Belarus

Republiek Belarus
Рэспубліка Беларусь (Belarussies)
Республика Беларусь (Russies)

Vlag Wapen
Volkslied: Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь (Transliterasie: Dzjarzjaoeni gimn Respoebliki Belaroes) Государственный гимн Республики Беларусь (Transliterasie: Gosoedarstvennyy gimn Respoebliki Belaroes) (Belarussies vir: "Staatsvolkslied van die Republiek Belarus")
Hoofstad	Minsk 53°55′N 27°33′O / 53.917°N 27.550°O / 53.917; 27.550
Grootste stad	Minsk
Amptelike tale	Belarussies en Russies
Regering • President • Eerste minister	Unitêre presidensiële grondwetlike republiek Aleksandr Loekasjenkoa Roman Golowtsjenko
Onafhanklikheid Vorming • Kiëf-Roes • Prinsdom Polotsk • Groothertogdom Litaue • Pools-Litause Gemenebes • Russiese Ryk • Demokratiese Republiek Belarus • SSR Belarus • Litauies-Wit-Russiese SSR • Wit-Russiese SSR • Verklaring van Soewereiniteit • Onafhanklikheid verklaar • Republiek Belarus • Onafhanklikheid erken • Huidige grondwet	882 987 ca. 1236 1 Julie 1596 1795 25 Maart 1918 1 Januarie 1919 17 Februarie 1919 31 Julie 1920 27 Julie 1990 25 Augustus 1991 19 September 1991 26 Desember 1991 15 Maart 1994
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	207 600[1] km2  (86ste) 80 155 myl2 1,093
Bevolking  - 2024-skatting  - 2019-sensus  - Digtheid	9 501 451[1] (97ste) 9 413 446 45,8 / km2 (142ste) 118,5 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $234,661 miljard[2] (73ste) $25 685[2] (71ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $69,048 miljard[2] (74ste) $7 558[2] (82ste)
MOI (2022)	0,801[3] (69ste)  –  hoog
Gini (2020)	24,4[4] –  laag
Geldeenheid	Roebel (BYR)
Tydsone  - Somertyd	VOT (UTC+3) nie toegepas nie (UTC+3)
Internet-TLD	.by en .бел[5]
Skakelkode	+375
a. wetlikheid betwis[6][7][8]

Belarus (Belarussies: Беларусь, Belaroes, [bʲɛlaˈrusʲ], luister (hulp·inligting); Russies: Беларусь, [bʲɪlɐˈrusʲ], luister (hulp·inligting)), amptelik die Republiek Belarus (Belarussies: Рэспубліка Беларусь, Respoeblika Belaroes, [rɛsˈpublʲika bʲɛlaˈrusʲ]; Russies: Республика Беларусь, Respoeblika Belaroes, [rʲɪsˈpublʲɪkə bʲɪlɐˈrusʲ]) en voorheen bekend as Wit-Rusland, is 'n landingeslote land in Oos-Europa. Dit is oorwegend plat, met baie vleilande, en is landgebonde met Rusland in die noorde en ooste, Oekraïne in die suide, Pole in die weste en Letland en Litaue in die noorde. Minsk is die hoofstad en ook die grootste stad in die land. 'n Derde van die land is bebos en landbou is een van die sterkste ekonomiese sektore.^[9]

Tot en met die 20ste eeu het die Belarusse nie 'n geleentheid gehad om 'n aparte nasionale identiteit te ontwikkel nie, siende dat die land van die hedendaagse Belarus aan verskeie ander lande behoort het. Ná die kortstondige Wit-Russiese Volksrepubliek (1918–19) het die land as die Wit-Russiese Sosialistiese Sowjetrepubliek deel van die Sowjetunie geword.

Die finale vereniging van die verskillende dele van die land met sy moderne grense het in 1939 plaasgevind, toe grondgebied van etniese Belarusse, wat deel van Pole was, deur die Sowjetunie geannekseer en by die Wit-Russiese Sowjetrepubliek gevoeg is. Die gebied en sy nasie het grootskaalse verwoesting ervaar tydens die Tweede Wêreldoorlog: die land het 'n kwart van sy bevolking verloor en meer as die helfte van sy ekonomiese hulpbronne.

Die land het in die jare ná die oorlog stelselmatig herstel en is een van die stigterslede van die Verenigde Nasies. Die parlement van die republiek het die soewereiniteit van Wit-Rusland op 27 Julie 1990 verklaar en, ná die ontbinding van die Sowjetunie, is Wit-Rusland op 25 Augustus 1991 onafhanklik verklaar. Aleksandr Loekasjenko is sedert 1994 die land se president. Belarus is sedert 1996 besig om met Rusland te onderhandel om as 'n enkele staat, die Unie van Rusland en Belarus, te verenig.

Die grootste deel van Belarus se 9,5 miljoen inwoners woon in die stedelike gebiede om Minsk en ander streekshoofstede. Die land het twee amptelike tale: Belarussies en Russies. Die land erken nie 'n staatsgeloof nie, alhoewel die Russies-Ortodokse geloof die primêre geloof in Belarus is.

Ná sy onafhanklikwording in 1991 het Belarus net 'n kort fase van politieke en ekonomiese vryheid beleef voordat Aleksandr Loekasjenko, 'n voormalige direkteur van 'n kolchos (gemeenskapsplaas), aan bewind gekom het. As president het hy die ou stelsel van planekonomie behou – na bewering veral om te verhoed dat die Belarussiese ekonomie deur oligarge oorheers word.

So beheer die Belarussiese staat steeds sowat 70 persent van die ekonomie, met uitsondering van enkele bedrywe soos telekommunikasie wat intussen geprivatiseer is. Tans word 55 persent van die totale nywerheidsproduksie deur slegs 55 ondernemings gelewer.^[10]

Belarus is steeds een van die voorste vervaardigers van landboumasjinerie in Oos-Europa wat markte in alle lande van die voormalige Sowjetunie bedien. Hierdie uitvoere het net soos goedkoop energie-invoere uit Rusland verseker dat Belarus se ekonomie aanvanklik stewig vertoon het. 'n Vyfde van alle Russiese gas- en ruolie-uitvoere na Europa word in pyplyne vervoer wat deur Belarus loop.

Die ekonomiese opswaai is eers in 2007 gestuit toe Rusland sy indirekte subsidies vir brandstofuitvoere na Belarus meteens gestaak het. Prysverhogings vir gas en ruolie het Belarus in 'n ekonomiese krisis gedompel en president Loekasjenko was genoodsaak om verskeie liberale hervormings deur te voer. In 2010 is lone en pensioene ter geleentheid van die presidensiële verkiesing met tot 50 persent verhoog. Maar die Belarussiese bewind se bloedige optrede teen betogers het daartoe gelei dat die land sedertdien in politieke en ekonomiese isolasie verkeer.

Die tekort op die handelsrekening is intussen op 'n ongekende hoë vlak. Die wisselkoers van die Belarussiese roebel teenoor belangrike buitelandse geldeenhede het sedert Januarie 2011 met 70 persent gedaal. Buitelandse valutareserwes het in die eerste vyf maande van 2011 met sowat 'n kwart teruggesak en die inflasiekoers is volgens amptelike skattings tussen 33 en 39 persent.

Die enigste land wat tans nog bereid is om op ekonomiese gebied met Belarus saam te werk, is Rusland. Die prys wat die Loekasjenko-bewind hiervoor moet betaal, is die privatisering van Belarussiese ondernemings. So het Russiese energiereuse reeds die helfte van Belarus se pypleidingstelsel oorgeneem en stel tans ook belang in die ander vyftig persent. Belarussiese raffinaderye en die staatsonderneming Belaruskali, een van die belangrikste produsente van kunsmis ter wêreld, staan eweneens bo-aan die wenslys van Russiese beleggers.

Kultuur geniet hoë prioriteit in Belarus. Kenmerkend van die kulturele lewe in die land is die soeke na 'n nasionale Belarussiese identiteit tussen die westelike landsdele met hul sterk Pools-katolieke en die oostelike gebiede met hul sterk Russies-ortodokse invloede.^[11] Hierby speel staatsinstellings 'n leidende rol. In die jare ná die onafhanklikwording het die Belarussiese staat toenadering tot die Russiese taal en kultuur bevorder. Hierdie beleid is intussen ten gunste van Belarus se eie taal en kulturele tradisies laat vaar. So is 2011 byvoorbeeld tot die "Jaar van Belarussies" verklaar. Sowel Belarussies as Russies het die status van amptelike tale.

Kulturele aktiwiteite is in die hoofstad Minsk gekonsentreer, terwyl die vyf provinsiale hoofstede 'n mindere rol in die kulturele lewe speel. Minsk het ondanks alle ekonomiese moeilikhede steeds 'n ryk kultuurlewe wat ten opsigte van klassieke kunsvorms soos musiek, teater en ballet met ander metropole kan meeding. Die bewoners van landelike gebiede hou vas aan hul plaaslike tradisies.

Die Departement van Kultuur probeer om die kulturele lewe te bevorder op provinsiale vlak deur inisiatiewe soos die titel "kultuurhoofstad van Belarus" wat in 2010 vir die eerste keer aan Polatsk, die oudste stad van Belarus in die noorde van die land, toegeken is. Kulturele instellings uit Minsk soos die operateater, filharmonie en museums het hier opvoerings en uitstallings aangebied.

In 2011 het Homel, 'n stad in die suidooste wat in 1142 gestig is, vanweë sy kulturele aktiwiteite die titel "kultuurhoofstad" gedra. Homel is naas Oeljanofsk in Rusland tergelykertyd as een van twee kultuurhoofstede van die Gemenebes van Onafhanklike State in 2011 aangewys.

Sowel staats- as privaat instellings in die kuns- en kultuurbedryf ondervind befondsingstekorte. Kulturele aktiwiteite – veral dié van kritiese en kreatiewe kunstenaars – word deur 'n aantal regulasies en beheermaatreëls van staatskant af belemmer.

Die Departement van Kultuur het in Junie 2010 'n "Raad vir die belange van Belarusse in die buiteland" gestig waarin regeringsamptenare, burgers en Belarusse in die buiteland verteenwoordig is. Hierdie liggaam koördineer kulturele aktiwiteite in die buiteland. Daarnaas word beplan om 'n netwerk van Belarussiese kultuursentrums in buitelandse metropole soos Berlyn te skep.

• (en) "Belarus". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 Julie 2024.
• (en) "Belarus". Central Intelligence Agency. Besoek op 21 Julie 2024.
• (en) Whitaker, Joseph. (2008) Whitaker's Almanack 2008. Londen: A. & C. Black. ISBN 978-0-7136-8554-1. bl. 763.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Belarus.

• (en) Toerisme-inligting oor Belarus op Wikivoyage
• (be) (en) (ru) Amptelike webwerf van die Belarussiese president
• (be) (en) (ru) Amptelike webwerf van die Belarussiese departement van internasionale betrekkinge