Llingües gur

Llingües gur
Distribución xeográfica	África occidental
Países	Malí  Burkina Fasu  Benín  Costa de Marfil  Ghana  Togu  Níxer
Falantes	~5,5 millones (2000) ~12-15 millones (2010)
Filiación xenética	Níxer-congolesa   llingües Volta-Congu     VC septentrional       Gur
Subdivisiones	Gur Septentrional Gur Meridional
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Les llingües gur o voltaiques son un numberosu de grupu de llingües Níxer-Congu. Son falaes nel sureste de Malí, Burkina Fasu, el norte de Costa de Marfil, Benín, Ghana, el norte de Togu y Nixeria.

El númberu de falantes supera los 12 millones, de los cualos casi una tercer parte correspondíen al mõõre (moosi), la llingua demográficamente más numberosa d'esti grupu.

La clasificación de les llingües gur foi revisada en diverses ocasiones, anguaño considérase que Joseph Greenberg incluyó dientro del grupu gur, namái les llingües gur centales puramente felicidaes formen un grupu filoxenéticu válidu.

Manesssy (1975) conxeturó una clasificación inicial de les llingües gur, nes que'l gur central coordinar col bariba (baatonum) y el kulango:

• Gur central
  • Grupu septentrional
    • Oti-Volta (unes 30 llingües, incluyendo'l kusaal, el dagbani, el gurma, y el mòoré (Mossi)
    • Bwamu
    • Koromfe
  • Gur meridional
    • Grũsi (Gurunsi) (20 llingües, incluyendo'l kabiyé)
    • Kirma-Tyurama
    • Lobi-Dyan
• Bariba
• Kulango

Una estudiu más ampliu de les rellaciones internes nel grupu Gur central llevó al siguiente esquema clasificatorio Manessy (1979):

Sicasí, otros autores sostienen que namái les llingües gur centrales formen un grupu filoxenéticu, y que la familia gur incluyendo otros grupos fuera del gur central nun constitúin un grupu válidu. De fechu el trabayu de Kleinewillinghöfer (1996) suxer qu'en realidá varies de les llingües clasificaes como gur y asitiaes fora del gur central yeren concebibles como cañes independientes del sabánico.

Los numberales reconstruyíos pa distintos grupos de llingües gur son:

GLOSA	Gur septentrional				Gur meridional				PROTO-GUR (CENTRAL)
	Koromfé	PROTO- BWA	PROTO-OTI- VOLTA	PROTO-GUR- SEPT.	PROTO- GRŨSI	PROTO- KIRMA	PROTO-LOBI- DYAN	PROTO-GUR- MERID.
'1'	-ndom	*dõ	*yen-di	*-di *-dom	*-dum *-di	*dein-	*biel-	*-dum *di-	*dig-/ *-dum
'2'	ɪhĩː	*-ɲo	*-lia/ *-dia	*-lia *pai~pal(?)	*lia	*hãl~ *hãĩ	*ye-ɲɔ		*lia/ *-ɲo
'3'	ɪtãː	*-tĩ	*tãːri	*tãːri	*toːri	*siɛ-	*yẽ-tʰɛ̃r	*tãːri	*tãːri
'4'	ɪnãː	*-nɛ	*-naːsi	*naːsi	*naːsi	*-naː	*ye-naː	*naːsi	*naːsi
'5'	ɪnɔm	*-hwa-nu	*num-	*num- *-twa-nu?	*nʊŋ	*ndi	*ye-mo-		*nom
'6'	ɪhʊrʊ	*-hwa-dĩ	*-luobi		*-lʊ-du	*nãn-dein	*mo-lo-du		*-lo-du
'7'	ɪpɛ̃ː	*-hwa-ɲo	*lopo-yi		*-lʊ-pɛ	*nãn-hãĩ	*mo-lo-ɲɔ		*-lo-pɛ
'8'	ɪtɔː	*-hwa-tĩ	*-niːŋ		*-lʊ-toːri	*nãn-siɛ	*mo-lo-tʰer		*-lo-tãːri
'9'	ɪfa	*denu	*-wai			*10-1	*10-1		*10-1
'10'	fɪ	*pi-ru	*piː(ga)	*pi-	*fi(gə)	*nuo-	*ɲʊo-		*pi-

• Manessy, Gabriel (1968/71)'Langues voltaïques sans classes' in Actes du huitième congres international de linguistique africaine. [Congress was 1968, proceedings published 1971] Abidjan, Université d'Abidjan, 335–346.
• Naden, Anthony J. (1989) 'Gur', in Bendor-Samuel, John & Hartell, Rhonda L. (eds) The Niger–Congo languages. A classification and description of Africa's largest language family. Lanham, New York, London: University Press of America, 140–168.
• Roncador, Manfred von; Miehe, Gudrun (1998) Les langues gur (voltaïques). Bibliographie commentée et inventaire des appelations des langues. Köln: Rüdiger Köppe Verlag.
• K. Williamson y R. Blench (2000). «2. Niger-Congo», B. Heine y D. Nurse: African Languages: An Introduction. Cambridge Univ. press, páx. 11-42. ISBN 0-521-66178-1.