (pasinto) + (a)m (persona finaĵo) = láthattam (mi povis vidi)
Personaj pronomoj
redakti| én = mi |
| te = vi |
| ő = li, ŝi, ĝi |
| mi = ni |
| ti = vi |
| ők = ili |
Ekzistas ankaŭ la pronomoj maga (singulara) kaj maguk (plurala) kiuj estas formalaj formoj. Ili volas la verbon je la tria persono.
Simplaj frazoj
redakti- Szia! = Saluton!
- Köszönöm = Dankon
- Hogy vagy? = Kiel vi fartas?
- Jól vagyok = Mi fartas bone
- Igen = Jes
- Nem = Ne
- Szeretlek = Mi amas vin
- Egészségedre! = Je via sano!
Nombroj
redakti1 - Egy
2 - Kettő (két antaŭ substantivo)
3 - Három
4 - Négy
5 - Öt
6 - Hat
7 - Hét
8 - Nyolc
9 - Kilenc
10 - Tíz
11 - Tizenegy
12 - Tizenkettő
13 - Tizenhárom
14 - Tizennégy
15 - Tizenöt
16 - Tizenhat
17 - Tizenhét
18 - Tizennyolc
19 - Tizenkilenc
20 - Húsz
21 - Huszonegy
22 - Huszonkettő
23 - Huszonhárom
30 - Harminc
33 - Harminchárom
40 - Negyven
50 - Ötven
60 - Hatvan
70 - Hetven
80 - Nyolcvan
90 - Kilencven
100 - Száz
La substantivoj post nombroj estas ĉiam je la singulara formo.
Neregulaj verboj
redaktiVerbo lenni (esti)
redaktiIndikativa prezenco
Én vagyok
Te vagy
Ő van
Mi vagyunk
Ti vagytok
Ők vannak
Verbo menni (iri)
redaktiIndikativa prezenco
Én megyek
Te mész
Ő megy
Mi megyünk
Ti mentek
Ők mennek
Verbo jönni (veni)
redaktiIndikativa prezenco
Én jövök
Te jössz
Ő jön
Mi jövünk
Ti jöttök
Ők jönnek
Specimenoj
redaktiLa Patro Nia:
Mi atyánk, aki a mennyekben vagy!
Szenteltessék meg a te neved.
Jöjjön el a te országod.
Legyen meg a te akaratod,
amint a mennyben, úgy a földön is.
Mindennapi kenyerünket add meg nekünk ma,
és bocsásd meg a mi vétkeinket,
miképpen mi is megbocsájtunk az ellenünk vétkezõknek,
és ne vígy minket kísértésbe,
de szabadíts meg a gonosztól.
Mert tied az ország, a hatalom és a dicsőség.
Mindörökké. Ámen!
Parto de la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj:
Minden emberi lény szabadon születik és egyenlő méltósága és joga van. Az emberek, ésszel és lelkiismerettel bírván, egymással szemben testvéri szellemben kell hogy viseltessenek.