Clómb: differenze tra le versioni

Naviga nella cronologia in modo interattivo

← Differenza precedente

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto

VisualeWikitesto

In linea

Versione attuale delle 23:57, 27 Nov 2022

Miranduléś

Bulgnaiṡ

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Artéccol in dialètt mudnés

Al clómb o pisòṅ (Columba Livia, colombo o piccione in italiàṅ) 'l è na bèstia ch'la fà part ad na famìja 'd uśèi ch'la gh'à dèntar 300 spèci, 5 sótafamìji e 42 gènar.

I sò mùscui i èṅ dimóndi fòrt e i gh parmétan ad schivàr via in présia i ustàcui, virànd da n'atra banda.

Distribusiòṅ

Al dè 'd incō, dal nostri bandi i clómb i vìvan dapartùt, in campàgna e in sità. In generàl, i s càtan in tut al mónd ma briśa in dal Pòlo sud.

Descrisiòṅ

Un clómb drē a giràr insìma a 'n marciapē

Al clómb 'l è lung 30-35 cm cun na vèrta alàra ad 62-68 cm. La part da drē sóta gl'ali l'è biànca e l'è 'l quèl più impurtànt ch'a s pōl druàr p'r arcgnós'r-i. Al clómb al gh'à anc dū righi négri ch'i cùran in sima a gl'ali griśi. La cóa la gh'à i bórd biànc. La tèsta e 'l còl i èṅ griś-blù scûr in d'l adùlt cun di riflès smeraldèṅ. I òć i èṅ aràns e i pōl'n èsar burdâ da di anèi griś-biànc. Al śampi i ténd'n al rós.

'D aspèt sìmil a 'l culumbàs (Colomba palumbus), 'l è invéci 'n pôs difarènt da lò par chi mutìṿ chè 'd sóta:

al n gh'à mia al maci biànchi 'd intór'n al còl;
al bèc 'l è brûn e minga rós e śal;
al n gh'à mia na riga biànca insìma a l'ala cuma invéci al gh'à 'l culumbàs;
al grupòṅ 'l è biànc;
la dimensiòṅ l'è n po' più pìcula.

Al clómb al viṿ da tri a sinc an da selvàdag, ma al pōl scampàr anc 15 an s'l è adumesticâ. Anc s'al gh'à 'n sarvèl pìcul, al pisòṅ 'l è bòṅ 'd arcgnós'r i quàdar, al létri d'l alfabét, 'l ghigni e 'l càncar in di tesû umàṅ ^[1].

A n è minga fàcil arcgnósar al masć da la fémna (in gènar, qvésta chè l'è più pìcula). Durànt al curtegiamènt, al masć 'l impinìs al còl 'd ària e al taca a prilàr in tónd da par lò mèntar al tuba e pò a gh cur adrē. Dimóndi vòlti la fémna la scapa via o la vóla luntàṅ e al masć al rèsta lè cuma un bambòs.

Durànt 'l acupiamènt, al masć e la fémna i s tōśan p'r al bèc e i s pìgan al còl 'l un cun cl'atra dimóndi vòlti. A la fiṅ la fémna la s mét par tèra e al masć al gh salta insìma in sla schina.

I clómb i cóvan i sò óṿ biànc, a dū a la vòlta, par 21 dè: la fémna ad dè e al masć a la nòt. Quànd i pulśèṅ i nàsan, i màgnan quél ch'i gh pòrtan i genitōr, pò i mùcian sù al péni e i vólan via da 'l gnal dòp un mèś.

Impàt in s'l ambînt

Al fat che cal bèsti chè ad sòlit i vìvan in gran nùmar in di arìi urbàni al pōl dar dimóndi prubléma dal punt ad vista igènic. Difàti i clómb i téndan a purtàr sèg dal malatìi periculóśi anc par 'l óm. A gh'è pò anc da dir che i sò pét, acsè acid, i pōlan purtàr di dan a 'l custrusiòṅ e a i munumènt.

Manéri ad dir

(CARPŚ) Clomb sasèt! N'ètra śgancèda in sim'ala plèda!! Stùfet! ;-DD (IT) Colombo assassino! Un'altra sganciata (deiezione) sulla pelata!! Stancati!
(CARPŚ) Al dòrm in gronda (al spigòsa) damànd un clomb (IT) Dorme sulla grondaia (e oscilla) come un colombo.

Culegamènt estéran

Nòti

↑ La diàgnuśi dal càncar al la farà 'n pisòṅ La Stampa, 30 ad Nuvémbar dal 2015

Animali della campagna emiliana (tradurre)

[1] La diàgnuśi dal càncar al la farà 'n pisòṅ La Stampa, 30 ad Nuvémbar dal 2015

[1]

@@ Riga 3: / Riga 3: @@
 |color=
 |bt1=Miranduléś
+|bt2=Bulgnaiṡ
 |bticona1=[[File:Mirandola-stemma.gif|16px]]
+|bticona2=[[File:Bandiera_di_Bologna.PNG|16px]]
 |ps1=
 __NOTOC__
-{{dialort | dial=Miranduléś}}
+{{dialortCass | dial=Miranduléś |cass=MUD}}
+[[File:Rock_dove_-_natures_pics.jpg|245px|thumb|right|Un clómb in vōl]]
-Al '''clómb''' (''Columba Livia'', '''colombo''' o '''piccione''' in [[italiàn]]) 'l è na bèstia ch'la fà part ad na famìja 'd uśèi cla gh'à dèntar 300 spèci, 5 sótafamìji e 42 gènar.
+Al '''clómb''' o '''pisòṅ''' (''Columba Livia'', '''colombo''' o '''piccione''' in [[italiàṅ]]) 'l è na bèstia ch'la fà part ad na famìja 'd uśèi ch'la gh'à dèntar 300 spèci, 5 sótafamìji e 42 gènar.
-[[File:Rock_dove_-_natures_pics.jpg|330px|thumb|right|un clómb in vōl]]
 I sò mùscui i èṅ dimóndi fòrt e i gh parmétan ad schivàr via in présia i ustàcui, virànd da n'atra banda.
 == Distribusiòṅ ==
-[[Immagine:Columba_livia.jpg|left|thumb|260px|un clómb ch'l è drē a giràr insìma a 'n marciapē]]
-[[File:Columbalivia-pomba.JPG|260px|thumb|left|un clómb su 'n teǵ 'd na cà]]
 Al dè 'd incō, dal nostri bandi i clómb i vìvan dapartùt, in campàgna e in sità. In generàl, i s càtan in tut al mónd ma briśa in dal [[Pòlo sud]].
-== Aspèt murfulògic ==
+== Descrisiòṅ ==
-[[Immagine:Pigeon portrait 4861.jpg|right|thumb|210px|prim piàṅ 'd un clómb a 'l tramònt]]
-[[File:Stadttaube-FelixAbraham.jpg|210px|thumb|right|un clómb pugiâ par tèra]]
+[[File:Columba_livia.jpg|left|thumb|275px|Un clómb drē a giràr insìma a 'n marciapē]]
+[[File:Columbalivia-pomba.JPG|275px|thumb|left|Un clómb su 'n teǵ 'd na cà]]
+[[File:Columba livia MHNT.ZOO.2010.11.73.7.jpg|thumb|left|275px|Du [[ōv]] dal clómb]]
 Al clómb 'l è lung 30-35 cm cun na vèrta alàra ad 62-68 cm. La part da drē sóta gl'ali l'è biànca e l'è 'l quèl più impurtànt ch'a s pōl druàr p'r arcgnós'r-i. Al clómb al gh'à anc dū righi négri ch'i cùran in sima a gl'ali griśi. La cóa la gh'à i bórd biànc. La tèsta e 'l còl i èṅ griś-blù scûr in d'l adùlt cun di riflès smeraldèṅ. I òć i èṅ aràns e i pōl'n èsar burdâ da di anèi griś-biànc. Al śampi i ténd'n al rós.
@@ Riga 40: / Riga 37: @@
 * la dimensiòṅ l'è n po' più pìcula.
-Al clómb al viṿ da tri a sinc an da selvàdag, ma al pōl scampàr anc 15 an s'l è adumesticâ.
+Al clómb al viṿ da tri a sinc an da selvàdag, ma al pōl scampàr anc 15 an s'l è adumesticâ. Anc s'al gh'à 'n [[sarvèl]] pìcul, al ''pisòṅ'' 'l è bòṅ 'd arcgnós'r i quàdar, al létri d'l alfabét, 'l ghigni e 'l càncar in di tesû umàṅ <ref>[http://www.lastampa.it/2015/11/30/scienza/benessere/la-diagnosi-di-tumore-la-far-un-piccione-PAHAZ7DQ1VmW52bLE8hEHO/pagina.html La diàgnuśi dal càncar al la farà 'n pisòṅ] ''La Stampa'', 30 ad Nuvémbar dal 2015</ref>.
 A n è minga fàcil arcgnósar al masć da la fémna (in gènar, qvésta chè l'è più pìcula). Durànt al curtegiamènt, al masć 'l impinìs al còl 'd ària e al taca a prilàr in tónd da par lò mèntar al tuba e pò a gh cur adrē. Dimóndi vòlti la fémna la scapa via o la vóla luntàṅ e al masć al rèsta lè cuma un bambòs.
@@ Riga 50: / Riga 47: @@
 == Impàt in s'l ambînt ==
-Al fat che cal bèsti chè ad sòlit i vìvan in gran nùmar in di arìi urbàni al pōl dar dimóndi prubléma dal punt ad vista igènic. Difàti i clómb i téndan a purtàr sèg dal malatìi periculóśi anc par 'l óm.
+Al fat che cal bèsti chè ad sòlit i vìvan in gran nùmar in di arìi urbàni al pōl dar dimóndi prubléma dal punt ad vista igènic. Difàti i clómb i téndan a purtàr sèg dal malatìi periculóśi anc par 'l óm. A gh'è pò anc da dir che i sò [[pét]], acsè acid, i pōlan purtàr di dan a 'l custrusiòṅ e a i munumènt.
+==Manéri ad dir==
-A gh'è pò anc da dir che i sò pét, acsè acid, i pōlan purtàr di dan a 'l custrusiòṅ e a i munumènt.
+* {{carpś}} '''Clomb''' sasèt! N'ètra śgancèda in sim'ala [[plèda]]!! Stùfet! <small>;-DD</small> {{it}} ''Colombo assassino! Un'altra sganciata (deiezione) sulla pelata!! Stancati!''
+* {{carpś}} Al dòrm in gronda (al spigòsa) damànd un '''clomb''' {{it}} ''Dorme sulla grondaia (e oscilla) come un colombo''.
+[[File:Pigeon portrait 4861.jpg|right|thumb|145px|Prim piàṅ 'd un pisòṅ]]
 == Culegamènt estéran ==
-* {{Fr}} [http://jouissezsansentraves.blogspot.com/2006/11/052-pigeon.html Soquànti fòto ad clómb]
+* {{fr}} [http://jouissezsansentraves.blogspot.com/2006/11/052-pigeon.html Soquànti fòto ad clómb]
 * {{en}} [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Columbidae.html Animal Diversiy Web]
-* {{It}} [http://www.piccioni-viaggiatori.it Fòto e filmâ di clómb dumèstic]
+* {{it}} [http://www.piccioni-viaggiatori.it Fòto e filmâ di clómb dumèstic]
+== Nòti ==
+{{References|1}}
+|ps2=
+{{dialortCass | dial=Bulgnaiṡ |cass=BLG}}
+[[File:Columba livia.jpg|right|200px|]]
+Al '''Pizån''' l é un usèl ch'al vîv spass int äl zitè, creànd [[spurcézzia]]. Al fà pèrt dla stassa famajja dal clånb.
 |sel=1
@@ Riga 63: / Riga 72: @@
 {{BESTIE EMILIANE}}
-[[ace:Mirahpati]]
-[[af:Duif]]
-[[am:ርግብ]]
-[[an:Columbidae]]
-[[ang:Culfre]]
-[[ar:حمام (طير)]]
-[[arc:ܝܘܢܐ]]
-[[ast:Palomba]]
-[[ay:Kitula]]
-[[az:Göyərçinlər]]
-[[bat-smg:Balondis (paukštis)]]
-[[be:Галубіныя]]
-[[be-x-old:Галубовыя]]
-[[bg:Гълъбови]]
-[[bn:কবুতর]]
-[[br:Columbidae]]
-[[bs:Golubovi]]
-[[ca:Colúmbid]]
-[[cs:Holubovití]]
-[[cy:Colomen]]
-[[da:Due]]
-[[de:Tauben]]
-[[el:Περιστερίδες]]
-[[en:Columbidae]]
-[[eo:Kolombedoj]]
-[[es:Columbidae]]
-[[et:Tuvilased]]
-[[eu:Uso]]
-[[fa:کبوتر]]
-[[fi:Kyyhkyt]]
-[[fo:Dúgva]]
-[[fr:Columbidae]]
-[[frr:Düüwen]]
-[[ga:Colm]]
-[[gd:Calman]]
-[[gl:Pomba]]
-[[gn:Pykasu]]
-[[gu:કબૂતર]]
-[[he:יוניים]]
-[[hi:कबूतर]]
-[[hif:Kabutar]]
-[[hr:Golubovi]]
-[[ht:Pijon]]
-[[hu:Galambfélék]]
-[[id:Columbidae]]
-[[io:Kolombo]]
-[[is:Dúfur]]
-[[it:Columbidae]]
-[[ja:鳩]]
-[[jv:Dara]]
-[[kbd:Тхьэрыкъуэ лъэпкъыр]]
-[[ko:비둘기]]
-[[ks:کوتُر]]
-[[ku:Kevok]]
-[[la:Columba (avis)]]
-[[lt:Karveliniai]]
-[[lv:Baloži]]
-[[ml:പ്രാവ്]]
-[[mn:Тагтаа]]
-[[mr:कपोताद्य]]
-[[my:ခို]]
-[[nds-nl:Duve (voegel)]]
-[[ne:ढुकुर]]
-[[nl:Duiven (vogels)]]
-[[nn:Duefamilien]]
-[[no:Duer]]
-[[nso:Leeba]]
-[[nv:Hasbídí]]
-[[oc:Colomb]]
-[[os:Æхсинæг]]
-[[pcd:Columbidae]]
-[[pl:Gołębiowate]]
-[[pnb:کگی]]
-[[ps:کوتره]]
-[[pt:Columbidae]]
-[[qu:Urpi]]
-[[ro:Columbiformes]]
-[[ru:Голубиные]]
-[[rue:Голубовы]]
-[[sc:Columbidae]]
-[[sco:Doo]]
-[[sh:Golub]]
-[[simple:Dove]]
-[[sk:Holubovité]]
-[[sl:Golobi]]
-[[sr:Голубови (породица)]]
-[[sv:Duvor]]
-[[ta:புறா]]
-[[te:పావురము]]
-[[th:วงศ์นกเขา]]
-[[tl:Kalapati]]
-[[tr:Güvercingiller]]
-[[uk:Голубові]]
-[[ur:کبوتر]]
-[[vi:Họ Bồ câu]]
-[[war:Sarapati]]
-[[zea:Duven en tortels]]
-[[zh:鸠鸽科]]
-[[zh-min-nan:Hún-chiáu]]