Λάφυρο

Ως λάφυρο ορίζεται το αντικείμενο που λαμβάνεται από εχθρό μετά από μάχη είτε για την οικονομική του αξία είτε ως τρόπαιο νίκης. Ενίοτε ονομάζεται και η λεία μίας ληστείας^[1]. Γενικά, "λάφυρο" χαρακτηρίζεται κάθε αγαθό που λαμβάνεται με τη βία ως μέρος μίας στρατιωτικής ή πολιτικής νίκης ή κατά τη διάρκεια μίας καταστροφής, όπως πολέμου^[2], φυσικής καταστροφής (όπου ο νόμος και η αστική επιβολή είναι αναποτελεσματική) ή ταραχής. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης με μία ευρύτερη έννοια για να περιγράψει τις έκδηλες περιπτώσεις κλοπής και υπεξαίρεσης, όπως η "λεηλασία" ιδιωτικών ή δημόσιων περιουσιακών στοιχείων από τις κυβερνήσεις.

Τα αποκτήματα απ' όλες αυτές τις ενέργειες μπορούν να περιγραφούν ως λεία, λάφυρα ή πλιάτσικο.

Ο όρος του λαφύρου διαφέρει από αυτόν της "λείας" που αφορά περισσότερο ιδιωτική περιουσία χαρακτηριζόμενη εχθρική και που απαντάται κυρίως στον κατά θάλασσα πόλεμο, ειδικότερα για πλοία. Η ενέργεια αρπαγής λαφύρων ονομάζεται λαφυραγωγία ή λαφυραγώγηση σε αντιδιαστολή της λεηλασίας όπου εκεί συνυπάρχουν και οι έννοιες της κλοπής και της καταστροφής.

Τα λάφυρα είναι γνωστά στην ιστορία από τους αρχαιότατους πολέμους, και πολλές φορές ίσως να ήταν και ο κύριος σκοπός των πολέμων. Από τους Ομηρικούς χρόνους, τους λεγόμενους και ηρωικούς απαντάται ο όρος αυτός που η διανομή τους μεταξύ των πολεμιστών αποτελούσε και θεσμό, του οποίου όμως η ηθική βάση ουδέποτε αμφισβητήθηκε. Ο αρχηγός ελάμβανε το σπουδαιότερο και μεγαλύτερο μέρος εξ αυτών και το υπολειπόμενο μοιράζονταν εξ ίσου οι πολεμιστές. Βέβαια σ΄ εκείνους τους χρόνους, λάφυρα δεν αποτελούσαν μόνο οι εξαρτήσεις, οι πανοπλίες και οι πολεμικές μηχανές αλλά ακόμη και οι αιχμάλωτοι, άνδρες γυναίκες και παιδιά, που θεωρούμενοι ως δούλοι μοιράζονταν ομοίως με τα λάφυρα. Τέτοιας περίπτωσης πρόσωπα, μετά την αιχμαλωσία τους ήταν η Ανδρομάχη, η Κασσάνδρα, η Βρισηίς και άλλες γυναίκες της Τροίας, που μετατάχθηκαν στη θέση του δούλου και της παλλακίδας ως λάφυρα οδηγούμενα στην κυριότητα Αχαιών αρχηγών.

Στους πολέμους των ιστορικών χρόνων τα λάφυρα καθώς και ο τρόπος διανομής τους ελάχιστα διαφέρουν από τους ηρωικούς χρόνους. Και στους πολέμους αυτούς λάφυρα θεωρούνται και τα πράγματα και οι αιχμάλωτοι μεθιστάμενοι σε κατάσταση δούλων που διανέμονταν ως λάφυρα στην κυριότητα των νικητών. Στους πολέμους όμως αυτούς η διανομή των λαφύρων γίνεται κατά την απόλυτη κρίση του αρχηγού είτε κατά βαθμό επιδειχθείσης ανδρείας και τόλμης στη μάχη είτε κατά ισομοιρία μεταξύ των μαχητών. Πάντα όμως ένα μέρος εξ αυτών αποτελούσε αφιέρωμα προς τους θεούς και ειδικότερα για το Μαντείο των Δελφών.

Στους Ρωμαϊκούς χρόνους διαπιστώνεται πως οι Ρωμαίοι φημίζονταν για τον ζήλο τους στις λαφυραγωγήσεις. Στην περίοδο όμως αυτή διαπιστώνεται πως τα λάφυρα θα πρέπει να εκποιούνται και το δε τίμημα εξ αυτών να καταβάλλεται στο δημόσιο ταμείο. Παρά ταύτα η επιταγή αυτή ουδέποτε ή πολύ σπάνια εφαρμόσθηκε. Αργότερα οι Φράγκοι αποδείχθηκαν δεινοί λαφυραγωγοί, ιδίως στους χρόνους των Σταυροφοριών. Για παράδειγμα οι Ενετοί κόσμησαν τον ναό του Αγίου Μάρκου από τα λάφυρα που πήραν από την Κωνσταντινούπολη μετά την άλωση που υπέστη απ΄ αυτούς το 1204. Και οι Τούρκοι όμως δεν υστέρησαν σε λαφυραγωγία ανθρώπων. Αλλά ακόμη και ο Μέγας Ναπολέων στις κατακτήσεις του εφάρμοσε συστηματική λαφυραγωγία.

Στη σύγχρονη αντίληψη του όρου τα λάφυρα περιορίζονται μόνο σε κινητές αξίες του εχθρού ή του αντίπαλου κράτους. Ως λάφυρα (πολέμου) θεωρούνται τα λεγόμενα πολεμοφόδια παλαιότερα και σήμερα πυρομαχικά, οπλισμός βαρύς και φορητός, άρματα μάχης, στρατιωτικά οχήματα ή άλλα κρατικά μέσα μεταφοράς, καύσιμα από αποθήκες καυσίμων κλπ και γενικά οτιδήποτε που μπορεί να εξυπηρετήσει σ΄ οποιοδήποτε βαθμό τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων. Τα αντικείμενα αυτά περιερχόμενα στην κυριότητα του ενός των εμπολέμων νόμιμα κρατούνται απ΄ αυτόν και δεν επιστρέφονται ακόμη και μετά τη λήξη του πολέμου, εκτός της περίπτωσης αντεπίθεσης και επανάκτησης οπότε και χάνουν τότε την έννοιά τους, ως λάφυρα. Μέγιστης σημασίας λάφυρα αποτελούσαν πάντα και αποτελούν οι σημαίες και τα στρατιωτικά εμβλήματα του αντιπάλου με ηθικές και ψυχολογικές προεκτάσεις, αντίθετες κάθε φορά, των αντιπάλων.

Συνεπώς στη σύγχρονη αντίληψη του διεθνούς δικαίου η ιδιωτική περιουσία σε καμία περίπτωση δεν θεωρείται ή δεν μπορεί ν΄ αποτελέσει αντικείμενο λαφυραγωγίας.

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Looting στο Wikimedia Commons