لونا ٢
لونا٢ کەشتی لونا ٢ (بە ڕووسی : Луна ٢) کە لە سەرەتادا ناوی دووەم موشەکی گەردوونی سۆڤیەت بوو و لە میدیای هاوچەرخدا نازناوی لونیک ٢ی لێنرا، شەشەم کەشتی ئاسمانی پڕۆژەی لونای یەکێتیی سۆڤیەت بوو کە بۆ سەر مانگ هەڵدرا، E-1 ژمارە ٧. یەکەم کەشتی ئاسمانی بوو کە گەیشتە ڕووی مانگ، هەروەها یەکەم تەنی دروستکراوی مرۆڤ بوو کە بەرکەوتنی لەگەڵ تەنێکی ئاسمانی دیکەدا هەبوو.
کەشتییە ئاسمانییەکە لە ١٢ی ئەیلوولی ١٩٥٩ لەلایەن موشەکی (Luna 8K72 s/n I1-7B)ەوە هەڵدرا. ڕێگایەکی ڕاستەوخۆی بۆ سەر مانگ پەیڕەو کرد. جگە لە گواستنەوەی ڕادیۆیی کە زانیاری تەلەمێتری دەنێرن بۆ سەر زەوی، کەشتییە ئاسمانییەکە هەورێکی گازی سۆدیۆمی ئازاد کرد بۆ ئەوەی بتوانرێت جوڵەی کەشتییە ئاسمانییەکە بە شێوەیەکی بینراو چاودێری بکرێت.
پشتێنە
دەستکاریلونا ١ و ٢ و دوو کەشتی ئاسمانی پڕۆژەی لونا پێش خۆی بەشێک بوون لە زنجیرە کەشتییە ئاسمانییەکانی( Ye-1 ) کە بارستەی ١٥٦ کیلۆگرام (٣٤٤ پاوەند) بوو. ئەو ئەرکانەی لونا کە نەیانتوانی بە سەرکەوتوویی دەستپێبکەن یان ئەنجامێکی باش بەدەستبهێنن [١]، ناویان نەهێنرا و بە ئاشکرا دانیان پێدا نەنرا، یەکەم پشکنەری کە ناوی نەهێنراوە لە کاتی هەڵدانیدا لە ٢٣ی ئەیلوولی ١٩٥٨ تەقیەوە، دوو هەڵدانی دیکە لە ١١ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٨ و ٤ی کانوونی دووەمی ١٩٥٨ هەوڵدرا سەرکەوتوو نەبوو. لونا ١ چوارەم هەوڵی هەڵدانی بوو و یەکەم سەرکەوتنی بەشەکی بەرنامەکە بوو. لە ساڵی ١٩٥٩ کەوتە خوارەوە و ٥٩٦٥ کیلۆمەتر (٣٧٠٦ میل) لە مانگ دوورکەوتەوە. [٢]
یەکێک لە ئەرکەکان لونا یەکەم و لونا ٢ی جیاکردەوە، شکستێکی هەڵدانی کە بە پشکنەرێکی بێناو لە ١٨ی حوزەیرانی ١٩٥٩ ڕوویدا. لونا ٢ شەشەمین هەوڵی یەکێتی سۆڤیەت دەبێت بۆ کاریگەری لەسەر مانگ. دووەم زنجیرەی (Ye-1a) بوو، دەستکاری کرا بۆ ئەوەی باری سوودبەخشی قورستر هەڵبگرێت کە ١٥٦ کیلۆگرام بوو و بارستەی کۆی گشتی ٣٩٠.٢ کیلۆگرام بوو (٨٦٠ پاوەند). لونا ٢ لە دیزایندا هاوشێوەی لونا ١ بوو، پشکنەرێکی بۆشایی گۆشەیی بوو کە ئەنتێنەی دەرکەوتوو و ئامێرەکانی تێدابوو. هەروەها ئامێرەکە هاوشێوەی لونا ١ بوو، کە موگناتیسی سێ میحوەریی فلۆکسگەیت، دۆزەرەوەی پیزۆئێلکتریکی، ژمێرەری پەرشوبڵاو، تەڵەی ئایۆن و دوو ژمێرەری دەردانی غازی لەخۆگرتبوو، لە کاتێکدا لونا ٢ شەش ژمێرەری دەردانی غازی لەخۆگرتبوو. هیچ سیستەمێکی پاڵنەر لەسەر خودی لونا ٢ نەبوو. [٣]
باری سوودبەخش
دەستکاریلونا ٢ پێنج جۆری جیاوازی ئامێری هەڵگرتبوو بۆ ئەنجامدانی تاقیکردنەوە جۆراوجۆرەکان، لەکاتێکدا لە ڕێگادا بوو بۆ سەر مانگ ژمێرەری پەرشوبڵاو بۆ پێوانەکردنی هەر تیشکێکی ئایۆنیزەکردن و دۆزەرەوەی تیشکی چێرێنکۆڤ بۆ پێوانەکردنی تیشکی کارۆموگناتیسی کە بەهۆی تەنۆلکە بارگاوییەکانەوە دروست دەبێت بەکارهێنران، ئامانجی زانستی سەرەکی ژمێرەری گەیگەر کە لەسەر لونا ٢ داندرابوو بۆ دیاریکردنی سپێکتریمی ئەلکترۆنی پشتێنەی تیشکی ڤان ئالن بوو، پێکهاتبوو لە سێ ژمێرەری دەردانی غازی (STS-5 ) کە لە دەرەوەی دەفرێکی هەواگۆڕکێ دانرابوو، دوا ئامێر لەسەر لونا ٢ موگناتیسی پێوەرێکی سێ پێکهاتەیی فلۆکسگەیت بوو. هاوشێوەی ئەوەی بوو کە لەسەر لونا ١ بەکارهات بەڵام مەودای داینامیکی بە فاکتەری (٤ بۆ ±٧٥٠ گاما (nT) کەمکرایەوە بەجۆرێک کە نادڵنیایی کوانتەکردن ±١٢ گاما بوو، ئامێری پشکنەرەکە بە پاتری (زیو-زینک و جیوە-ئۆکسید) کاری دەکرد.
هەروەها کەشتییە ئاسمانییەکە ئاڵای سۆڤیەتیی هەڵگرتبوو کە لەسەر پشکنەرەکە و لەسەر موشەکی لونا ٢ دانرابوو، دوو ئاڵای شێوە گۆیی لە پشکنەرەکەدا ڕووکارەکانیان بە ٧٢ توخمە پێنجگۆشەیی داپۆشرابوو بە شێوەیەکی هاوشێوەی ئەوەی کە دواتر تۆپی پێی پەیوەندییەکان بەکاریان هێنا.لە ناوەڕاستدا بارگەیەکی تەقینەوە هەبوو کە بۆ شکاندنی گۆیەکە داڕێژرابوو، قەڵغانە پێنجگۆشەکانی بە هەموو ئاراستەکاندا دەنارد. هەر توخمێکی پێنجگۆشەیی لە ئالۆوی تیتانیۆم دروستکرابوو، پێنجگۆشەی ئاسایی ناوەندی ئاڵای دەوڵەتی یەکێتی سۆڤیەتی لەسەر بوو کە لە خوارەوە پیتەکانی سیریلیکی (СССР ("سۆڤیەت") هەڵکەندرابوو و بە پێنج پێنجگۆشەی نائاسایی دەورە درا بوو، ئاڵای سێیەم نەخشاندنی هاوشێوە بوو لەسەر شریتە ئەلەمنیۆمییەکان کە لەسەر دوا قۆناغی موشەکی لونا ٢ چەسپێندرابوون.
زاناکان ڕێوشوێنی خۆپارێزی زیادە و دیارینەکراویان گرتەبەر بۆ ڕێگریکردن لە پیسبوونی بایۆلۆژی مانگ.
ئەرک
دەستکاریڕێڕەوی
دەستکاریبۆ یەکەمجار لە ٩ی ئەیلوولی ١٩٥٩ هەوڵی هەڵدانی درا بەڵام بزوێنەرەکانی قۆناغی یەکەم نەیانتوانی بگەنە پاڵنەرێکی تەواو و لە کاتی هەڵدانی موشەکەکەدا لەبارچوو، هەوڵی دووەم لە ١٢ی ئەیلوولی ١٩٥٩ ڕوویدا و لونا ٢ لە کاتژمێر ٠٦:٣٩:٤٢ بە کاتی جیهانی هەڵدرا.
کاتێک کەشتیەکە گەیشتە خێرایی هەڵهاتنی زەوی، قۆناغی سەرەوە جیاکرایەوە، ئەمەش ڕێگەی بە پشکنەرەکە دا بە ڕێگای خۆیدا بۆ مانگ گەشت بکات. لونا ٢ بە هێواشی ڕێی دەکرد، هەر ١٤ خولەک جارێک خولانەوەی تەواوی دەکرد، لە هەمان کاتدا سیگناڵی ڕادیۆیی بە خێرایی (١٨٣.٦، ١٩.٩٩٣ و ٣٩.٩٨٦) مێگاهێرتز دەنارد، پشکنەرەکە بە بەکارهێنانی سێ گواستەرەوەی جیاواز دەستی کرد بە گواستنەوەی زانیاری بۆ سەر زەوی، ئەم گواستەرانە زانیاری وردیان لەسەر ڕێڕەوەکەی دەدا، ئەمەش ڕێگەی بە زانایان دا کە حیساب بکەن کە فڕۆکەی لونا ٢ لە دەوروبەری کاتژمێر ٠٠:٠٥ی ١٤ی ئەیلول (بەکاتی مۆسکۆ) لەسەر مانگ نیشانەی خۆی نارد و لە ڕادیۆی مۆسکۆوە ڕاگەیەندرا.
کاریگەری مانگ
دەستکاریلونا ٢ ڕێگایەکی ڕاستەوخۆی گرتەبەر بۆ سەر مانگ، بە خێرایی سەرەتایی لە زەویەوە دەستی پێکرد کە ١١.٢ کیلۆمەتر لە چرکەیەکدا (٢٥.٠٠٠ میل لە کاتژمێرێکدا) و کاریگەری لەسەر مانگ هەبوو بە نزیکەی ٣.٣ کیلۆمەتر لە چرکەیەکدا (٧.٤٠٠ میل لە کاتژمێرێکدا). نزیکەی ٠° ڕۆژئاوا و ٢٩.١° باکووری ناوەندی دیسکی بینراو لە کاتژمێر ٠٠:٠٢:٢٤ (بەکاتی مۆسکۆ) لە ١٤ی ئەیلوولی١٩٥٩ گەیشتە سەر ڕووی مانگ، ئەم پشکنەرە بووە یەکەم (مرۆڤ-پشکنەر) شتێکی دروست کردووە بۆ ئەوەی بەر تەنێکی ئاسمانییەکی تر بکەوێت، کەشتی ئاسمانی لونا ٢ هەورێکی هەڵمی بڵاوکردەوە کە فراوان بوو بۆ ٦٥٠ کیلۆمەتر (٤٠٠ میل) و لە لایەن ڕوانگەکانی (ئەلما عەتا، بیوراکان، ئەباستومانی، تفلیس و ستالیناباد) بینرا. هەروەها ئەم هەورە هەڵمە وەک تاقیکردنەوەیەک کاری کرد بۆ ئەوەی بزانێت چۆن گازی سۆدیۆم لە بۆشایی و سفر کێشکردندا کاردەکات. هەروەها دوا قۆناغی ئەو موشەکە کە لونا ٢ی هەڵگرتبوو نزیکەی ٣٠ خولەک دوای لونا ٢ بەر ڕووی مانگ کەوت، بەڵام نادڵنیایی هەبوو کە لە کوێ نیشتووەتەوە.
بێرنارد لۆڤێل نزیکەی پێنج کاتژمێر پێش ئەوەی کاریگەری لەسەر مانگ هەبێت دەستی بە بەدواداچوونی پشکنەرەکە کردووە و هەروەها گواستنەوەی لە پشکنەرەکەوە تۆمارکردووە، کە لەناکاو کۆتایی دێت. ئەو تۆمارەکەی لە کاتی پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا بۆ ڕۆژنامەنووسان لە نیویۆرک لێدا بۆ ئەوەی دواجار زۆربەی چاودێرانی میدیایی قەناعەت پێبکات بە ڕەسەنایەتی ئەرکەکە.
ئەنجامەکان
دەستکاریئامێری دیاریکردنی تیشک و موگناتیسی پێوەر بەدوای کێڵگە موگناتیسی و تیشکییەکانی مانگدا دەگەڕان کە هاوشێوەی پشتێنەی تیشکی ڤان ئالن لە دەوروبەری زەویدا بوون، زانیارییان دەنارد نزیکەی جارێک لە هەر خولەکێکدا تا دوا گواستنەوەی کە نزیکەی ٥٥ کیلۆمەتر (٣٤ میل) لە ڕووی مانگەوە دوور بوو . هەرچەندە پێوانەکانی پێشووی پشتێنەکانی تیشکی ڤان ئالنی سەلماند کە لە لونا ١ لە دەوروبەری زەوی وەرگیراون، نەیتوانی هیچ جۆرە پشتێنەیەکی تیشکدانەوە لە دەوروبەری مانگ لە سنووری موگناتیسی پێوەرەکەی یان لە دەرەوەی سنوورەکانی دەستنیشان بکات.
لونا ٢ گۆڕانکاری کاتی لە شلەی ئەلکترۆن و سپێکتریمی وزە لە پشتێنەی تیشکی ڤان ئالن نیشان دا، بە بەکارهێنانی تەڵەی ئایۆنی لەناو کەشتییەکەدا، مانگە دەستکردەکە یەکەم پێوانەکردنی ڕاستەوخۆی شلەی بای خۆری لە دەرەوەی موگناتیسی زەویەوە ئەنجامدا. لە کاتی نزیکبوونەوەی لە ڕووی مانگ، پشکنەرەکە هیچ کێڵگەیەکی موگناتیسی بەرچاوی نەدۆزیەوە تا لە ماوەی ٥٥ کیلۆمەتر (٣٤ میل) لە مانگەوە دوورە. هەروەها پشتێنەیەکی تیشکدانەوە لە دەوری مانگ دەستنیشان نەکرد، بەڵام چوار تەڵە ئایۆنییەکان زیادبوونی شلەی تەنۆلکەکانی ئایۆنیان لە بەرزی ٨ هەزار کیلۆمەتر (٥٠٠٠ میل) پێوانە کرد، ئەمەش ئاماژەیە بۆ بوونی ئایۆنۆسفێر. ئەم پشکنەرە زانیاری زانستی دروستکرد کە لەسەر ١٤ کیلۆمەتر (٨.٧ میل) لە تەلەتایپ چاپکرا، کە لە بەهاری ساڵی ١٩٦٠ شیکرایەوە و بڵاوکرایەوە.
سەرچاوە
دەستکاریبەستەری دەرەکی
دەستکاری- زاریا - لونا ٢ کرۆنۆلۆژی ٢٩ی ئازاری ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ئاڵای کەشتی ئاسمانی سۆڤیەت
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە لونا ٢ تێدایە. |