Και οι 12 ήταν καθάρματα (ταινία)
Το Και οι 12 ήταν καθάρματα (Πρωτότυπος τίτλος:The Dirty Dozen, σε ελληνική απόδοση «Οι Βρώμικοι Δώδεκα») είναι πολεμική ταινία του αμερικανικής παραγωγής του 1967 σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Όλντριτς. Το σενάριο βασίζεται στο ομότιτλο μπεστ σέλερ μυθιστόρημα του Έρουιν Ναθάνσον που εκδόθηκε το 1965 , το οποίο εμπνεύστηκε από μια πραγματική μονάδα του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου ειδικών κατεδάφισης πίσω από τις γραμμές από την 101η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία που ονομάζονταν "Οι Βρώμικοι Δεκατρείς". Μια άλλη πιθανή έμπνευση ήταν η δημόσια προσφορά από τον Αμερικανό Πρόεδρο Φραγκλίνο Ρούζβελτ σε 44 κρατούμενους που έκτιαν ισόβια κάθειρξη στο κρατικό σωφρονιστικό κατάστημα της Οκλαχόμα για να υπηρετήσουν στον πόλεμο του Ειρηνικού σε αποστολές αυτοκτονίας κατά των Ιαπώνων.[10]
Πρωταγωνιστούν οι Λι Μάρβιν, Έρνεστ Μποργκνάιν, Τσαρλς Μπρόνσον, Ντόναλντ Σάδερλαντ, Τέλλυ Σαβάλας, Τζον Κασσαβέτης, Τζιμ Μπράουν, Ρίτσαρντ Τζέκελ, Τζορτζ Κένεντι, Τρίνι Λόπεζ,Ραλφ Μίκερ, Ρόμπερτ Ράιαν, Κλιντ Γουόκερ και Ρόμπερτ Γουέμπερ.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται το 1944 κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου σε 12 Αμερικανούς στρατιώτες οι οποίοι είχαν καταδικαστεί για διάφορα εγκλήματα που διέπραξαν στην Αγγλία, σε θάνατο, ισόβια ή πολυετείς καθείρξεις, δίνεται προσωρινή χάρη υπό τον όρο να συμμετάσχουν σε μία αποστολή αυτοκτονίας λίγες ώρες πριν ξεκινήσει η απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία.
Η ταινία γνώρισε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία και κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερου Μοντάζ Ήχου στα 40α Όσκαρ το 1968. Το 2001, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την έβαλε στο νούμερο 65 της λίστας 100 Χρόνια...100 Θρίλερ. Επίσης δημιούργησε πολλά σίκουελ τηλεοπτικών ταινιών στη δεκαετία του 1980: The Dirty Dozen: Next Mission το 1985, The Dirty Dozen: The Deadly Mission το 1987 και The Dirty Dozen: The Fatal Mission το 1988. Επίσης ένα ριμέικ ανακοινώθηκε το 2019 από την Warner Bros.
Πλοκή
ΕπεξεργασίαΛονδίνο, 1944. Την παραμονή της απόβασης στη Νορμανδία, ο Ταγματάρχης Τζον Ράισμαν καλείται από μια ομάδα αξιωματικών, με επικεφαλής τον στρατηγό Γουάρντεν, οι οποίοι του προσφέρουν ένα λεπτό καθήκον: να εκπαιδεύσει δώδεκα κρατούμενους που καταδικάστηκαν σε θάνατο ή μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης, όπου θα πρέπει να δολοφονήσουν μια ομάδα Γερμανών αξιωματικών. Ο Ράισμαν είναι απρόθυμος για αυτό που θεωρεί αποστολή αυτοκτονίας, αλλά αναγκάζεται να συμμορφωθεί. Πηγαίνοντας στη στρατιωτική φυλακή Marston Tyne, ο λοχίας Μπόουρεν του συστήνει τους δώδεκα κρατούμενους που θα πρέπει να πείσει να λάβουν μέρος στην αποστολή, υποσχόμενος την ανάκληση της ποινής τους: μεταξύ αυτών είναι ο λιγομίλητος πρώην αξιωματικός Τζόζεφ Βάντσλαβ, ο Αφροαμερικανός Ρόμπερτ Τζέφερσον, ο ευγενής γίγαντας Σάμσον Πόσεϊ, ο θρησκευόμενος και μισογύνης μανιακός Άρτσερ Μαγκότ, ο μουσικός Χίμενεζ, ο Βέρνον Πίνκλεϊ και ο Βίκτωρ Φράνκο, ένας ασεβής γκάνγκστερ του Σικάγο με τον οποίο ο ταγματάρχης μπαίνει αμέσως σε σύγκρουση.
Οι δώδεκα τρόφιμοι αποδέχονται την πρόταση, αλλά ο Ράισμαν συνειδητοποιεί ότι η ομάδα δεν έχει το μάχημο πνεύμα, ακόμα κι αν πρέπει να αλλάξει γνώμη όταν ο Φράνκο υποστηρίζεται από τους άλλους αφού διαμαρτυρηθεί για να πάρει ζεστό νερό για να πλυθεί και να ξυριστεί. Ικανοποιημένος με τη βελτίωση των ανδρών χάρη στη σκληρή προπόνηση, ο Ράισμαν αντιμετωπίζει ωστόσο ένα άλλο εμπόδιο: η ομάδα, που τώρα ονομάζεται "η βρώμικη δωδεκάδα" λόγω της κακής υγιεινής, πρέπει να αντιμετωπίσει τη σχολή αλεξιπτωτιστών του συνταγματάρχη Μπριντ, με την οποία δεν υπήρχε ποτέ καλό κλίμα. Ο ταγματάρχης δεν μπορεί να αποκαλύψει τον σκοπό της αποστολής αλλά ο Μπριντ αποφασίζει να εισβάλει στο στρατόπεδο για να μάθει την κατάσταση. Ο Ράισμαν και οι άντρες του τον βάζουν υπό την απειλή όπλου ταπεινώνοντάς τον μπροστά σε όλους και για εκδίκηση ο Μπριντ κάνει μια κακή αναφορά στον Στρατηγό Γουόρντεν, απαιτώντας την ακύρωση της αποστολής. Ο ταγματάρχης Άρμπρουστερ επεμβαίνει για να επιλύσει την κατάσταση, προτείνοντας να δοκιμαστεί η ικανότητα της ομάδας σε μια δοκιμαστική επιχείρηση στο Ντέβον. Χάρη σε μια πονηρή στρατηγική, τα δώδεκα καθάρματα καταφέρνουν να κερδίσουν, δίνοντας την απόλυτη ταπείνωση στον Μπριντ.
Το βράδυ της αποστολής, η ομάδα πέφτει με αλεξίπτωτο στην κατεχόμενη Γαλλία. Υπεύθυνος για την δολιοφθορά της ραδιοφωνικής κεραίας του κάστρου, ο Χιμένεζ σκοτώνεται κατά τη διάρκεια της πτώσης, αλλά η αποστολή συνεχίζεται και ενώ ο Βάντσλαβ και ο Ράισμαν διεισδύουν στο κάστρο μεταμφιεσμένοι σε αξιωματικούς, οι άλλοι μπαίνουν από τα παράθυρα. Όλα κυλούν ομαλά μέχρι που ο ασταθής Μάγκοτ τρελαίνεται, σκοτώνει τον εραστή ενός αξιωματικού και αρχίζει να πυροβολεί τους συντρόφους του. Ειδοποιημένοι από τα πυρά, οι Γερμανοί αντιλαμβάνονται την εισβολή και στη συμπλοκή που ακολούθησε ο Πίνκλεϊ και άλλα μέλη της «βρώμικης δωδεκάδας» χάνουν τη ζωή τους, ενώ ο Τζέφερσον σκοτώνει τον Μάγκοτ. Βλέποντας ότι οι αξιωματικοί έχουν κλειδωθεί σε ένα καταφύγιο στα κελάρια, ο Ράισμαν σκαρφίζεται ένα νέο σχέδιο: ρίχνει χειροβομβίδες μέσω των αεραγωγών. Ο Τζέφερσον ρίχνει τις τελευταίες χειροβομβίδες που είναι απαραίτητες για την έκρηξη και τρέχει να φτάσει στους συντρόφους του αλλά σκοτώνεται μπροστά στα μάτια τους. Λίγες στιγμές αργότερα το κάστρο εκρήγνυται, σκοτώνοντας όλους τους αξιωματικούς και τερματίζοντας την αποστολή. Οι τέσσερις επιζώντες Μπόουρεν, Ράισμαν, Βάντσλαβ και Φράνκο ανοίγουν το δρόμο τους με πολυβόλα και καταφέρνουν να καταστρέψουν ένα τεθωρακισμένο όχημα, αλλά ο Φράνκο χτυπιέται στην πλάτη από έναν από τους λίγους επιζώντες Γερμανούς. Με τον Πόσεϊ να λείπει και το μεγαλύτερο μέρος των μελών της ομάδας νεκρούς, ο Ράισμαν, ο Μπόουρεν και ο Βάντσλαβ καταλήγουν στο νοσοκομείο όπου, μετά από μια επίσκεψη από τον Γουόρντεν, έχουν την ευκαιρία να σκεφτούν τους έντεκα πεσόντες συντρόφους.
Διανομή ρόλων
Επεξεργασία- Λι Μάρβιν ως Ταγματάρχης Τζον Ράισμαν
- Τσαρλς Μπρόνσον ως Τζόσεφ Βλάντσλαβ
- Τζον Κασσαβέτης ως Βίκτορ Φράνκο
- Τέλλυ Σαβάλας ως Άρτσερ Μαγκότ
- Έρνεστ Μποργκνάιν ως Στρατηγός Σαμ Γουόρντεν
- Ντόναλντ Σάδερλαντ ως Βέρνον Πίνκλεϊ
- Τζιμ Μπράουν ως Ρομπέρ Τζέφερσον
- Κλιντ Γουόκερ ως Σαμσόν Πόσεϊ
- Ρίτσαρντ Τζέκελ ως Λοχίας Μπόουρεν
- Τζορτζ Κένεντι ως Ταγματάρχης Μαξ Αρμπρούστερ
- Τρίνι Λόπεζ ως Πέντρο Χιμένεζ
- Μπεν Καράδερς ως Γκλεν Γκίλπιν
- Ρόμπερτ Ράιαν ως Συνταγματάρχης Έβερετ Μπριντ
- Ρόμπερτ Γουέμπερ ως Στρατηγός Ντέντον
- Τομ Μπάσμπι ως Μίλο Βλάντεκ
- Αλ Μαντσίνι ως Τάσσος Μπράβος
- Ρόμπερτ Φίλιπς ως Δεκανέας Κάρλ Μόργκαν
- Κόλιν Μέιτλαντ ως Σηθ Σώγιερ
- Στιούαρτ Κούπερ ως Ρόσκο Λέβερ
Κυκλοφορία
ΕπεξεργασίαΤο "Και οι 12 ήταν καθάρματα" έκανε πρεμιέρα στο Capitol Theatre στην πόλη της Νέας Υόρκης στις 15 Ιουνίου 1967[11]και προβλήθηκε στην αίθουσα της 34ης Ανατολικής Οδού την επόμενη μέρα.[12][13] Παρά το γεγονός ότι γυρίστηκε σε αναλογία διαστάσεων 1,85:1, η ταινία προβλήθηκε αρχικά σε 70 χιλ. που έκοψε το 15% της ταινίας και είχε σαν αποτέλεσμα μια κακή εμφάνιση.[14]
Υποδοχή
ΕπεξεργασίαΕισπράξεις
ΕπεξεργασίαΗ ταινία ήταν μια τεράστια εμπορική επιτυχία. Τις πρώτες πέντε ημέρες της στη Νέα Υόρκη, η ταινία είχε εισπράξεις $103.849 από 2 αίθουσες.[13] Παρήχθη με προϋπολογισμό 5,4 εκατομμυρίων δολαρίων, κέρδισε έσοδα 7,5 εκατομμυρίων δολαρίων τις πρώτες πέντε εβδομάδες, μια από τις ταινίες με τις μεγαλύτερες εισπράξεις εκείνη την εποχή·[15] Ωστόσο, στην εβδομαδιαία έρευνα εισιτηρίων του Variety, βασισμένο σε ένα δείγμα βασικών αιθουσών της πόλης, έφτασε στο Νο#2 στο box office των ΗΠΑ πίσω από το You Only Live Twice μέχρι που τελικά έφτασε στο Νο#1 στην έκτη εβδομάδα του.[16] Τελικά κέρδισε 24,2 εκατομμυρίων δολαρίων στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά από ακαθάριστα έσοδα 45,3 εκατομμυρίων δολαρίων.[17] Ήταν η τέταρτη ταινία με τις περισσότερες εισπράξεις του 1967 και η ταινία με τις περισσότερες εισπράξεις της MGM της χρονιάς. Ήταν επίσης επιτυχία στη Γαλλία, με 4.672.628 θεατές. [18]
Κριτικές
ΕπεξεργασίαΜετά την κυκλοφορία της, η ταινία απέσπασε θετικές κριτικές. Στον ιστότοπο ανασκόπησης κριτικών Rotten Tomatoes κατέχει βαθμολογία 81% με βάση 52 κριτικές, με μέση βαθμολογία 8,00/10. Η κριτική συναίνεση αναφέρει: "Αμοραλιστικό στην επιφάνεια και αποπνέοντας τεστοστερόνη, το Και οι 12 ήταν καθάρματα χρησιμοποιεί τη μάχη και το συγκλονιστικό καστ συμπαθών απατεώνων του για να προσφέρει θορυβώδη ψυχαγωγία".[19]
Κατά την κυκλοφορία, η ταινία επικρίθηκε για το επίπεδο βίας της. Ο Ρότζερ Ίμπερτ, ο οποίος ήταν στην πρώτη του χρονιά ως κριτικός κινηματογράφου για τους Chicago Sun-Times, έγραψε σαρκαστικά:
«Χαίρομαι που το Συμβούλιο Λογοκρισίας της Αστυνομίας του Σικάγο ξέχασε αυτό το μέρος του τοπικού νόμου περί λογοκρισίας όπου λέει ότι οι ταινίες δεν πρέπει να απεικονίζουν το κάψιμο του ανθρώπινου σώματος. Αν πρέπει να λογοκρίνεις, να επιμείνεις στη λογοκρισία του σεξ...αλλά αφήστε τον ακρωτηριασμό, αφήστε τον στον σαδισμό και οπωσδήποτε αφήστε τα ανθρώπινα όντα να καίγονται μέχρι θανάτου. Δεν είναι άσεμνο όσο καίγονται μέχρι θανάτου με τα ρούχα τους».[20]
Βραβεία & Υποψηφιότητες
Επεξεργασία| Οργάνωση | Κατηγορία | Υποψήφιος | Αποτέλεσμα |
|---|---|---|---|
| Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου[21] | Όσκαρ Καλύτερου Β' Ανδρικού Ρόλου | Τζον Κασαβέτης | Υποψηφιότητα |
| Όσκαρ Καλύτερου Μοντάζ | Μάικλ Λουτσιάνο | Υποψηφιότητα | |
| Όσκαρ Καλύτερου Ήχου | Στούντιο Ήχου της Metro-Goldwyn-Mayer | Υποψηφιότητα | |
| Όσκαρ Καλύτερων Οπτικών Εφέ | Τζον Πόινερ | Νίκη | |
| Αμερικανοί μοντέρ Κινηματογράφου | Βραβείο Καλύτερου Μοντάζ Ταινίας | Μάικλ Λουτσιάνο | Νίκη |
| Σωματείο Σκηνοθετών Αμερικής | Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθετικού Επιτεύγματος | Ρόμπερτ Όλντριτς | Υποψηφιότητα |
| Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου Χόλυγουντ | Χρυσή Σφαίρα Καλύτερου Β' Ανδρικού Ρόλου | Τζον Κασαβέτης | Υποψηφιότητα |
| Λόρελ | Βραβείο Κορυφαίας Ταινίας Δράσης | Υποψηφιότητα | |
| Βραβείο Κορυφαίας Ερμηνείας Δράσης | Λι Μάρβιν | Νίκη | |
| Βραβείο Κορυφαίου Β' Ανδρικού Ρόλου | Τζιμ Μπράουν | Υποψηφιότητα | |
| Τζον Κασαβέτης | Υποψηφιότητα | ||
| The Photoplay Magazine Medal of Honor | Χρυσό Μετάλλιο | Νίκη | |
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ www
.imdb .com /title /tt0061578 /. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2016. - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 stopklatka
.pl /film /parszywa-dwunastka. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2016. - ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 www
.fotogramas .es /Peliculas /Doce-del-patibulo #critFG. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2016. - ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 www
.imdb .com /title /tt0061578 /fullcredits. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2016. - ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 mojtv
.hr /film /385 /12-zigosanih .aspx. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2016. - ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 www
.imdb .com /title /tt0061578 /fullcredits. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2016. - ↑ «Robert Phillips - IMDb».
- ↑ Silver, Alain· Ursini, James (1995). Whatever Happened to Robert Aldrich?
. Hal Leonard. σελ. 269. ISBN 978-0879101855. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2020.
- ↑ «The Dirty Dozen, Box Office Information». The Numbers. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2012.
- ↑ «44 Life-Termers Ask to Fight Japs as Suicide Squad» (PDF). PM, May 3, 1942
- ↑ «The Dirty Dozen (1967)». www.catalog.afi.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2020.
- ↑ Crowther, Bosley (June 16, 1967). «The Dirty Dozen (1967)». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις June 3, 2021. https://web.archive.org/web/20210603101515/https://www.nytimes.com/reviews/movies. Ανακτήθηκε στις 2010-03-29.
- ↑ 13,0 13,1 «'Heat of Night' Scores With Crix; Quick B.O. Pace». Variety: 3. August 9, 1967. https://archive.org/details/sim_variety_1967-08-09_247_12/page/3.
- ↑ Murphy, A.D. (June 21, 1967). «Film Reviews: The Dirty Dozen». Variety: 6. https://variety.com/1966/film/reviews/the-dirty-dozen-1200421273/. Ανακτήθηκε στις March 29, 2010.
- ↑ «'Dirty Dozen' Nabs $7.5-Mil. In 5 Wks.». Variety: 3. August 9, 1967. https://archive.org/details/sim_variety_1967-08-09_247_12/page/3.
- ↑ «National Boxoffice Survey». Variety: 4. August 9, 1967. https://archive.org/details/sim_variety_1967-08-09_247_12/page/4.
- ↑ «Big Rental Films of 1967». Variety: 25. January 3, 1968. https://archive.org/details/sim_variety_1968-01-03_249_7/page/25.
- ↑ Soyer, Renaud (July 14, 2013) "Robert Aldrich Box Office" Αρχειοθετήθηκε May 11, 2020, στο Wayback Machine.. Box Office Story (in French).
- ↑ «The Dirty Dozen». Rotten Tomatoes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουνίου 2022.
- ↑ Ebert, Roger (26 Ιουλίου 1967). «The Dirty Dozen». Chicago Sun-Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2010.
- ↑ «The 40th Academy Awards (1968) Nominees and Winners». oscars.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2011.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Και οι 12 ήταν καθάρματα στον κατάλογο του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου
- Και οι 12 ήταν καθάρματα στην IMDb
- Και οι 12 ήταν καθάρματα στο AllMovie