Boeing 747

Boeing 747
Boeing 747-400 авіякампаніі Трансаэро
Тып	пасажырскі самалёт
Распрацоўшчык	Boeing
Вытворца	Boeing Commercial Airplanes[d]
Галоўны канструктар	Joe Sutter[d] і Boeing
Першы палёт	9 лютага 1969
Пачатак эксплуатацыі	1970 (Pan Am, TWA)
Статус	эксплуатуецца
Эксплуатанты	British Airways (57) Cathay Pacific (46) Korean Air (41)
Гады вытворчасці	1969 — н.ч.
Адзінак выраблена	1446 (на лістапад 2011)[1]
Кошт адзінкі	747-100 — 24 млн $ (1967) 747-200 — 39 млн $ (1976) 747-300 — 82 млн $ (1982) 747-400 — 228-260 млн $ (2007)
Варыянты	Boeing E-4 Boeing VC-25 Boeing 747-400 Boeing 747SP
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Боінг 747, выпусканы амерыканскай кампаніяй Boeing, часта названы «Джамба Джэт» (англ.: Jumbo Jet), ці проста «747», — першы ў свеце далёкамагістральны двухпалубны шырокафюзеляжны пасажырскі самалёт. Першы палёт быў выкананы 9 лютага 1969 года. На момант свайго стварэння Boeing 747 быў самым вялікім, цяжкім і ёмістым пасажырскім авіялайнерам, застаючыся такім на працягу 37 гадоў, да з’яўлення A380, першы палёт якога адбыўся ў 2005 годзе.

Boeing 747 мае двухпалубную кампаноўку, пры гэтым верхняя палуба значна саступае па даўжыні ніжняй. Памеры і своеасаблівы «горб» верхняй палубы зрабілі Boeing 747 адным з найбольш вядомых самалётаў у свеце, героем дзясяткаў кінастужак і сімвалам грамадзянскай авіяцыі.

Існуе некалькі розных варыянтаў Boeing 747, большасць з якіх могуць здзяйсняць пералёты вялікай далёкасці. Рэкардсменам сярод 747 з’яўляецца Боінг аўстралійскай авіякампаніі Qantas Airways, які здзяйсніў ц 1989 годзе беспасадкавы пералёт з Лондана ў Сідней, пераадолеўшы тым самым 18 000 км за 20 гадзін 9 хвілін, не маючы на борце ні пасажыраў, ні грузу.

Нягледзячы на высокі кошт, але дзякуючы высокай эканамічнасці масавых авіяперавозак і лізінгавым схемам эксплуатацыі, гэта адзін з самых распаўсюджаных у свеце пасажырскіх самалётаў. Да верасня 2010 года было замоўлена 1527 мадэляў Boeing 747, дастаўлена 1418 самалётаў.

Ужо ў 1964 годзе кіраўніцтва Boeing прыняло рашэнне, што Рэнтанскі авіяцыйны завод у штаце Вашынгтон, дзе выпускаліся мадэлі 707, 727 і 737, не можа быць пашыраны для вытворчасці новага буйнагабарытнага самалёта. Было вырашана пабудаваць новы завод у Эверэце, за 35 міль на поўнач. Гэта стала адным з найбуйнейшых прамысловых праектаў у свеце: завод займаў плошчу 51 га, а прамысловая зона — 283 га. Работы па будаўніцтве завода праходзілі ў цяжкіх умовах: балоты, залевы вясной і летам, снежныя буры зімой.^[2]

Boeing абавязаўся паставіць першы самалёт авіякампаніі Pan Am да 1970 года, што патрабавала распрацоўкі, будаўніцтва і сертыфікацыі за менш чым чатыры гады. Да працэсу былі прыцягнуты буйныя карпарацыі, такія як Aeronca, Northrop, і Goodyear Aircraft. Усяго за некалькі гадоў праект стаў выгадным: крытычны прагноз рынку быў перавышаны, і ў 1993 годзе быў пабудаваны тысячны Boeing 747.

Апошні пасажырскі 747-400 быў пастаўлены ў 2005 годзе, пасля чаго асноўны акцэнт рабіўся на грузавыя версіі мадэлі 747-8. Апошні заказ на пасажырскую версію быў зроблены ў 2017 годзе для самалёта прэзідэнта ЗША. У ліпені 2020 года Boeing абвясціў пра завяршэнне вытворчасці мадэлі 747. Апошні самалёт быў сабраны ў Сіэтле прыкладна ў 2022 годзе.^[3]

Першапачаткова буйныя авіякампаніі скептычна ставіліся да новага самалёта Boeing 747. У гэты ж час карпарацыі McDonnell Douglas (якая пазней стала часткай Boeing) і Lockheed распрацоўвалі трохматорныя шырокафюзеляжныя самалёты меншага памеру, такія як McDonnell Douglas DC-10 і Lockheed L-1011. Многія авіякампаніі лічылі, што Boeing 747 будзе менш эканамічна выгадным для далёкіх маршрутаў.

Турботу выклікалі і іншыя фактары, уключаючы высокі расход паліва і патрабаванні да інфраструктуры аэрапортаў. Гэтыя праблемы пагоршыліся падчас энергетычнага крызісу 1970-х гадоў, калі высокія цэны на нафту прывялі да зніжэння аб'ёмаў авіяперавозак. Авіякампаніі, уключаючы American Airlines і Continental Airlines, пераабсталёўвалі Boeing 747 у грузавыя самалёты ці прадавалі іх.

З цягам часу новыя мадэлі, такія як Boeing 767, Airbus A300 і пазней Airbus A350, а таксама Boeing 777 і 787, занялі вялікую частку рынку шырокафюзеляжных самалётаў. Некаторыя авіякампаніі, такія як Air Canada і SAS, хутка адмовіліся ад эксплуатацыі Boeing 747 на карысць гэтых мадэляў.

Нягледзячы на гэта, Boeing 747 працягваюць выкарыстоўваць на самых загружаных і далёкіх маршрутах, асабліва ў Азіі, дзе самалёт часта выконвае рэйсы на сярэднія і кароткія адлегласці. Самы вялікі флот 747 належаў японскай авіякампаніі Japan Airlines, якая эксплуатавала 73 самалёты, апошні з якіх быў спісаны ў 2011 годзе. British Airways утрымлівае найбуйнейшы флот мадэлі 747-400, які ўключае 48 самалётаў.

Па стане на 31 кастрычніка 2020 года ў выніку катастроф і сур'ёзных аварый было страчана 63 самалёты Boeing 747.^[4] Гэты тып самалёта спрабавалі ўганяць 32 разы, у выніку чаго загінулі 24 чалавекі.^[5] Агулам у авіяцыйных інцыдэнтах з удзелам Boeing 747 загінулі 3746 чалавек.

Найбуйнейшая катастрофа з удзелам Boeing 747 здарылася ў 1977 годзе ў аэрапорце Лос-Радэас на востраве Тэнэрыфэ. Два самалёты Boeing 747 сутыкнуліся на ўзлётна-пасадачнай паласе, што прывяло да гібелі 583 чалавек. Гэтая катастрофа застаецца найгоршай па колькасці ахвяр у гісторыі авіяцыі.

• Чатырохматорны турбавінтавы нізкаплан са стрэлападобным крылом і аднакілявым апярэннем.

• Спіс авіяцыйных здарэнняў і катастроф
• Музей авіяцыі і касманаўтыкі, Парыж

• Афіцыйны сайт (англ.)
• Спіс катастроф Boeing 747 (ням.)
• Боінг 747 // National Geographic