Rodiom

Rodiom
	Ruteniom – Rodiom – Palladiom
Co; Rh; Ir	Taolenn beriodek
Niver atomek	45
Rummad kimiek	Metaloù ardreuzat
Strollad	9
Trovezh	5
Aozadur elektronek	[Kr] 4d8 5s1
Niver oksidadur	+3
Tredanleiegezh	2,28
Skin atomek	134,5
Tolz atomek	102,90550
	1 gram poultr, 1 g gwasket, 1 g poultr adteuzet

Un elfenn gimiek eo ar rodiom ; Rh eo e arouez kimiek, 45 e niver atomek ha 102,905 e dolz atomek. Ur metal ardreuzat eo.

Teskad ar palladiom (TaP) a reer eus ar metaloù ardreuzat ₄₅Rh, ₄₄Ru, ₄₆Pd, ₇₆Os, ₇₇Ir ha ₇₈Pt.
Unan eus ar metaloù ralañ en Douar eo ar rodiom, alese e briz uheloc'h eget hini an aour ; diaes eo e dennañ eus kailhoù ma vez kemmesket gant palladiom, platin, argant hag aour.
Nebeut-tre ag elfennoù eus TaP a vez tennet eus an douar, war-dro 400 tonennad e 2011, enno un 20 tonennad rodium hepken a vloaz da vloaz. Eus Suafrika e teu ar rodiom dreist-holl (war-dro 80 %), heuliet gant Rusia.^[1]
Diwar skiriadur derc'hanel izotop an uraniom-235 ²³⁵U e teu rodiom, neuze e c'hallfed e genderc'hañ dre implijout uraniom kozh ar c'hreizennoù nukleel ; ret e vije avat mirout izotopoù skinoberiek ar rodiom degadoù-pad a-benn izelaat o skinoberiegezh, ar pezh na dalvezje ket ar boan hervez reolennoù an armerzh.

Istor

Gant ar c'himiour saoz William Hyde Wollaston e voe hiniennekaet ar rodiom e 1803, diwar un tamm kailh platin deuet eus Suamerika. Eus an henc'hresianeg ῥόδον rhodon, "liv roz" e teu an anv rodiom.

Perzhioù

Ur metal kalet liv an argant eo ar rodiom, 12,45 g/cm³ e zouester. E 1 964°C e teuz, en ur lonkañ oksigen a vez advannet en aergelc'h pa zistro ar metal da galet. E 3 695 °C e verv.
Uhel eo disvannusted ar rodiom, da lavaret eo ez adkas an darn vuiañ eus ar gremm a sko outañ (gwarellvaez pe c'houloù.

Kimiek

Ne c'haller ket oksidañ ar rodiom, zoken dre e dommañ ; ne vez taget gant trenkenn ebet, hogen tu zo d'e zileizhañ un tammig en dour real (HNO₃ + 3HCl).
Petra bennak ma 'z eo + 3 niver oksdidadur ar rodium peurliesañ ez eus bet gwelet stadoù + 0 betek + 6.

Izotopoù

¹⁰³Rh eo an izotop nemetañ a gaver en natur a-douez ar 25 skinizotop a anavezer, eus ⁹³Rh betek ¹¹⁷Rh.

Arver

Greanterezh : 80 % eus ar rodiom a vez kenderc'het a ya da fardañ emdroerioù treluskel evit ar c'hirri-tan a-benn digreskiñ ar saotradur. Er gwer e lakaer rodiom ivez, war ar melezourioù pergen en abeg d'e disvannusted uhel. Lakaet e vez e kendeuzadoù platin ha palladiom evit ma ne verglfent ket ; en ardivinkoù a labour e gwrezverkoù uhel (fornioù da fardañ gwer, da skouer) ez arverer ar c'hendeuzadoù-se. Kenstokoù tredanel a vez gwisket gant rodiom evit na verglfent ket.
Kimiezh : arveret e vez evel trelusker.
Bravigerezh : plakennet e vez an aour gwenn gant rodiom evit ma vije skedus, hag an argant evit ma ne vije ket oksidet. Lod bravigoù ker-ruz zo e rodiom penn-da-benn daoust da galeter ar metal-se.

Notennoù

↑ United States Geological Survey (en) Liamm oberiant 19 HER 12

Daveennoù

American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh \| Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford

[USGS-1] United States Geological Survey (en) Liamm oberiant 19 HER 12

[1]