Coomonte

Coomonte
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Zamora
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Coomonte (es)	Magin Rebordinos Moran
Nome oficial	Coomonte (es)[1]
Nome llocal	Coomonte (es)
Códigu postal	49783
Xeografía
Coordenaes	42°06′56″N 5°48′47″W / 42.11546°N 5.81316°O / 42.11546; -5.81316
Coomonte Coomonte (España)
Superficie	10.25 km²
Altitú	732 m[2]
Llenda con	Maire de Castroponce, Santa María de la Vega, Villaferrueña y Alixa
Demografía
Población	175 hab. (2023) - 102 homes (2019) - 85 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Zamora
Densidá	17,07 hab/km²

Coomonte ye una llocalidá y conceyu español de la provincia de Zamora, na comunidá autónoma de Castiella y Lleón.^[3]

El conceyu ta formáu por un solu nucleu de población y el so términu asítiase na llende norte de la provincia de Zamora. Llenda al norte con Alija del Infantado (Lleón), al sur con Santa María de la Vega, al este con Maire de Castroponce y al oeste con Villaferrueña.

Les primeres referencies escrites sobre Coomonte daten de principios o mediaos de la Baxa Edá Media, faciendo referencies a la ilesia de San Xuan, los sos párrocos y a donaciones al monasterio de Nozales. Yá nos sieglos XIV y XV falar en dellos documentos del conceyu de Coomonte.

Nel sieglu XVI el conceyu contrató al pintor Juan d'Holanda pa la ellaboración del altar mayor de la ilesia parroquial. A lo llargo del sieglu XVI homes d'armes de Coomonte participaron nes guerres del rei, como demuestren les lleves feches en 1580 pa lluchar en Portugal a favor de Felipe II.

Nel sieglu XVII saber d'una crecida del caudal del Órbigo que causó desgracies y amenorgó la población a menos de la metá. Amás, rexístrense dellos pleitos de fidalguía.

El Catastru d'Ensenada, d'a mediaos del sieglu XVIII, tamién apurre importantes referencies históriques. Ente otres coses, informa de la esistencia na llocalidá de catorce bodegues particulares (anguaño son munches más), una tabierna, dellos xornaleros, profesionales, llabradores, miles d'oveyes y, inclusive, un tamboriteru.^[4]

Mientres la invasión napoleónica, a entamos del sieglu XIX, foi amburada la ilesia, voláu'l güeyu mayor de la ponte de La Vizana dende'l tesu y recuperada del ríu la estatua de San Marcos.

Per otru llau, a lo llargo de la Edá Moderna, Coomonte había estáu integráu na provincia de Lleón, tal que recueye nel sieglu XVIII Tomás López en Mapa xeográficu d'una parte de la Provincia de Lleón.^[5] Sicasí, al reestructurase les provincies y crease les actuales en 1833, Coomonte pasó a formar parte de la provincia de Zamora, calteniendo la adscripción a la Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives,^[6] siendo adscritu en 1834 al partíu xudicial de Benavente.^[7] D'esta manera, Coomonte constituyóse como conceyu independiente d'Alija del Infantado, a que la so xurisdicción había estáu amestáu dende antiguu. A finales del sieglu XIX, yá esistíen en Coomonte escueles de primeres lletres.^[8]

A lo llargo del sieglu XX el desenvolvimientu económicu, social y urbanísticu foi similar al de los pueblos de la redolada (allumáu públicu, cais pavimentadas, descontrol na construcción de viviendes cola introducción de materiales y formes ayenes a la redolada) desdibujando, en ciertu mou, la visión de pueblu tradicional, pero calteniendo'l so espíritu ancestral. Tres la constitución de 1978, Coomonte pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Lleón, en tanto conceyu integráu na provincia de Zamora.^[9]

Gráfica d'evolución demográfica de Coomonte ente 1900 y 2017

Fonte: Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia.

La ilesia de San Xuan Bautista, de planta basilical, con tres naves, terminaos en tres ábsides de forma rectangular, con un altar en cada unu. Del primer ábside, asitiáu na zona nordeste de la ilesia, sale una puerta escontra la sacristía, l'altar d'esti ábside ye barrocu, con gran decoración y nel centru una imaxe de la Virxe. Nel ábside principal atópase l'altar mayor col sagrariu y la imaxe de San Xuan Bautista nel so centru, una enorme decoración, y cuadros onde se recuerda la vida del patrón. Nel tercer ábside atopamos de nuevu una imaxe de la Virxe nun retablu decoráu y con columnes. El techu de los dos ábsides llaterales ye una bóveda d'arestes, con escasa decoración, ente que l'ábside central, ta cubiertu por una gran cúpula circular, suxeta por pechinas, en caúna de les cuales hai pintures que remembren la vida de dellos santos. El restu de la ilesia cunta con un techu de madera, ocultu tres un falsu techu asitiáu nos años 80 del sieglu XX. Na zona del oeste de la ilesia, atopamos na nave sur cola puerta d'entrada al templu, que ta frente a un retablu barrocu asitiáu na paré de la nave norte, dichu retablu tien columnes corinties, colos sos capiteles de fueyes de acanto y volutes, cola cruz de Cristu nel centru suxeta sobre un fondu onde apaecen pintaos San Juan y la Virxe. El retablu rematar una bien decorada cornisa clásica y dos adornos de volutes sobre un centru que tien un frontón triangular clásicu, como l'utilizáu por griegos y romanos. Por una escalera puede aportase al coru, sito na zona oeste de la nave central, ente que debaxo d'este hai unes puertes poles que s'apuerta a un cuartu zarráu y nel oeste de la nave sur aportar a otru cuartu, que tien una ventana al esterior.

Les vigues del oeste de la ilesia (tou lo que nun son los ábsides), son suxetaes por cuatro grandes arcos formeros de piedra, revistíes na actualidá de yelsu, y esta zona ta dixebrada de los ábsides por trés arcos fajones, el de la nave llateral del norte ye apuntáu, ente que los otros dos son de mediu puntu. Per fora predomina un estilu más bien románicu, con una torre n'espadaña, tres campanes, torre cimborrio pa cubrir la cúpula, y la piedra ye mampostería asitiada irregularmente, pero bien asitiada y llisa si miramos la paré a la llarga. La nave sur ta reforzada con cuatro contrafuertes, ente que a la entrada hai un patiu dende'l que s'apuerta a la cai, a la ilesia o al campusantu. En dichu patiu hai xardinos y una cruz datada de 1763.

La ermita de San Marcos, xunto al antiguu calce del ríu Órbigo, onde cunta la lleenda qu'apaeció la estatua de dichu santu, dempués de ser refundiada a l'agua polos franceses mientres la guerra de la independencia.

Les sos tradiciones típicamente lleoneses, son un signu d'identidá qu'estrema a esta llocalidá de les demás de la so redolada, una y bones ésta supo calteneles añu tres d'añu dende va sieglos.

Ente les tradiciones más destacaes atópense l'arcu de pascua, la quintada, les numberoses procesiones semanasanteras y l'antroxo.

En Coomonte de la vega hai munches tradiciones típiques como la de la matanza del pueblu, na que'l pueblu axuntar pa matar al gochu en signu de respetu escontra Juan Bautista, equí dase la comida qu'alimentara al pueblu enteru mientres dos díes.

Les sos tradiciones típicamente lleoneses, son un signu d'identidá qu'estrema a esta llocalidá de les demás de la so redolada, una y bones ésta supo calteneles añu tres d'añu dende va sieglos. Ente les tradiciones más destacaes atópense l'arcu de pascua, la quintada, les numberoses procesiones semanasanteras y l'antroxo.

Tolos años siquier una vegada vase a pescar a un llugar sagráu pa los coomonteses llamáu'l pozu, ellí vase a la pesca del lucio, barbu pero especialmente a pola trucha que darréu van pescar con téuniques tradicionales de la dómina. Una vegada concluyida la pesca axuntar p'allabar la trucha delantre de les muyeres pa manifestar el so amor, d'últimes toos cenar como signu de cordialidá.

• Benavente
• Benavente y Los Valles
• Mancomunidá de Servicios Órbigo-Eria
• Indicación xeográfica de Valles de Benavente

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Coomonte.