Thüringen

E-kreiz Alamagn emañ Stad dieub Thüringen : etre al Länder da-heul :Saks-Izel, Saks-Anhalt, Saks, Bavaria ha Hessen. Stank eo ar c'hoadeier en Thüringen, ul land lesanvet kalon c'hlas Alamagn. Ar c'hoadeier-se agver dreist-holl e gwalarn al land, en Thüringer Wald. E norzh ar c'hoad-se e kaver un uhelgompezenn. Er gwalarn ez eus ul lodenn eus ar menezioù Harz. Torosadurioù menezioù all a gaver en Thüringen : Rhön, Dün, Kyffhäuser ha Hainich. Lodenn reter Thüringen a zo un uhelgompezenn. Ar Saale, an Ilm, ar Werra, an Unstrut hag ar Weibe Blanc eo ar stêrioù a gaver en Thüringen.

• Arondisamantoù (Landkreise) ha kêrioù-arondisamantoù (kreisfreie Städte)

 

• 6 kêr-arondisamant (kreisfreie Städte) Thüringen

• Eisenach (EA)
• Erfurt (EF)
• Gera (G)
• Jena (J)
• Suhl (SHL)
• Weimar (WE)

Roudoù pobladur e Thüringen a gaver ken abred hag e 350 000 kent JK. Korf-eskern un homo sapiens (200 000 kent JK) a zo bet kavet e-kichen Weimar.

Anv Thüringen a zeu eus hini an Dhüringed a veze o chom eno e-tro an eil kantved. Tapet e voe gant ar Franked e-tro ar VI^vet kantved, hag ul landgraf (kontelezh) eus an Impalaeriezh santel roman german e voe azalek 1130.

Gant marv Heinrich Raspe IV e 1247 ez eas familh konted Thüringen da netra. Goude ar brezel a hêrezh (1247-1264) e voe dizalc'h lodenn gornôg Thüringen dindan an anv Hessen. Ar peurrest eus Thüringen a voe perc'hennet gant konted Meissen, hag int eus familh Wettin. Dont a reas neuze da vezañ kreiz trede dukelezh Saks ha rouantelezh Saks. Pa voe rannet ar familh Wettin e daou skourr e 1485 e voe perc'hennet Thüringen gant an hini kentañ, ha tamm-ha-tamm e voe rannet e meur a stadig abalamour d'an hengoun sakson diazezet war rannañ an hêrezh hetre an hêred c'hourel. Graet e vez dukelezhioù sakson eus ar stadoù-se. Ar re bouezusañ a oa hini Saks-Weimar, Saks-Eisenach, Saks-Jena, Saks-Meiningen, Saks-Altenburg, Saks-Coburg ha Saks-Gotha.

Da vare an Disivoud e teuas Thüringen da vezañ ur vro brotestant. E 1520 e voe diskaret ar gredenn gatolik : distrujet e voe ar manatioù ha skarzhet ar veleien. Dindan ren priñs-dilenner Mainz e oa distrig Eichsfeld ha katolik e chomas, evel kêr Erfurt ha tro-war-dro dezhi.

 

Napoleon Iañ a adsavas an tiriad pa voe krouet kengevredad ar Roen e 1806. Kemmoù a voe degaset en-dro da vare Kendalc'h Vienna (1814-1815) pa voe krouet ar C'hengevredad german.

 

E 1920 e voe kendeuzet ar stadoù-se en ur stad nemetken anvet Thüringen ha lakaet e voe Weimar da gêrbenn. Gant dileuridi Saks-Coburg e voe dibabet bezañ staget ouzh Bavaria. D'ar mare-se e oa dispac'hel an traoù e Thüringen. E miz Here 1923 e voe degemeret izili eus KPD e gouarnamant Thüringen. Fellout a rae dezho ma vefe aozet ur Republik kuzulioù, met ne badas ket ha flastret e voe gant an arme.

 

E 1937 e vo digoret kamp-bac'h Buchenwald e-kichen Weimar. Kalz distruj a voe e Thüringen e-pad an Eil Brezel-Bed, dreist-holl e Jena hag e Nordhausen, hag a voe bombezet kalz. An Amerikaned eo a voe ar re gentañ o tizhout Thüringen e miz Ebrel 1945, met azalek miz Gouere 1945 e voe aloubet gant an Arme Ruz. Ul lodenn eus Saks Prusia (Erfurt, Mühlhausen ha Nordhausen) a voe staget neuze ouzh Thüringen ha lakaet e voe Erfurt da gêrbenn. Dilennadegoù kentañ ar parlamant a voe azoet e 1946.

E 1949 e voe krouet DDR ha staget e voe Thüringen outi. Divodet e voe al Länder e 1952 hag aozet distrigoù (Bezirke) en o lec'h. Rannet e voe neuze Thüringen e tri distrig : hini Erfurt, hini Gera ha hini Suhl. Da vare ar Brezel yen e voe harzoù su Thüringen ul lodenn eus ar rideoz houarn, evel ma c'haller gwelout e Mirdi ar Voger e Mödlareuth. Adsavet e voe Land Thüringen e pa voe adunvanet Alamagn e 1990. E 1993 e voe votet ur vonreizh nevez ha dibabet an anv Freistaat Thüringen. Abaoe an adunvanidigezh ez eo bet CDU ar strollad politikel pennañ hag e izili o deus kemeret perzh en holl c'houarnamantoù : gouarnamantoù kenunaniezh (1990-1999) pe o-unan e penn an traoù abaoe 1999.

Gant parlamant Thüringen eo e vez votet al lezennoù. Aozet e vez dilennadegoù bep pemp bloaz. 88 dileuriad a zo el Landtag.

E Thüringen e kaver nav ensavadur a zeskadurezh uhel :

• Skol-veur Friedrich Schiller e Jena
• Skol-veur Erfurt
• Skol-veur Bauhaus e Weimar
• Skol-veur teknologiezh Ilmenau
• Fachhochschule Jena, Erfurt, Schmalkalden ha Nordhausen
• Skol-uhel sonerezh Franz Liszt e Weimar

 

A-bouez ez eo Thüringen en Alamagn a-fet sevenadur. A-viskoazh eo bet brudet kêr Weimar a-fet sevenadur, hag eno eo e c'hanas al luskas lennegezh anvet "Weimarer Klassik" (e-tro 1786-1805), eno e voe krouet ar Bauhaus hag e Thüringen ivez e vo skrivet kentañ bonreizh Alamagn.

Tud a-bouez bras e sevenadur Europa a zo liammet ouzh Thüringen. Martin Luther a repuas e kastell Wartburg ma stagas gant treiñ an Testamant Nevez en alamaneg. Goethe a voe o chom eno e-pad ouzhpenn 50 vloaz, hag eno ivez eo e kejas ouzh ar barzh Friedrich Schiller.

•  
  Kambr Luther e kastell Wartburg
•  
  Johann Wolfgang von Goethe
•  
  Friedrich Schiller

A-bouez eo ivez Thüringen a-fet sonerezh klasel :Johann Sebastian Bach a voe ganet en Eisenach hag ul lodenn eus e vuhez a gasas e Thüringen. Alies e teuas Johannes Brahms da Meiningen, ma savas e bevare sinfonienn. Franz Liszt a labouras e Weimar ha Richard Wagner a zeuas alies da Eisenach ha da Weimar ma krouas Lohengrin.

•  
  Johann Sebastian Bach
•  
  Franz Liszt
•  
  Richard Wagner

War dachenn ar skiantoù e c'haller menegiñ ar fizikour Ernst Abbe, ar matematikour Friedrich Ludwig Gottlob Frege, ar mezeg Christoph Wilhelm Hufeland pe c'hoazh ar biologour Ernst Haeckel.

•  
  Ernst Haeckel

• Thüringen, Kerstin Sucher, Bernd Wurlitzer, 2006, ISBN 3-7701-6396-6.
• Thüringer Landesamt für Statistik : http://www.tls.thueringen.de/seite.asp
• Landesentwicklungsgesellschaft : http://www.leg-thueringen.de
• Bonreizh Freistaat Thüringen er Wikisource, http://de.wikisource.org/wiki/Verfassung_des_Freistaates_Th%C3%BCringen

• Lec'hienn ofisiel Land Freistaat Thüringen
• Skeudennoù gweledvaoù Thüringen
• Lec'hienn ofisiel kêr Erfurt

 

Muioc'h a restroù diwar-benn

Thüringen

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Länder Alamagn
Baden-Württemberg |   Bavaria |   Berlin |   Brandenburg |   Bremen |   Hamburg |   Hessen |   Mecklenburg-Pomerania ar C'hornaoueg |   Nordrhein-Westfalen |   Rheinland-Pfalz |   Saarland |   Saks |   Saks-Anhalt |   Saks-Izel |   Schleswig‑Holstein |   Thüringen

Porched Alamagn – Adkavit pennadoù ha rummadoù Wikipedia a denn da Alamagn.