Rafa

Rafa kòralowô to je tak pò prôwdze pòdwòdnô "żëjącô kamizna",bò zbòdowónô je z malinczich zwierzãtków. Je òna tak wiôlgô, że mòżna ją rozpòznac nawetka z miesąca. Mieszkô na ni wiele jistotów, chtërnëch farwòtã mòżna pòrównac blós z tropikalnyma lasama.

Kòralowé rafë zbùdowóné są z tësãcy żëjątków z familji anemònów - pòlipów. Pòlipë ùkłôdają sã twòrząc kalkòwé srąbë, chtërne mòżna czesto letkò òddzelëc òd resztë cała zwierzãca. Òb czas rozmnôżaniô pòlipów, rafa rozrôstô sã wszerz i w górã. Kòżdi pòlip pòłączony je z sąsôdã pòwrozã z żëwëch tkanków i tim spòsobã wzmòcniô sztrukturã. Kalkòwé wòdorostë, chtërne wëzdrzą jak czerwioné kłãbczi watë, są wôżnyma dzélama twòrzącyma rafã. Wërôbiają òne kalk, chtëren ùmacniô rafã. Jiny wòdorostë żëjący na zberkù rafë, robią takô jakbë "mùrarskô zaprawã" wiążącô szëchtë òsadowé. Tim spòsobã zrzesznica twòrzi wiôlgą bùdacëja, na chtërny blós tam sam, dze są niezamieszkóné srąbë, żëją kòralowce. Kòżdi zort kòralowca mô swójsczé mòdło rostë, dlôte spòtikónô je takô rozmajitosc fòrmów - òd ùzemków, tôflów i wiôldżich platów, pò wierzchleznë, grëbi gałąze i sztrukturë w fòrmie rogów.

Wikszô czãsc kòralowca je biôłô. Je to sztof, z chtërnegò zbùdowóny je srąb nieżëwëch ju pòlipów.Żëwi pòlipë mają czãsto bòkadną farwòtã. Różné zortë kòralowców - wiejôkòwati i pierzasti, a téż pòkrewné z nima szwamë i jinszé jistotë mają snôżé farwë: czerwioné, żôłté, apfelzynowé, lilewé, różewé i zeloné. Mòdré i żôłté òkùnczi, a fòsfòrowé lilewé i żôłté lëpny rëbë,jidą na miónczi z żëwò ùpstrzonyma, czerwiono - biôłima mòrsczima smôłżkama,szmaragdowima rozgwiôzdama żnijowatima i mòdrima rozgwiôzdama mòrsczima.

Kòralową rafã zamieszkiwają różné zwierzãta, òd malinczich chùtczich zôwlôgów pò wiôldżé rekinë. Żółwie mòrsczi wëstãpùją tuwò w taczi wielenie, jak nigdze jindze na swiece. Spòkójné mòrsczé mùże, półsostrë mòrsczich élefantów, płëwają zgniło westrzód trôwë mòrsczi, a ptôchë - chòcbë le czaple - łowią rëbë w snôdczi wòdze. Òkróm 400 zortów kòralowców, na rafie żëje 200 zortów mitkôczów i wiãcy niżle 2000 zortów rëbów. Wiôlgô armiô zwierzãtów toczi kòralową rafã - m. jin szwamë, robôczi, mùszle, mòrsczé jéże i smôłżczi żëwiącé sã kòralowcama. Różné zortë rëbów téż zjôdają żëwi kòralowce np. szpérozãbë.

Zdrzódło Enciklopediô zwierzãtów òd A do Z