Boriso la 3-a

Ĉi tiu artikolo bezonas poluradon, ĉar ĝi montras stilajn kaj/aŭ gramatikajn kaj/aŭ strukturajn problemojn, kiuj ne konformas al stilogvido. La priskribo de la problemo troviĝas ĉi tie. Bonvolu ŝanĝi la enhavon por plibonigi la artikolon.

Vi povas plibonigi la jenon: Aldonu mankanta(j)n fontindiko(j)n al la artikolo. Se vi korektis unu el la menciitaj mankoj, bonvolu forigi la koncernan parametron de la ŝablono {{Pluraj problemoj}}. Detaloj estas en la dokumentado.

Boriso la 3-a
Caro de Bulgario
Boriso la 3-a
Persona informo
Борис Клемент Роберт Мария Пий Луи Станислав Ксавие Сакскобургготски
Naskonomo	Boris Klemens Robert Maria Pius Ludwig Stanislaus Xaver Борис Клемент Роберт Мария Пий Станислав Сакскобургготски
Naskiĝo	30-an de januaro 1894 en Sofio,  Bulgario
Morto	28-an de aŭgusto 1943 en Sofio,  Bulgario
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Korinfarkto vd
Tombo	Rila-monaĥejo Vrana Palace (en) vd
Religio	ortodoksismo • katolikismo vd
Etno	bulgaroj vd
Lingvoj	bulgara • germana vd
Loĝloko	Sofio vd
Ŝtataneco	Bulgario vd
Alma mater	Vasil Levski National Military University (en) vd
Subskribo
Familio
Dinastio	Saksio-Koburgo kaj Gotao de Bulgario
Patro	Ferdinando la 1-a de Bulgario vd
Patrino	Marie Louise de Bourbon-Parma
Gefratoj	Prince Kyril, Prince of Preslav (en) , Princess Nadejda of Bulgaria (en) kaj Princess Eudoxia of Bulgaria (en) vd
Edz(in)o	Giovanna Isabella
Infanoj	Marie Louise Simeono la 2-a
Profesio
Okupo	monarko militisto oficiro lokomotivestro vd
Laborkampo	Politikisto vd
Postenoj Postenoj Tsar of Bulgaria (en) (1918–1943) vd
Honorigoj Honorigoj  Ordeno de Blanka Aglo../... 27+ vd
Caro de Bulgario
Dum	3-a de oktobro 1918 – 28-a de aŭgusto 1943
Antaŭulo	Ferdinando la 1-a, lia patro
Sekvanto	Simeono la 2-a, lia filo
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Boriso la 3-a estis la bulgara caro (la 30-an de januaro 1894 – 28-an de aŭgusto 1943) el familio Saksio-Koburgo kaj Gotao, lia patro estis bulgara caro Ferdinando la 1-a.

Baptopatro de Boriso estis la rusa caro, Nikolao la 2-a. Boriso la 3-a akiras klerecon en sofia armea akademio kaj universitato. Li fariĝas la bulgara caro, post abdiko de lia patro post la malvenko en la unua mondmilito.

Post malsukcesa agado de Stambolijskij, la ĉefministro de Bulgario (1919-23), la dekstra opozicio organizas puĉon kun apogo de la caro. Unu tagon de la puĉo, Boriso vizitis la ĉefministron en la naskiĝvilaĝo la 8-an de junio 1923 kaj donacis al li flavmelonon. La puĉo okazis aŭrore, sekvatage kaj je la 11-a horo, la caro jam nomumis Cankov al ĉefministro, oficiroj murdis Stambolijski kelkajn tagojn poste.

Responde al la puĉo, la komunistoj organizis ribelon en septembro, sed tio malsukcesis kaj la regantoj ekzekutis milojn el la ribelantoj.

La caro geedziĝis en 1930 kun itala princino Johanna por fortigi la italan orientiĝon. En majo de 1934 okazis nova puĉo: la franc-amika Zveno-grupo - kiuj volis konfederacion kun Jugoslavio. Boriso forigis ilin unu jaron poste kaj enkondukis fortan caran diktaturon.

Bulgario subskribis amikecan traktaton kun Jugoslavio en 1937. Post sukcesoj de Adolf Hitler, Bulgario turnis sin al Germanio kaj alianciĝis kun ĝi. La caro esperis teritoriajn akirojn per apogo de Germanio kaj Italio. Tio okazis en 1940-41, sed la akiritajn teritoriojn - krom Dobruĝo - perdis Bulgario post la denove perdita mondmilito.

Reciproke al la teritoriaj akiroj, Bulgario devis pli kruele trakti la judojn. Printempe de 1943 la naziaj oficistoj postulis deportadojn de la judoj. Je premo de la religiaj estroj kaj ŝtataj eminentuloj, la caro rifuzis envagonigon de la 50.000 judoj. Pro tio Hitler invitis lin en somero de 1943 al si.

Dum la renkontiĝo la 9-an de aŭgusto, Boriso defendis sian decidon kaj deklaris, ke ne volas ekmiliti kontraŭ la Sovetunio - pro la slava amikeco-. Ses tagojn poste, Hitler provis konvinki lin en Obersalzberg, sed sensukcese. La caro samtage hejmenflugis. Li sekvatage li ĉasis apron en Carska Bistrica kaj montgrimpis kun sia pli juna frato (la plej grandan bulgaran pinton Musalan).

Boriso revenis en Sofion la 23-an de aŭgusto, kie li abrupte malsaniĝis. Boriso la 3-a malfacile povis spiri, havis vomsenton, sentis premon en la brusto kaj eĉ perdis la konscion unufoje. La kuracistoj diagnozis galproblemojn ĉe li. Tiam oni alvenigis la Berlinan kuraciston, kiu ektraktis lin pro kornesufiĉo.

La sanstato de la caro ne boniĝis kaj mortis la 28-an de aŭgusto, posttagmeze. Lian morton onidire antaŭanoncis - unu jaron pli frue - la fama bulgara klarvidanto Vanga.

Pri lia morto naskiĝis konspiraj teorioj kaj oni akuzis la germanan, rusan, britan sekretservojn.

• Historio de Bulgario

v • d • r Reĝoj el la dinastio Saksio-Koburgo kaj Gotao / Windsor                 S-C-S                 Francisko 1800-06                                                                                   S-C-G 1826                 S-C-K       S-C-G 1826 Ernesto la 1-a 1806-26 1826-44   Viktoria (⚭Han)       Ferdinand ⚭ M.A. Koháry       Leopoldo la 1-a 1831–1865                                                                                       Han   Br-S-C-G   S-C-G                 Alberto   Viktoria (⚭S-C-G) 1837–1901 1876–1901   Fernando la 2-a ⚭ Maria la 2-a 1837–53   August   Leopoldo la 2-a 1865–1909   Filipo (m. 1905)                                                                           Eduardo la 7-a 1901–10 1901–10   Petro la 5-a 1853–61   Ludoviko la 1-a 1861–89   Ferdinando Фердинанд I 1887–1918         Alberto la 1-a 1909–34                                                               Win 1917                                             Georgo la 5-a 1910–36 1910–36           Karlo la 1-a 1889–1908   Boriso la 3-a Борис III 1918–43   Leopoldo la 3-a 1934–51   Karolo () 1944–51                                                                         Eduardo la 8-a 1936 1936   Georgo la 6-a 1936–52 1936–48   Emanuelo la 2-a 1908–10   Simeono la 2-a Симеон II 1943–46 § 2001–05   Baldueno la 1-a 1951–93   Alberto la 2-a 1993–2013                                                       Elizabeto la 2-a 1952–2022                           Filipo 2013–nun                       Karlo la 3-a 2022–nun Dinastiaj nomoj: S-C-S = Saksio-Coburg-Saalfeld (ĝis 1826) S-C-G = Saksio-Coburg-Gotha (ekde 1826) S-C-K = Saksio-Coburg-Koháry (⚭Han) = Hanovra dinastio geedze Han = Hanovra dinastio (⚭S-C-G) = Saksio-Coburg-Gotha geedze Br-S-C-G = Braganzo-Saksio-Coburg-Gotha Win = dinastio Windsor (ekde 1917) Regadoj: Kun jaroj de regado. Duko de Saksio-Coburg-Saalfeld (ĝis 1826), resp. de Saksio-Coburg-Gotha Reĝ[in] de Britio kaj rilataj regnoj Imperiestr[in]o de Hindio Reĝo de Portugalio Caro (reĝo) de Bulgario, § ĉefministro de Bulgario Reĝo de la belgoj, () regento de Belgio