Prvi svjetski rat
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
| Prvi svjetski rat | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Datum | 28. juli 1914 – 11. novembar 1918. | ||
| Lokacija | Evropa, Afrika, Bliski istok | ||
| Sukobljene strane | |||
| |||
| Komandanti | |||
| Vojne jedinice | |||
| |||
| Žrtve | |||
| |||
Prvi svjetski rat bio je globalni rat uglavnom vođen na teritoriji Evrope[1][2] a koji je započeo 28. juna 1914. godine i trajao do 11. novembra 1918. godine. Od vremena izbijanja do početka Drugog svjetskog rata, nazivan je jednostavno svjetski rat ili Veliki rat, a nakon toga Prvi svjetski rat, termin koji se uglavnom i koristi. U Americi je prvobitno nazvan Evropski rat ali se i danas često naziva Veliki rat (eng. Great War). Sa 70 miliona mobilisanih vojnika, od čega njih 60 miliona u Evropi, rat se s pravom smatra kao jedan od najvećih ratova u historiji čovječanstva.[3][4] Kao rezultat ratnih aktivnosti stradalo je 9 miliona vojnika i 7 miliona civilnih žrtava. Bio je to jedan od najsmrtonosnijih sukoba u historiji, koji je otvorio put velikim političkim promjenama, uključujući i revolucije u mnogim zemljama.[5]
Rat se vodio između velikih svjetskih ekonomskih sila[6] koje su bile svrstane u dva suprotna saveza: Saveznici (Velika Britanija, Francuska i Rusija) i Centralne sile (Njemačka i Austro-Ugarska). Ovi savezi su se reorganizirali i uključili su više država u rat: Italija, Japan i SAD su se pridružile Saveznicima a Osmanlijsko carstvo i Bugarska Centralnim silama.
Iako je oživljavanje imperijalizma glavni uzrok, neposredni povod za rat je bio atentat na austrijskog nadvojvodu Franza Ferdinanda, prijestolonasljednika Austro-Ugarske, od strane srpskog nacionaliste Gavrila Principa u Sarajevu 28. juna 1914. godine. Ovo je pokrenulo diplomatsku krizu kada je Austro-Ugarska isporučila ultimatum Srbiji.[7][8] U toku jedne sedmice, velike sile su bile u ratu, a sukob se proširio širom svijeta.
Dana 28. jula, Austro-Ugarska je objavila rat i pokrenula invaziju na Srbiju.[9][10] Rusija se mobilizirala, Njemačka je napala neutralnu Belgiju i Luksemburg prije polaska na Francusku, a Velika Britanija je objavila rat Njemačkoj. Francuska je zaustavila njemačku vojsku na svojoj granici, i ta granica će biti poznata kao zapadni front, koji će se vrlo malo promijeniti sve do 1917. godine. U međuvremenu, na istočnom frontu, ruska vojska je bila uspješna protiv Austro-Ugarske, ali je zaustavljena od strane Njemačke. U novembru 1914. godine Osmanlijsko carstvo se pridružilo ratu, otvorivši frontove na Kavkazu, Sinaju i Mezopotamiji. Italija i Bugarska su ušle u rat 1915. godine, Rumunija 1916. a SAD 1917. godine.
Rat je proizveo revoluciju u Rusiji u martu 1917. godine i naknadnu revoluciju u novembru, što je dovelo do primirja između Centralnih sila i Rusije. Dana 4. novembra 1918. godine Austro-Ugarska je pristala na primirje. Njemačka koja je imala problema sa revolucionarima pristala je na primirje 11. novembra 1918. godine čime je okončan rat pobjedom saveznika.
Do kraja rata, četiri glavne imperijalne sile - Njemačko carstvo, Ruska Imperija, Austro-Ugarska i Osmanlijsko carstvo - prestale su da postoje. Države nasljednice su izgubile značajnu teritoriju. Karta Evrope je ponovo nacrtana, s nekoliko obnovljenih ili stvorenih nezavisnih država. Liga naroda je formirana s ciljem sprečavanja ponavljanja ovakvih užasnih sukoba. Ovaj cilj nije uspio. U oslabljenim državama obnovio se evropski nacionalizam i njemački osjećaj poniženja doprinio je porastu fašizma i stvaranja uvjeta za Drugi svjetski rat.
Naziv
[uredi | uredi izvor]U Kanadi, Magazin Maclean je u oktobru 1914. godine rekao: "Neki ratovi imaju ime. Ovo je Veliki rat". Izraz "Prvi svjetski rat" je prvi put korišten u septembru 1914. godine od strane njemačkog filozofa Ernsta Haeckela, koji je tvrdio da "nema sumnje da će tok i karakter Evropskog rata postati Prvi svjetski rat u punom smislu te riječi". Nakon početka Drugog svjetskog rata 1939. godine, smisao Svjetski rat ili Prvi svjetski rat je postao standard.
Pozadina
[uredi | uredi izvor]Politički i vojni savezi
[uredi | uredi izvor]U 19. stoljeću, glavne evropske sile su željele da održe ravnotežu snaga u Evropi, što je rezultiralo postojanjem složenih mreža političkih i vojnih saveza širom kontinenta do 1900. godine. Ovo je započelo 1815. godine stvaranjem Svete alijanse između Pruske, Rusije i Austrije. Zatim je u oktobru 1873. njemački kancelar Otto von Bismarck dogovorio Ligu tri cara (njemački: Dreikaiserbund) između careva Austro-Ugarske, Rusije i Njemačke. Ovaj sporazum nije uspio, jer se Austro-ugarska i Rusija nisu mogli složiti o politici na Balkanu, ostavljajući Njemačku i Austro-Ugarsku u savezu koji je formiran 1879. i nazvan Dvojna alijansa. Ovaj savez je viđen kao način suprostavljanja Ruskom interesu za Balkan u vrijeme kada je Osmansko carstvo počelo da slabi. Godine 1882. ovaj savez proširen je Italijom, tako da je postao Trojni savez. Bismarck je posebno radio na držanju Rusije na Njemačkoj strani kako bi izbjegao rat na dva fronta. Kada je Wilhelm II došao na tron njemačkog cara, Bismarck je bio primoran povući se. On je odbio obnoviti ugovor s Rusijom 1890. Dvije godine kasnije potpisan je francusko-ruski savez kako bi se suprostavili Trojnom savezu. Godine 1904. Velika Britanija potpisala je niz sporazuma s Francuskom, a 1907. Velika Britanija i Rusija potpisale su anglo-rusku konvenciju. Tako je Velika Britanija ušla u savez s Francuskom i Rusijom, koji je postao poznat kao Antanta.
Utrka u naoružanju
[uredi | uredi izvor]Njemačka industrijska i ekonomska moć je znatno porasla nakon ujedinjenja Njemačke 1871. Od sredine 1890-ih vlada Wilhelma II je koristila značajna ekonomska sredstva za izgradnju njemačke Imperijalne mornarice (Kaiserliche Marine), koju je osnovao admiral Alfred von Tirpitz. Ona je bila u rivalstvu sa britanskom kraljevskom mornaricom u borbi za pomorsku nadmoć. Kao rezultat toga, svaka nacija nastojala je izgraditi što bolji brod. Lansiranjem HMS Dreadnoughta 1906, Britansko Carstvo imalo je znatnu prednost nad svojim njemačkim rivalom. Trka u naoružanju između Velike Britanije i Njemačke na kraju se proširila na ostatak Evrope, a sve velike sile imale su svoje industrijske baze za proizvodnju opreme i naoružanja neophodnih za sukob. Između 1908. i 1913. potrošnja željeza kod evropskih sila povećana je za 50%.
Sukobi na Balkanu
[uredi | uredi izvor]Austro-Ugarska je ubrzala Bosansku krizu od 1908. do 1909. zvaničnim pripajanjem bivše osmanlijske teritorije Bosne i Hercegovine, koju je okupirala još 1878. To je razljutilo Kraljevinu Srbiju i njenog pokrovitelja Rusku Imperiju. Ruski politički manevri u regiji destabilizirali su mirovni sporazum, koji je bio poznat kao "bure baruta u Evropi". Godine 1912. i 1913. vođen je Prvi balkanski rat u kojem su se lomile teritorije Osmanlijskog Carstva na Balkanu. Londonskim mirom dodatno je smanjeno Osmanlijsko Carstvo, stvarajući nezavisnu albansku državu, dok su se proširile teritorije Bugarske, Srbije, Crne Gore i Grčke. Kada je Bugarska bila napadnuta od strane Srbije i Grčke 16. juna 1913. izgubila je Makedoniju od Srbije i Grčke i južnu Dobrudžu od Rumunije u 33-dnevnom Drugom balkanskom ratu, čime je došlo do daljnje destabilizacije regije.
Uvod
[uredi | uredi izvor]Sarajevski atentat
[uredi | uredi izvor]28. juna 1914. godine austrijski nadvojvoda Franz Ferdinand je posjetio glavni grad Bosne i Hercegovine, Sarajevo. Grupa od šest atentatora (Cvjetko Popović, Gavrilo Princip, Muhamed Mehmedbašić, Nedeljko Čabrinović, Trifko Grabež, Vaso Čubrilović) iz nacionalističke grupe Mlada Bosna, koja je bila desna ruka grupe Crna ruka, su se okupili na ulici gdje je trebala proći nadvojvodina povorka. Čabrinović je bacio bombu na automobil, ali je promašio. Tako je ozlijedio nekoliko ljudi u blizini, ali je konvoj sa Franzom Ferdinandom nastavio. Sat vremena kasnije, kada se Franz Ferdinand vraćao iz posjete Sarajevskoj bolnici, konvoj je pogrešno skrenuo u ulicu gdje je, slučajno, Princip stajao. Iz pištolja Princip je ubio Franza Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju. Reakcija među ljudima u Austriji je bila blaga, gotovo ravnodušna. Historičar Zbynek Zeman je kasnije napisao: "Događaj nije izazvao bilo kakav dojam. U nedjelju i ponedjeljak (28. i 29. juna), gužve u Beču, ljudi su slušali muziku i pili vino, kao da se ništa nije dogodilo".
Eskalacija nasilja u Bosni i Hercegovini
[uredi | uredi izvor]Međutim, u samom Sarajevu, austrijske vlasti su ohrabrile nasilje nad srpskim stanovništvom, što je rezultiralo anti-srpskim neredima u Sarajevu, u kojem su bosanski hrvati i bosanski muslimani ubili dvoje srba i oštetili brojne zgrade u vlasništvu srba. Događaji koji su opisani imaju karakteristiku pogroma. Pisac Ivo Andrić nasilje je opisao kao "Sarajevsko ludilo mržnje". Nasilne akcije protiv srba organizovane su ne samo u Sarajevu, nego i u drugim velikim gradovima Austro-ugarske na prostorima današnje Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Austro-ugarske vlasti u Bosni i Hercegovini su zatvorile oko 5.500 istaknutih srba, od koji je 700 do 2.200 umrlo u zatvoru. 460 srba osuđeno je na smrt i stvorena posebna policija poznata kao Schutzkorps koja je imala zadatak da vrši progon srba.
Krizni juli
[uredi | uredi izvor]Atentat je doveo do diplomatskog manevriranja između Austro-ugarske, Njemačke, Rusije, Francuske i Velike Britanije koji je nazvan Krizni juli. Vjerujući da se srpski oficiri (pripadnici grupe Crna ruka) nalaze u Srbiji, Austro-Ugarska je dala Srbiji ultimatum sa deset zahtjeva s namjerom da izazove rat sa Srbijom. Kada se Srbija složila sa samo osam od deset zahtjeva, Austro-Ugarska je objavila rat 28. jula 1914. godine. Strachan tvrdi: "Da li je dvosmisleni i rani odgovor Srbije napravio bilo kakvu razliku u austro-ugarskom ponašanju koje je bilo sumnjivo. Franz Ferdinand nije bio ona vrsta ličnosti koja je imala popularnost, a njegov nestanak nije bacio carstvo u najdublju žalost".
Ruska Imperija nije željela da omogući Austro-ugarskoj da eliminiše njen uticaj na Balkanu, dajući podršku dugogodišnjem srpskom štićeniku, i naredivši djelimičnu mobilizaciju dan kasnije, 29. jula. Njemačka se mobilizirala 30. jula, a Rusija je odgovorila proglašavajući punu mobilizaciju tog istog dana. Njemačka je nametnula ultimatum Rusiji preko svog ambasadora u Berlinu. Rusija je odgovorila nudeći pregovore o uslovima za mobilizaciju. Međutim, Njemačka je odbila da pregovara, te je objavila rat Rusiji 1. augusta 1914. godine.
Njemački ratni plan, Schliefenov plan, oslanjao se na brzu masivnu invaziju Francuske s ciljem otklanjanja prijetnje na Zapadu, prije uključivanja u rat protiv Rusije. Istovremeno sa ruskom mobilizacijom, njemačka vlada je izdala zahtjeve Francuskoj da ona bude neutralna. Francuski kabinet se opirao vojnom pritisku da započne neposrednu mobilizaciju i naredila je svojim trupama da se povuku 10 km od granice kako bi se izbjegli bilo kakvi incidenti. Njemačka je napala Luksemburg 2. augusta, a 3. augusta objavila je rat Francuskoj. Dana 4. augusta, nakon što je Belgija odbila da dozvoli njemačkim trupama da pređu njenu granicu prema Francuskoj, Njemačka je objavila rat Belgiji. Time je Velika Britanija objavila rat Njemačkoj 4. augusta 1914. nakon britanskog ultimatuma da Belgija mora biti neutralna.
Napredak rata
[uredi | uredi izvor]Zbunjenost između Centralnih sila
[uredi | uredi izvor]Strategija Centralnih sila bila je puna nesporazuma. Njemačka je obećala da će podržati Austro-ugarsku invaziju na Srbiju, ali su se tumačenja razlikovala. Prethodno testirani planovi raspoređivanja su zamijenjeni 1914. godine, ali zamjene nikada nisu bile testirane u vježbi. Austro-ugarski lideri su vjerovali da će Njemačka pokriti svoje sjeverno krilo protiv Rusije. Njemačka je, međutim, predvidjela da Austro-Ugarska usmjerava većinu svojih vojnika protiv Rusije, dok se Njemačka bavila Francuskom. Ova konfuzija je prisilila austro-ugarsku vojsku da podijeli svoje snage na ruske i srpske frontove.
9. septembra 1914. godine September programm, mogući plan detaljnih njemačkih specifičnih ratnih ciljeva i uslova koje je Njemačka tražila da prisili savezničke snage, je naveden od njemačkog kancelara Teobalda von Bethmann-Hollwegga. To nikada nije službeno usvojeno.
Srpska kampanja
[uredi | uredi izvor]Austrijski napadi i borbe protiv srpskih vojnika u bitkama kod Cera i na Kolubari su počele 12. augusta. U naredne dvije sedmice, Austrija je imala velike gubitke, što je obilježilo prvu veliku savezničku pobjedu u ratu i isprekidanu Austro-Ugarsku nadu za brzu pobjedu. Kao rezultat toga, Austrija je pokrenula veliku vojsku na Srbiju koje su oslabile njene napore protiv Rusije.
To je omogućio namlađi poznati vojnik I svjetskog rata, Momčilo Gavrić, koji je rođen u Trbušnici. Pridružio se 6. artiljerijskoj diviziji vojske Srbije kada je imao samo 8 godina, nakon što je austro-ugarska vojska ubila njegove roditelje, baku i sedmoro njegove braće i sestara u augustu 1914. godine. Sa 10 godina unaprijeđen je u kaplara, a u dobi od 11 postao je narednik.
Njemačke snage u Belgiji i Francuskoj
[uredi | uredi izvor]
Nakon izbijanja Prvog svjetskog rata, njemačka vojska je izvršila modificiranu verziju Schliefenovog plana. Oni su marširali kroz neutralnu Belgiju u Francusku, prije nego što su na jugu okružili francuske vojnike na njemačkoj granici. Francuska je izjavila da će "zadržati punu slobodu djelovanja u slučaju rata između Njemačke i Rusije". Njemačka je očekivala napad od strane Francuske na jednom frontu i Rusije na drugom. Da bi ispunila takav scenarij, Schliefenov plan je naveo Njemačku da pokuša pobijediti Francusku brzo (kao što se dogodilo u francusko-pruskom ratu od 1870. do 1871. godine). Dalje je predloženo da se ponovi brza pobjeda na zapadu, a Njemačka nije trebala da napadne kroz težak teren Alzasa i Lorena. Umjesto toga cilj je bio da se onemogući britanska pomoć kroz engleski kanal i osvajanje Pariza. Tada bi se vojska preselila na Istočni front prema Rusiji. Rusija je vjerovala da joj treba duži period mobilizacije prije nego što su mogli postati prava pretnja Centralnim silama.
Jedini postojeći njemački plan koji je imala njemačka vojska je marširanje kroz Belgiju. Njemačka je željela izmarširati kroz Belgiju kako bi ušla u Francusku. Neutralna Belgija je odbacila ovu ideju, tako da su Nijemci odlučili da napadnu Belgiju. Francuska je također željela da sa svojim trupama prođe kroz Belgiju, ali je Belgija odbila u nadi da izbjegne rat na belgijskom tlu. Na kraju, nakon njemačke invazije, Belgija je pokušala da se pridruži francuzima, ali se veliki dio belgijske vojske povukao u Antverpen, gdje je bila prisiljena na predaju.
Plan je bio da njemačka vojska zaobiđe francusku vojsku (koja je bila koncentrisana na francusko-njemačkoj granici, ostavljajući belgijsku granicu bez značajnih snaga) i krene na jug prema Parizu. U početku su nijemci bili uspješni, posebno u bici za Frontiers (14. - 24. augusta). Do 12. septembra Francuska uz pomoć britanskih snaga zaustavila je njemačko napredovanje u bici kod Marne (5. - 12. septembra). Posljednji dani ove bitke označili su kraj manevarskog ratovanja na zapadu. Francuska ofanziva u Alzasu pokrenuta je 20. augusta i imala je ograničen uspjeh.
Na istoku, Rusi su napali iznenadivši Njemačku koja nije očekivala da Rusi krenu tako rano. Ubrzo je dio njemačke vojske koja je krenula prema Francuskoj željeznicom prebačena do istočne Pruske granice. Ova vojska, na čelu sa generalom Paulom von Hindenburgom, je porazila Rusiju u nizu bitaka koje su kolektivno poznate kao bitka kod Tannenberga (17. augusta - 2. septembra). Centralne sile nisu ostvarile brzu pobjedu u Francuskoj i prisiljeni su da se bore na dva fronta. Njemačka vojska je zauzela dobru odbrambenu poziciju unutar Francuske i trajno je onesposobila 230.000 francuskih i britanskih vojnika. Uprkos tome, problem je bila komunikacija između Centralnih sila što je koštalo Njemačku rane pobjede.
Azija i Pacifik
[uredi | uredi izvor]
Novi Zeland je zauzeo Njemačku Samou (kasnije Zapadnu Samou) 30. augusta 1914. godine. Dana 11. septembra, Australijski pomorski i vojni izviđački avioni sletili su na otok Neu Pommern (kasnije Nova Britanija), koji je bio u sastavu njemačke Nove Gvineje. Dana 28. oktobra, njemačku krstaricu SMS Emden potopila je ruska krstarica Zhemchug u bici u Penangu. Japan je oduzeo Njemačkoj Mikronezijsku koloniju. Kad je Beč odbio da povuče Austro-ugarski cruiser SMS Kaiserin Elisabeth iz Tsingtaa, Japan je objavio rat ne samo Njemačkoj, već i Austro-Ugarskoj. Ovaj brod je učestvovao u odbrani Cingtaa gdje je potopljen u novembru 1914. godine. U roku od nekoliko mjeseci, savezničke snage su zauzele njemačke teritorije na Pacifiku.
Afrička kampanja
[uredi | uredi izvor]Prvi sukobi u Africi bili su između britanskih, francuskih i njemačkih kolonijalnih snaga. 6. augusta francuske i britanske trupe su napale njemački protektorat Togoland i Kamerun. 10. augusta njemačke snage u Jugozapadnoj Africi su napali Južnoafričku republiku. Sporadične i žestoke borbe su se nastavile do kraja rata. Njemačke kolonijalne sile u njemačkoj Istočnoj Africi, koje je predvodio pukovnik Paul von Lettow-Vorbeck, vodile su gerilski rat tokom Prvog svjetskog rata i jedini su se predali dvije sedmice nakon primirja u Evropi.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- Axelrod, Alan (2018). How America Won World War I. Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4930-3192-4.
- Ayers, Leonard Porter (1919). The War with Germany: A Statistical Summary. Government Printing Office.
- Baker, Kevin (juni 2006). "Stabbed in the Back! The past and future of a right-wing myth". Harper's Magazine.
- Ball, Alan M. (1996). And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918–1930. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-20694-6., reviewed in Hegarty, Thomas J. (March–June 1998). "And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918–1930". Canadian Slavonic Papers. Arhivirano s originala, 9. 5. 2013.
- Barrett, Michael B (2013). Prelude to Blitzkrieg: The 1916 Austro-German Campaign in Romania. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-00865-7.
- Bass, Gary Jonathan (2002). Stay the Hand of Vengeance: The Politics of War Crimes Tribunals. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. str. 424. ISBN 978-0-691-09278-2. OCLC 248021790.
- Beckett, Ian (2007). The Great War. Longman. ISBN 978-1-4058-1252-8.
- Béla, Köpeczi (1998). History of Transylvania. Akadémiai Kiadó. ISBN 978-84-8371-020-3.
- Blair, Dale (2005). No Quarter: Unlawful Killing and Surrender in the Australian War Experience, 1915–1918. Charnwood, Australia: Ginninderra Press. ISBN 978-1-74027-291-9. OCLC 62514621.
- Braybon, Gail (2004). Evidence, History, and the Great War: Historians and the Impact of 1914–18. Berghahn Books. str. 8. ISBN 978-1-57181-801-0.
- Brown, Judith M. (1994). Modern India: The Origins of an Asian Democracy. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-873113-9.
- Butcher, Tim (2014). The Trigger: Hunting the Assassin Who Brought the World to War (2015 izd.). Vintage. ISBN 978-0-09-958133-8.
- Cazacu, Gheorghe (2013). "Voluntarii români ardeleni din Rusia în timpul Primului Război Mondial [Transylvanian Romanian volunteers in Russia during the First World War]". Astra Salvensis (jezik: Romanian) (1): 89–115.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- Chickering, Rodger (2004). Imperial Germany and the Great War, 1914–1918. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83908-2. OCLC 55523473.
- Christie, Norm M (1997). The Canadians at Cambrai and the Canal du Nord, August–September 1918. CEF Books. ISBN 978-1-896979-18-2.
- Clayton, Anthony (2003). Paths of Glory; the French Army 1914–1918. Cassell. ISBN 978-0-304-35949-3.
- Clark, Charles Upson (1927). Bessarabia, Russia and Roumania on the Black Sea. New York: Dodd, Mead. OCLC 150789848. Arhivirano s originala, 8. 10. 2019. Pristupljeno 6. 11. 2008.
- Clark, Christopher (2013). The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914. HarperCollins. ISBN 978-0-06-219922-5.
- Cockfield, Jamie H. (1997). With snow on their boots: The tragic odyssey of the Russian Expeditionary Force in France during World War I. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-312-22082-2.
- Conlon, Joseph M. The historical impact of epidemic typhus (PDF). Montana State University. Arhivirano s originala (PDF), 11. 6. 2010. Pristupljeno 21. 4. 2009.
- Coogan, Tim (2009). Ireland in the 20th Century. Random House. ISBN 978-0-09-941522-0.
- Cook, Tim (2006). "The politics of surrender: Canadian soldiers and the killing of prisoners in the First World War". The Journal of Military History. 70 (3): 637–665. doi:10.1353/jmh.2006.0158. S2CID 155051361.
- Crampton, R. J. (1994). Eastern Europe in the twentieth century. Routledge. ISBN 978-0-415-05346-4.
- Crisp, Olga (1976). Studies in the Russian Economy before 1914. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-16907-0.
- Cross, Wilbur L. (1991). Zeppelins of World War I. New York: Paragon Press. ISBN 978-1-55778-382-0. OCLC 22860189.
- Crowe, David (2001). The Essentials of European History: 1914 to 1935, World War I and Europe in crisis. Research and Education Association. ISBN 978-0-87891-710-5.
- DiNardo, Richard (2015). Invasion: The Conquest of Serbia, 1915. Santa Barbara, California: Praeger. ISBN 978-1-4408-0092-4.
- Damian, Stefan (2012). "Volantini di guerra: la lingua romena in Italia nella propaganda del primo conflitto mondiale [War leaflets: the Romanian language in Italy in WWI propaganda]". Orrizonti Culturali Italo-Romeni (jezik: italijanski). 1.
- Donko, Wilhelm (2012). A Brief History of the Austrian Navy. epubli GmbH. ISBN 978-3-8442-2129-9.
- Doughty, Robert A. (2005). Pyrrhic victory: French strategy and operations in the Great War. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01880-8.
- Dumitru, Laurentiu-Cristian (2012). "Preliminaries of Romania's entering the World War I". Bulletin of "Carol I" National Defence University, Bucharest. 1. Arhivirano s originala, 19. 3. 2022. Pristupljeno 14. 3. 2022.
- Dupuy, R. Ernest and Trevor N. (1993). The Harper's Encyclopedia of Military History (4th izd.). Harper Collins Publishers. ISBN 978-0-06-270056-8.
- Erickson, Edward J. (2001). Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War. Contributions in Military Studies. 201. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-31516-9. OCLC 43481698.
- Erlikman, Vadim (2004). Poteri narodonaseleniia v XX veke [Population loss in the 20th century] (jezik: Russian). Spravochnik.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- Evans, Leslie (2005). Future of Iraq, Israel-Palestine Conflict, and Central Asia Weighed at International Conference. UCLA International Institute. Arhivirano s originala, 24. 5. 2008. Pristupljeno 30. 12. 2008.
- Falls, Cyril Bentham (1960). The First World War. London: Longmans. ISBN 978-1-84342-272-3. OCLC 460327352.
- Falls, Cyril Bentham (1961). The Great War. New York: Capricorn Books. OCLC 1088102671.
- Farwell, Byron (1989). The Great War in Africa, 1914–1918. W.W. Norton. ISBN 978-0-393-30564-7.
- Fay, Sidney B (1930). The Origins of the World War; Volume I (2nd izd.).
- Ferguson, Niall (1999). The Pity of War. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-05711-5. OCLC 41124439.
- Ferguson, Niall (2006). The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West. New York: Penguin Press. ISBN 978-1-59420-100-4.
- Finestone, Jeffrey; Massie, Robert K. (1981). The last courts of Europe. JM Dent & Sons. ISBN 978-0-460-04519-3.
- Fornassin, Alessio (2017). "The Italian Army's Losses in the First World War". Population. 72 (1): 39–62. doi:10.3917/popu.1701.0039.
- Fromkin, David (1989). A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East. New York: Henry Holt and Co. ISBN 978-0-8050-0857-9.
- Fromkin, David (2004). Europe's Last Summer: Who Started the Great War in 1914?. Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-375-41156-4. OCLC 53937943.
- Gardner, Hall (2015). The Failure to Prevent World War I: The Unexpected Armageddon. Routledge. ISBN 978-1-4724-3056-4.
- Gelvin, James L. (2005). The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85289-0. OCLC 59879560.
- Grant, R.G. (2005). Battle: A Visual Journey Through 5,000 Years of Combat. DK Publishing. ISBN 978-0-7566-5578-5.
- Gray, Randal; Argyle, Christopher (1990). Chronicle of the First World War. New York: Facts on File. ISBN 978-0-8160-2595-4. OCLC 19398100.
- Gilbert, Martin (1994). First World War. Stoddart Publishing. ISBN 978-0-7737-2848-6.
- Goodspeed, Donald James (1985). The German Wars 1914–1945. New York: Random House; Bonanza. ISBN 978-0-517-46790-9.
- Gray, Randal (1991). Kaiserschlacht 1918: the final German offensive. Osprey. ISBN 978-1-85532-157-1.
- Green, John Frederick Norman (1938). "Obituary: Albert Ernest Kitson". Geological Society Quarterly Journal. 94.
- Grotelueschen, Mark Ethan (2006). The AEF Way of War: The American Army and Combat in World War I. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86434-3.
- Halpern, Paul G. (1995). A Naval History of World War I. New York: Routledge. ISBN 978-1-85728-498-0. OCLC 60281302.
- Hammond's Frontier Atlas of the World War. C. S. Hammond & Company. 1916.
- Harris, J.P. (2008). Douglas Haig and the First World War (2009 izd.). CUP. ISBN 978-0-521-89802-7.
- Hartcup, Guy (1988). The War of Invention; Scientific Developments, 1914–18. Brassey's Defence Publishers. ISBN 978-0-08-033591-9.
- Havighurst, Alfred F. (1985). Britain in transition: the twentieth century (4th izd.). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-31971-1.
- Heller, Charles E. (1984). Chemical warfare in World War I: the American experience, 1917–1918. Fort Leavenworth, Kansas: Combat Studies Institute. OCLC 123244486. Arhivirano s originala, 4. 7. 2007.
- Herwig, Holger (1988). "The Failure of German Sea Power, 1914–1945: Mahan, Tirpitz, and Raeder Reconsidered". The International History Review. 10 (1): 68–105. doi:10.1080/07075332.1988.9640469. JSTOR 40107090.
- Heyman, Neil M. (1997). World War I. Guides to historic events of the twentieth century. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-29880-6. OCLC 36292837.
- Hinterhoff, Eugene (1984). "The Campaign in Armenia". u Young, Peter (ured.). Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I. ii. New York: Marshall Cavendish. ISBN 978-0-86307-181-2.
- Holmes, T.M. (april 2014). "Absolute Numbers: The Schlieffen Plan as a Critique of German Strategy in 1914". War in History. XXI (2): 194, 211. ISSN 1477-0385.
- Hooker, Richard (1996). The Ottomans. Washington State University. Arhivirano s originala, 8. 10. 1999.
- Horne, Alistair (1964). The Price of Glory (1993 izd.). Penguin. ISBN 978-0-14-017041-2.
- Horne, John; Kramer, Alan (2001). German Atrocities, 1914: A History of Denial. Yale University Press. OCLC 47181922.
- Hovannisian, Richard G. (1967). Armenia on the Road to Independence, 1918. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-00574-7.
- Howard, N.P. (1993). "The Social and Political Consequences of the Allied Food Blockade of Germany, 1918–19". German History. 11 (2): 161–188. doi:10.1093/gh/11.2.161.
- Hull, Isabel Virginia (2006). Absolute destruction: military culture and the practices of war in Imperial Germany. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-7293-0.
- Humphries, Mark Osborne (2007). ""Old Wine in New Bottles": A Comparison of British and Canadian Preparations for the Battle of Arras". u Hayes, Geoffrey; Iarocci, Andrew; Bechthold, Mike (ured.). Vimy Ridge: A Canadian Reassessment. Waterloo: Wilfrid Laurier University Press. ISBN 978-0-88920-508-6.
- Inglis, David (1995). Vimy Ridge: 1917–1992, A Canadian Myth over Seventy Five Years (PDF). Burnaby: Simon Fraser University. Arhivirano (PDF) s originala, 16. 9. 2018. Pristupljeno 23. 7. 2013.
- Isaac, Jad; Hosh, Leonardo (7–9 May 1992). Roots of the Water Conflict in the Middle East. University of Waterloo. Arhivirano s originala, 28. 9. 2006.
- Jackson, Julian (2018). A Certain Idea of France: The Life of Charles de Gaulle. Allen Lane. ISBN 978-1-84614-351-9.
- Jelavich, Barbara (1992). "Romania in the First World War: The Pre-War Crisis, 1912–1914". The International History Review. 14 (3): 441–451. doi:10.1080/07075332.1992.9640619. JSTOR 40106597.
- Johnson, James Edgar (2001). Full Circle: The Story of Air Fighting. London: Cassell. ISBN 978-0-304-35860-1. OCLC 45991828.
- Jones, Howard (2001). Crucible of Power: A History of US Foreign Relations Since 1897. Scholarly Resources Books. ISBN 978-0-8420-2918-6. OCLC 46640675.
- Kaplan, Robert D. (februar 1993). "Syria: Identity Crisis". The Atlantic. Arhivirano s originala, 24. 12. 2018. Pristupljeno 30. 12. 2008.
- Karp, Walter (1979). The Politics of War. ISBN 978-0-06-012265-2. OCLC 4593327.
- Keegan, John (1998). The First World War. Hutchinson. ISBN 978-0-09-180178-6.
- Keenan, George (1986). The Fateful Alliance: France, Russia and the Coming of the First World War. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-1707-0.
- Keene, Jennifer D (2006). World War I. Daily Life Through History Series. Westport, Connecticut: Greenwood Press. str. 5. ISBN 978-0-313-33181-7. OCLC 70883191.
- Kernek, Sterling (decembar 1970). "The British Government's Reactions to President Wilson's 'Peace' Note of December 1916". The Historical Journal. 13 (4): 721–766. doi:10.1017/S0018246X00009481. JSTOR 2637713. S2CID 159979098.
- Kitchen, Martin (2000) [1980]. Europe Between the Wars. New York: Longman. ISBN 978-0-582-41869-1. OCLC 247285240.
- Knobler, S. L.; Mack, A.; Mahmoud, A.; Lemon, S. M., ured. (2005). The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary. Contributors: Institute of Medicine; Board on Global Health; Forum on Microbial Threats. Washington DC: National Academies Press. doi:10.17226/11150. ISBN 978-0-309-09504-4. OCLC 57422232. PMID 20669448.
- Kurlander, Eric (2006). Steffen Bruendel. Volksgemeinschaft oder Volksstaat: Die "Ideen von 1914" und die Neuordnung Deutschlands im Ersten Weltkrieg. H-net. Arhivirano s originala (Book review), 10. 6. 2007. Pristupljeno 17. 11. 2009.
- Lehmann, Hartmut; van der Veer, Peter, ured. (1999). Nation and religion: perspectives on Europe and Asia. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-01232-2. OCLC 39727826.
- Lieven, Dominic (2016). Towards the Flame: Empire, War and the End of Tsarist Russia. Penguin. ISBN 978-0-14-139974-4.
- Love, Dave (maj 1996). "The Second Battle of Ypres, April 1915". Sabretache. 26 (4). Arhivirano s originala, 16. 9. 2018. Pristupljeno 20. 11. 2009.
- Ludendorff, Erich (1919). My War Memories, 1914–1918. OCLC 60104290. also published by Harper as "Ludendorff's Own Story, August 1914 – November 1918: The Great War from the Siege of Liège to the Signing of the Armistice as Viewed from the Grand Headquarters of the German Army" OCLC 561160 (original title Meine Kriegserinnerungen, 1914–1918)
- MacMillan, Margaret (2013). The War That Ended Peace: The Road to 1914. Profile Books. ISBN 978-0-8129-9470-4.
- Magliveras, Konstantinos D. (1999). Exclusion from Participation in International Organisations: The Law and Practice behind Member States' Expulsion and Suspension of Membership. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-90-411-1239-2.
- Marble, Sanders (2018). King of Battle: Artillery in World War I. Brill. ISBN 978-90-04-30524-3.
- Marks, Sally (1978). "The Myths of Reparations". Central European History. 11 (3): 231–255. doi:10.1017/S0008938900018707. S2CID 144072556.
- Marks, Sally (septembar 2013). "Mistakes and Myths: The Allies, Germany, and the Versailles Treaty, 1918–1921". The Journal of Modern History. 85 (3): 650–651. doi:10.1086/670825. S2CID 154166326.
- Martel, Gordon (2014). The Month that Changed the World: July 1914. OUP. ISBN 978-0-19-966538-9.
- Marshall, S. L. A.; Josephy, Alvin M. (1982). The American heritage history of World War I. American Heritage Pub. Co. : Bonanza Books : Distributed by Crown Publishers. ISBN 978-0-517-38555-5. OCLC 1028047398.
- Mawdsley, Evan (2007). The Russian Civil War. New York: Pegasus Books. ISBN 978-1-68177-009-3.
- McLellan, Edwin N. The United States Marine Corps in the World War. Arhivirano s originala, 16. 9. 2018. Pristupljeno 26. 10. 2009.
- McMeekin, Sean (2014). July 1914: Countdown to War. Icon Books. ISBN 978-1-84831-657-7.
- McMeekin, Sean (2015). The Ottoman Endgame: War, Revolution and the Making of the Modern Middle East, 1908–1923 (2016 izd.). Penguin. ISBN 978-0-7181-9971-5.
- Medlicott, W.N. (1945). "Bismarck and the Three Emperors' Alliance, 1881–87". Transactions of the Royal Historical Society. 27: 61–83. doi:10.2307/3678575. JSTOR 3678575. S2CID 154285570.
- Meyer, Gerald J (2006). A World Undone: The Story of the Great War 1914 to 1918. Random House. ISBN 978-0-553-80354-9.
- Millett, Allan Reed; Murray, Williamson (1988). Military Effectiveness. Boston: Allen Unwin. ISBN 978-0-04-445053-5. OCLC 220072268.
- Mitrasca, Marcel (2007). Moldova: A Romanian Province Under Russian Rule: Diplomatic History from the Archives of the Great Powers. Algora Publishing. ISBN 978-0-87586-184-5.
- Moll, Kendall D; Luebbert, Gregory M (1980). "Arms Race and Military Expenditure Models: A Review". The Journal of Conflict Resolution. 24 (1): 153–185. doi:10.1177/002200278002400107. JSTOR 173938. S2CID 155405415.
- Morton, Desmond (1992). Silent Battle: Canadian Prisoners of War in Germany, 1914–1919. Toronto: Lester Publishing. ISBN 978-1-895555-17-2. OCLC 29565680.
- Mosier, John (2001). "Germany and the Development of Combined Arms Tactics". Myth of the Great War: How the Germans Won the Battles and How the Americans Saved the Allies. New York: Harper Collins. ISBN 978-0-06-019676-9.
- Muller, Jerry Z. (March–April 2008). "Us and Them – The Enduring Power of Ethnic Nationalism". Foreign Affairs. Council on Foreign Relations. Arhivirano s originala, 23. 6. 2015. Pristupljeno 30. 12. 2008.
- Neiberg, Michael S. (2005). Fighting the Great War: A Global History. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01696-5. OCLC 56592292.
- Nicholson, Gerald W.L. (1962). Canadian Expeditionary Force, 1914–1919: Official History of the Canadian Army in the First World War. Ottawa: Queens Printer and Controller of Stationery. OCLC 2317262. Arhivirano s originala, 16. 5. 2007.
- Northedge, F.S. (1986). The League of Nations: Its Life and Times, 1920–1946. New York: Holmes & Meier. ISBN 978-0-7185-1316-0.
- Părean, Ioan, Lt Colonel (2002). "Soldați ai României Mari. Din prizonieratul rusesc în Corpul Voluntarilor transilvăneni și bucovineni [Soldiers of Greater Romania; from Russian captivity to the Transylvanian and Bucovina Volunteer Corps]" (PDF). Romanian Army Academy Journal (jezik: Romanian). 3–4 (27–28): 1–5.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- Phillimore, George Grenville; Bellot, Hugh H.L. (1919). "Treatment of Prisoners of War". Transactions of the Grotius Society. 5: 47–64. OCLC 43267276.
- Pitt, Barrie (2003). 1918: The Last Act. Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-0-85052-974-6. OCLC 56468232.
- Price, Alfred (1980). Aircraft versus Submarine: the Evolution of the Anti-submarine Aircraft, 1912 to 1980. London: Jane's Publishing. ISBN 978-0-7106-0008-0. OCLC 10324173. Deals with technical developments, including the first dipping hydrophones
- Raudzens, George (oktobar 1990). "War-Winning Weapons: The Measurement of Technological Determinism in Military History". The Journal of Military History. 54 (4): 403–434. doi:10.2307/1986064. JSTOR 1986064.
- Rickard, J. (5. 3. 2001). "Erich von Ludendorff [sic], 1865–1937, German General". Military History Encyclopedia on the Web. Arhivirano s originala, 10. 1. 2008. Pristupljeno 6. 2. 2008.
- Rickard, J. (27. 8. 2007). "The Ludendorff Offensives, 21 March–18 July 1918". historyofwar.org. Arhivirano s originala, 10. 10. 2017. Pristupljeno 12. 9. 2018.
- Roden, Mike. "The Lost Generation – myth and reality". Aftermath – when the Boys Came Home. Arhivirano s originala, 1. 12. 2009. Pristupljeno 13. 4. 2022.
- Rothschild, Joseph (1975). East-Central Europe between the Two World Wars. University of Washington Press. ISBN 978-0-295-95350-2.
- Saadi, Abdul-Ilah (12. 2. 2009). "Dreaming of Greater Syria". Al Jazeera. Arhivirano s originala, 13. 5. 2011. Pristupljeno 14. 8. 2014.
- Sachar, Howard Morley (1970). The emergence of the Middle East, 1914–1924. Allen Lane. ISBN 978-0-7139-0158-0. OCLC 153103197.
- Salibi, Kamal Suleiman (1993). "How it all began – A concise history of Lebanon". A House of Many Mansions – the history of Lebanon reconsidered. I.B. Tauris. ISBN 978-1-85043-091-9. OCLC 224705916. Arhivirano s originala, 3. 4. 2017. Pristupljeno 11. 3. 2008.
- Schindler, J. (2003). "Steamrollered in Galicia: The Austro-Hungarian Army and the Brusilov Offensive, 1916". War in History. 10 (1): 27–59. doi:10.1191/0968344503wh260oa. S2CID 143618581.
- Schindler, John R. (2002). "Disaster on the Drina: The Austro-Hungarian Army in Serbia, 1914". War in History. 9 (2): 159–195. doi:10.1191/0968344502wh250oa. S2CID 145488166.
- Șerban, Ioan I (1997). "Din activitatea desfășurată în Vechiul Regat de voluntarii și refugiații ardeleni și bucovineni în slujba idealului național [Nationalist activity in the Kingdom of Romania by Transylvanian and Bucovina volunteers and refugees]". Annales Universitatis Apulensis (jezik: Romanian) (37): 101–111.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- Șerban, Ioan I (2000). "Constituirea celui de-al doilea corp al voluntarilor români din Rusia – august 1918 [Establishment of the second body of Romanian volunteers in Russia – August 1918]". Apulum (jezik: Romanian) (37): 153–164.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)
- Shanafelt, Gary W. (1985). The secret enemy: Austria-Hungary and the German alliance, 1914–1918. East European Monographs. ISBN 978-0-88033-080-0.
- Shapiro, Fred R.; Epstein, Joseph (2006). The Yale Book of Quotations. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10798-2.
- Smith, David James (2010). One Morning in Sarajevo. Hachette UK. ISBN 978-0-297-85608-5.
He was photographed on the way to the station and the photograph has been reproduced many times in books and articles, claiming to depict the arrest of Gavrilo Princip. But there is no photograph of Gavro's arrest—this photograph shows the arrest of Behr.
- Souter, Gavin (2000). Lion & Kangaroo: the initiation of Australia. Melbourne: Text Publishing. OCLC 222801639.
- Smele, Jonathan. "War and Revolution in Russia 1914–1921". World Wars in-depth. BBC. Arhivirano s originala, 23. 10. 2011. Pristupljeno 12. 11. 2009.
- Speed, Richard B, III (1990). Prisoners, Diplomats and the Great War: A Study in the Diplomacy of Captivity. New York: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-26729-1. OCLC 20694547.
- Spreeuwenberg, P (2018). "Reassessing the Global Mortality Burden of the 1918 Influenza Pandemic". American Journal of Epidemiology. 187 (12): 2561–2567. doi:10.1093/aje/kwy191. PMC 7314216. PMID 30202996.
- Stevenson, David (1988). The First World War and International Politics. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-873049-1.
- Stevenson, David (1996). Armaments and the Coming of War: Europe, 1904–1914. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-820208-0. OCLC 33079190.
- Stevenson, David (2004). Cataclysm: The First World War as Political Tragedy. New York: Basic Books. str. 560. ISBN 978-0-465-08184-4. OCLC 54001282.
- Stevenson, David (2012). 1914–1918: The History of the First World War. Penguin. ISBN 978-0-7181-9795-7.
- Stevenson, David (2016). Mahnken, Thomas (ured.). Land armaments in Europe, 1866–1914 in Arms Races in International Politics: From the Nineteenth to the Twenty-First Century. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-873526-7.
- Strachan, Hew (2003). The First World War: Volume I: To Arms. New York: Viking. ISBN 978-0-670-03295-2. OCLC 53075929.
- Taliaferro, William Hay (1972) [1944]. Medicine and the War. ISBN 978-0-8369-2629-3.
- Taylor, John M. (Summer 2007). "Audacious Cruise of the Emden". The Quarterly Journal of Military History. 19 (4): 38–47. ISSN 0899-3718. Arhivirano s originala, 14. 8. 2021. Pristupljeno 5. 7. 2021.
- Terraine, John (1963). Ordeal of Victory. J.B. Lippincott. ISBN 978-0-09-068120-4. OCLC 1345833.
- Thompson, Mark (2009). The White War: Life and Death on the Italian Front, 1915–1919. Faber & Faber. ISBN 978-0-571-22333-6.
- Todman, Dan (2005). The Great War: Myth and Memory. A & C Black. ISBN 978-0-8264-6728-7.
- Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia: 1941–1945. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-7924-1. Arhivirano s originala, 4. 1. 2014. Pristupljeno 4. 12. 2013.
- Torrie, Glenn E. (1978). "Romania's Entry into the First World War: The Problem of Strategy" (PDF). Emporia State Research Studies. Emporia State University. 26 (4): 7–8.
- Tschanz, David W. Typhus fever on the Eastern front in World War I. Montana State University. Arhivirano s originala, 11. 6. 2010. Pristupljeno 12. 11. 2009.
- Tucker, Spencer C.; Roberts, Priscilla Mary (2005). Encyclopedia of World War I. Santa Barbara: ABC-Clio. ISBN 978-1-85109-420-2. OCLC 61247250.
- Tucker, Spencer C.; Wood, Laura Matysek; Murphy, Justin D. (1999). The European powers in the First World War: an encyclopedia. Taylor & Francis. ISBN 978-0-8153-3351-7. Arhivirano s originala, 1. 8. 2020. Pristupljeno 6. 6. 2020.
- Tucker, Spencer (2002). The Great War, 1914–1918. Routledge. ISBN 978-1-134-81750-4.
- Velikonja, Mitja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina. Texas A&M University Press. str. 141. ISBN 978-1-58544-226-3.
- von der Porten, Edward P. (1969). German Navy in World War II. New York: T.Y. Crowell. ISBN 978-0-213-17961-8. OCLC 164543865.
- Westwell, Ian (2004). World War I Day by Day. St. Paul, Minnesota: MBI Publishing. str. 192pp. ISBN 978-0-7603-1937-6. OCLC 57533366.
- Wheeler-Bennett, John W. (1938). Brest-Litovsk:The forgotten peace. Macmillan.
- Willmott, H.P. (2003). World War I. Dorling Kindersley. ISBN 978-0-7894-9627-0. OCLC 52541937.
- Winter, Denis (1983). The First of the Few: Fighter Pilots of the First World War. Penguin. ISBN 978-0-14-005256-5.
- Winter, Jay, ured. (2014). The Cambridge History of the First World War (2016 izd.). Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-60066-5.
- Wohl, Robert (1979). The Generation of 1914 (3rd izd.). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-34466-2.
- Zeldin, Theodore (1977). France, 1848–1945: Volume II: Intellect, Taste, and Anxiety (1986 izd.). Clarendon Press. ISBN 978-0-19-822125-8.
- Zieger, Robert H. (2001). America's Great War: World War I and the American experience. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8476-9645-1.
- ^ "READ: The First World War as a Global War (article)". Khan Academy (jezik: engleski). Pristupljeno 24. 7. 2023.
- ^ "First World War | National Army Museum". www.nam.ac.uk (jezik: engleski). Pristupljeno 24. 7. 2023.
- ^ Keegan 1998, str. 8.
- ^ Bade i Brown 2003, str. 167–168.
- ^ Willmott 2003, str. 307.
- ^ Willmott 2003, str. 10–11.
- ^ Taylor 1998, str. 80–93
- ^ Djokić 2003, str. 24.
- ^ Evans 2004, str. 12.
- ^ Martel 2003, str. xii ff.
Reference
[uredi | uredi izvor]