Аксамітавы развод
Аксамітавы развод (чэшск.: sametový rozvod) — мірны і афіцыйна ўзаконены распад саюзнай дзяржавы Чэхаславакіі. Аксамітавы развод 1 студзеня 1993 г. быў лагічнай развязкай аксамітавай рэвалюцыі, падчас якой сацыялістычны рэжым і планавую эканоміку змянілі дэмакратыя і рыначная эканоміка. Аксамітавым ён быў названы па прычыне сваёй бяскроўнасці.
Перадгісторыя
правіцьУ Чэхаславакіі да распаду дзяржавы прывялі менавіта этнічныя (а дакладней, канфлікт нацыянальных эліт, а не насельніцтва — паводле апытання[1]), а не чыста эканамічныя прычыны. Міжэтнічныя праблемы (у непараўнальна меншых маштабах, чым у СССР) дэстабілізавалі эканамічную сітуацыю ў краіне і прывялі яе да распаду. Міжэтнічныя трэнні ў рэспубліцы існавалі заўсёды, паколькі сапраўдная аўтаномія шматлікім меншасцям у краіне так і не была дадзена. Спачатку (да 1945), аднак, яны праходзілі па лініі славяне (чэхі, славакі, русіны) — неславяне (у першую чаргу ў другую групу ўваходзілі судэцкія немцы ў Чэхіі і венгры ў паўднёвай Славакіі). Аднак пасля дэпартацыі немцаў пасля Другой сусветнай вайны і значнай эміграцыі венграў, асноўныя супярэчнасці зрушыліся ў іншую плоскасць — паміж адносна аднароднай і больш развітай Чэшскай СР, чый ВУП на душу насельніцтва на 20 % пераўзыходзіў падобны паказчык у бяднейшай Славакіі. Тады ж чэшскія палітыкі пачалі выказваць меркаванне, што Чэхія абцяжарана Славакіяй, куды ідуць, як у прорву, падатковыя паступленні, а славацкія былі раздражнёныя тым, што знаходзяцца ў зневажальным становішчы ў саюзнай дзяржаве.
Напярэдадні падпісання пагадненняў аб падзеле рэспублікі, у верасні 1992 года было праведзена апытанне насельніцтва Чэхаславакіі пра стаўленне да падзелу краіны. У Славакіі за падзел краіны было 37 %, супраць 63 %, у Чэхіі за 36 %, супраць 64 %[1].
Храналогія падзей
правіцьПа меры дэстабілізацыі становішча ў Чэхаславакіі, паўстала пытанне і пра нацыянальнае самавызначэнне рэспублік, якія складалі яе. Спачатку было знойдзена чыста фармальнае кампраміснае рашэнне — пісаць афіцыйную назву краіны як Чэха-Славакія (цалкам — Чэшская і Славацкая Федэратыўная рэспубліка, ЧСФР), якое дзейнічала ў 1990—1992 гг. У цэлым, нягледзячы на выразную змену палітыка-эканамічнага курсу краіны, большасць насельніцтва — і чэхаў, і славакаў, — была не гатовая да нацыянальнага самавызначэння, што пацвердзілі вынікі апытання, праведзенага ў той час[1]. Тым не менш, лёс краіны апынуўся ў руках палітыкаў, якія распарадзіліся інакш. Асобныя жыхары прыгранічных абласцей негатыўна адносіліся да падзелу краіны[2].
17 ліпеня 1992 года славацкі парламент прыняў дэкларацыю аб незалежнасці. Чэхаславацкі прэзідэнт Вацлаў Гавел, які выступаў супраць падзелу, сышоў у адстаўку. 25 лістапада Федэральны сход прыняў закон аб падзеле краіны з 1 студзеня 1993 года.