Trabzon

Trabzon foi llamáu en llatín Trapezus, que ye la llatinización del griegu antiguu Τραπεζοῦς (Trapezous) que foi'l primer nome conocíu de la ciudá. (Tράπεζα significa "mesa" en griegu antiguu y modernu, y llamar asina debíu al relieve del territoriu nel cual atópase la ciudá.) Tanto nel idioma griegu pónticu como nel griegu modernu llamar a esta ciudá Τραπεζούντα (Trapezunta).

 

 

El Monesteriu de Sumela, que foi fundáu nel añu 386 d. C., ye una importante atraición turística del parque nacional de Altındere.

La ciudá foi fundada, col nome de Trapezunte (Τραπεζοῦς), por colonos griegos orixinarios de Mileto o de Sinope, según la tradición, nel añu 756 e. C. Bautizar Trapezunte (mesa), que podría derivar de la forma que tenía'l llugar onde s'allugaba,^[1]

La ciudá yera una de les cerca de diez colonies comerciales de Mileto a lo llargo de les mariñes del mar Negru, como Sinope, Abido y Cícico. Cuando Xenofonte y «Los Diez Mil» mercenarios griegos engarraron la so salida de Persia y llegaron a Trapezunte, yera la primera ciudá griega a la qu'habíen llegáu. Naquel momentu, Trapezunte yera tributaria de Sinope.^[2]

Nel Periplu de Pseudo-Escílax dizse que la tribu de los macrocéfalos vivíen na ciudá de Trapezunte según nel puertu de Psoro. Yeren vecinos de los bequires y de los mosinecos.^[3]

 

 

 

Nun foi hasta que pasó a dominiu romanu qu'empezó a crecer. Pompeyo reconocer como ciudá llibre mientres la guerra contra Mitrídates VI del Ponto y utilizar como puertu pal suministru a los soldaos d'Armenia.

Nel sieglu I yera sede de la Primer Lexón Póntica y del so estáu mayor. En tiempos d'Adriano, yera yá la primer ciudá de la mariña del Ponto Euxino, y convirtióse en capital del Ponto Capadociu, amás de construyise un nuevu puertu (el puertu de Trabzon llamábase Dafnos). Foi una ciudá fortificada y centru comercial; mientres el reináu de Galio, en 256, foi escalada polos godos, pero recuperóse rápido.

Unos años más tarde espublizóse ellí'l cristianismu. Unu de los soldaos romanos, Eugenio, foi martirizáu por destruyir un ídolu y foi fechu santu y convertíu en patrón de la ciudá.

Formó parte de la provincia del Ponto Polemoniaco (dientro la diócesis del Ponto) y militarmente dependía d'Armenia y había ellí una lexón acantonada. Dende 395 quedó so dependencia del emperador de Constantinopla.

Yá como parte del Imperiu bizantín, Xustinianu I reparó les muralles (que taben en relativu bon estáu) y reforzó la defensa de la ciudá y de la contorna y lluchó contra la tribu xeorxana de los Tsan, contra los qu'unvió al xefe militar Tzitas, que los ganó y construyó na rexón torres de vixilancia. Los Tsan dempués fixéronse cristianos y entraron nel exércitu bizantín.

En 628 l'emperador Heraclio esperó en Trabzon a los perses y, cuando taben despreveníos, atacar y ganó nel Valle del Tigris.

Dende'l sieglu IX foi un gran centru comercial con Oriente. Basilio II, fixo sirvir la ciudá de base p'avanzar escontra les rexones d'Ani, Dwin o Kars, a Armenia, y a Vaspurakan y otres rexones y escontra Xeorxa. En 1021, axuntó tropes p'atacar (Abkhasia) y mientres, recibió a un emisariu del rei de Vaspurakan que-y vencía'l reinu (bien amenaciáu) en cuenta de tierres n'Anatolia.

Nel sieglu X, la rexón foi invadida polos turcos selyúcides, y en 1071, la batalla de Manzikert punxo fin al dominiu bizantín en bona parte d'Anatolia, pero Trabzon nun pudo ser ocupada polos turcos y más tarde los bizantinos recuperaron posiciones.

Escontra 1110, Trabzon foi conquistada por Malik Shah I y l'emperador unvió a Teodoro Gabras a reconquistala, y consiguir y apoderó munchos territorios de la contorna, pero en 1098 foi derrotáu y muertu pol emir de Sivas (Danishmend) nel ríu Koruk, cerca de Bayburt. El so fíu Gregorio Gabras que lu sustituyó, actuó independientemente de los bizantinos y casó a la so fía col emir de Sivas (1106). Esta virtual independencia acabóse cuando l'emperador Xuan II Comneno fíxo-y prisioneru y llevólu a Constantinopla (1118), onde pocu dempués foi perdonáu.

Poco dempués (1119) yera gobernador (dux) de Trabzon, Constantino Gabras que gobernó hasta 1143. Alcordó aliances con emires de la zona, pero foi ganáu pol emir de Sivas (aliáu del de Malatya), cerca de Siran. Constantino foi fechu prisioneru y hubo de pagar rescate pa la so llibertá; el vencedores nun sacaron provechu de la victoria y engarráronse ente ellos. En 1139 l'emperador Xuan II Comneno, empecipió una campaña contra los danisméndidas y Constantino axustó con él un tratáu (garantizando la retaguardia), como si fora un soberanu. Xuan II nun tardó en colar al territoriu del dux de Trabzon que s'hubo de someter, pero perdió la oportunidá de combatir contra Sivas. Dempués de 1143, los gobernadores locales son claramente fieles; (en 1143 foi nomáu Niceforo Paleòlogo)

 

 

De 1204 a 1461, foi un imperiu de raigañu bizantín, establecíu con ayuda xeorxana pola familia Comneno, cuando los llatinos conquistaron Constantinopla. El primer emperador foi Alejo I de Trabzon (nietu del emperador Andrónico I Comneno, que gobernó de 1183 a 1185, y yera fíu del sebastocrator Manuel Comneno) que al entrar los llatinos fuxó en barcu xunto col so hermanu David Comneno y llegaron a Trabzon, onde recibieron el sofitu del so pariente la reina Tamara de Xeorxa. David encargar de conquistar les ciudaes del Ponto, como Amisos (Samsun), Sinope, Kastamonu, Amastris y Heraclea del Ponto. En 1205, aliáu colos llatinos, atacó Nicomedia, pero foi ganáu por Teodoro I Láscaris de Nicea; en 1206, David foi de nuevu derrotáu por Teodoro y morrió, y en 1208 Teodoro Láscaris foi coronáu emperador. Ente 1206 y 1214, Nicea ocupó tolos puertos ente Heraclea y Amisos, y en 1214, el sultán de Konya ocupó Sinope y Alejo hubo de pagar tributu al sultán. Alejo morrió en 1222. El so títulu basileus y la so bandera yera colorada con una cabeza d'águila dorada, y llamábase "Rei y Emperador de too l'este, Iberia y Perateia" (nome que faía alusión a la reclamación de Crimea)

Asocedió-y Andrónico I Gidos. Les naves del Imperiu empezaron a atacar les del sultán y consiguieron un gran botín, pero antes de volver a puertu fueron sorprendíos por una torbonada y tuvieron que recalar en Sinope, onde'l gobernador fixo prisioneros a los tripulantes. Andrónico tuvo qu'atacar Sinope pa lliberar a la so xente y escalólo. El sultán de Konya bloquió Trabzon per mar y atacar per tierra en 1228, pero túvose que retirar.

Non demasiáu tiempu dempués producióse la espansión de Djalal al-Din Khwarizmshah y Andrónico declaróse feudatario, pero Kai Kobad de Konya, ganó-y en Yassi Cimen en 1230 y yá nun volvió, pero si facer unos años dempués los mongoles, que liquidaron el poder del emiratu de Konya na batalla de Köse Dağ el 26 de xunu de 1243.

Manuel I llegó al gobiernu en 1238. Trabzon conquistó Sinope en 1254, pero volver a perder en 1266 al morrer Manuel. En 1261, los Paleólogos de Nicea (socesores de los Láscaris), reconquistaron Constantinopla lo que dexaba al Imperiu de Trabzon nuna posición de prestíu secundariu. Jorge intentó espandise otra vegada escontra Sinope en 1277, pero foi derrotáu y los turcos ocuparon toles tierres al oeste de Samsun. Escontra 1290 perdiérase tamién la rexón de Halibia (actual Unye), y entá se perdieron más territorios nes campañes de los emires turcos de 1313 y 1323. En 1311 Alejo II de Trabzon (1297-1330), aliar col emir de Sinope contra los xenoveses y en 1313 atacó-yos, pero foi derrotáu y tuvo que roblar la paz, que foi anovada en 1316. Pocos años dempués empezaron les lluches contra tribus turcomanes que, dirixíes por Hasan Kuyuk ocuparon Amasia y atacaron territoriu del imperiu en 1336, pero fueron refugaos.

L'emperador Basilio de Trabzon, morrió en 1340 y españó la guerra civil mientres diez años. los turcomanos intentaron ocupar el país en 1340 y nun asaltu la ciudá foi amburada. En 1347, Aina Beg d'Erzindjan, aliáu con Mehmet Beg de Bayburt y a Ali Beg de los Ak Koyunlu volvió intentar ensin más ésitu qu'antes. En 1348, españó un conflictu llocal con el xenoveses y producióse una matanza d'italianos, y los barcos xenoveses nun tardaron en destruyir la flota del Imperiu y ocupar Kerasus. L'emperador tuvo que devolver a los xenoveses los sos anteriores privilexos. Una plaga de peste producióse arriendes de estos fechos.

En 1349, con Alejo III de Trabzon, volvió la paz. Casóse con Teodora Cantacuzeno, pariente del emperador bizantín Xuan VI Cantacuzeno. Munches princeses casóse con emires de la zona, como la so hermana María, que se casó col fíu del emir de los Ak Koyunlu.

En 1360 construyó la fortaleza de Gümüşhane, qu'apoderaba la ruta d'accesu dende Bayburt, pero'l gobernador Juan Kabasite foi ganáu por Latif de Bayburt y namái evitó la so meyora pola muerte del emir a manes de xente d'un pueblecito del camín (1361). En 1362, Kilidge Arslan Kelkit, un xefe turcomanu, conquistó Şebinkarahisar, y atacó la fortaleza de Siran, y fíxose l'amu de la rexón dempués de les campañes que fizo ente 1368 y 1374. El 4 de marzu de 1380, Alejo III atacó a los turcomanos qu'apoderaben Sinope, Samsum, Giresun y el valle del Harsit y ganó-yos en Kurtun. A finales de sieglu apaez pola rexón Tamerlán, al que Manuel III pagó tributu. En 1396 rompióse l'alcuerdu con el xenoveses y Manuel hubo de dar más privilexos a los venecianos.

Bayezid I (1389-1402), xefe de los turcos otomanos, fíxose amu de la mariña del mar Negru ente Heraclea y Samsun. Trabzon aliar con Tamerlán y el suministró ayuda, incluyíos dellos barcos, en 1402, cuando ganó la batalla d'Ankara. En tiempos de Xuan IV de Trabzon, los otomanos yá taben recuperaos y empezaron a hostigar a Bizancio. Un ataque turcomanu separáu, producióse pela redolada de la capital y el xefe de la flota, Alejandro, morrió, pero Xuan IV refugólos con namái 50 soldaos.

 

 

En 1442, los otomanos atacaron per mar ensin ésitu, pero Xuan IV aportó a pagar tributu al sultán Murat II. Pero'l so socesor Mehmed II asedió Constantinopla y tomar el 29 de mayu de 1453. Xuan IV aliar colos Ak Koyunlu y pidió ayuda a Francia. Pero en 1461 Mehmed II empecipió la conquista de la rexón, primero'l emiratu de Sinope, y dempués a los otros incluyendo a los Ak Koyunlu.
David ufiertó un fuerte tributu, pero foi-y refugáu y n'ochobre los otomanos asediaron la ciudá per tierra y mar. El asediu duró 21 díes y a la fin David pidió la capitulación, qu'axustó'l protovestiario Giorgios Amoiroutzes p'aldericar les condiciones de la rindición. Alcordóse'l respetu de la vida y de los bienes de los ciudadanos y dexábase-y salir de la ciudá a quien quixera. David foi autorizáu a establecese en Serres. Pero la realidá foi que la ciudá foi escalada y munchos ciudadanos fueron vendíos como esclavos. El metropolitanu de Trabzon perdió los sos derechos en 1462. David establecer na zona del ríu Estrimón, pero en 1463 taba en Adrianópolis con Demetrio Paleólogu (ex déspota del Peloponeso) y Mehmed, abarruntando una combalechadura, fíxo-y executar con siete de los sos ocho fíos, y dellos nietos. La so muyer, Irene Paleóloga morrió de pena.

L'últimu emperador de Trabzon, David rindió la ciudá al sultán del Imperiu otomanu Mehmed II en 1461. Tres la conquista, Mehmed II unvió munchos colonos turcos a la zona, pero les antigües etnies, Griegu , Laz y Armeniu permanecieron na rexón. Nel añu 1523, según los rexistros otomanos d'impuestos (tahrir defterleri), la población total de varones adultos na ciudá yera de 1473. D'ellos, aproximao'l 85% (1.252) yeren cristianos (incluyendo a 197 armenios, 13% de los cristianu) y el 15% (221) yeren musulmanes. Sicasí, según una investigación realizada pol Prof. Halil İnalcık nos llibros d'impuestos (tahrir defterleri) del Imperiu Otomanu, a la fin del sieglu XVII una gran parte de los cristianos locales fueren islamizados y turquizados. Trabzon foi centru de sanjacato nel eyalato de Rum (1461-1514) y (1520-1535), y de los eyalatos de Erzincan Bayburt (1514-1517), Anadolu (1517-1520) y Erzurum (1535-1598). En posteriores reorganizaciones territoriales caltengo la so importancia política como cabeza del nordés d'Anatolia: capital del eyalato de Trabzon (1598 – 1867) y más palantre del Vilayato de Trabzon (1867-1923). Prueba de la so relevancia, mientres el reináu del sultán Bayezid II, el so fíu, el príncipe Selim (más palantre Sultán Selim I), foi designáu sancakbeyi (bey) de la rexón . El fíu de Selim I, Solimán el Magníficu, nació en Trabzon el 6 de payares de 1494.

El gobiernu otomanu de cutiu designaba como rexonal beylerbeyi a miembros de les etnies locales local Chepni y Laz ; tamién foi rexistráu que dellos funcionarios d'orixe bosniu fueron designaos pela Sublime Puerta como beys rexonales de Trabzon. La Beylerbeylik de Trabzon (Trabzon Beylerbeyliği) siempres unvió tropes a les campañes otomanes n'Europa mientres los sieglos XVI y XVII.

Trabzon tenía una clase mercantil afecha mientres l'últimu periodu del imperiu otomanu, y la minoría cristiana local inda tenía una influencia substancial en términos de cultura. Distintos consulaos europeos abrir na ciudá por cuenta de la so importancia nel comerciu rexonal.

 

 

 

 

En 1901 el puertu foi modernizáu, forniéndolo con grúes Stothert y Pitt de Bath (Reinu Xuníu). Mientres la Primer Guerra Mundial, la ciudá foi escenariu d'operaciones nuna de les batalles claves ente los imperios otomanu y Rusu mientres la Campaña del Cáucasu ; como resultancia, Trebizonda foi prindada pol Exércitu rusu del Cáucasu comandado pol Gran Duque Nicolás y el xeneral Nikolai Yudenich n'abril de 1916. L'exércitu rusu del xeneral Shvartz causó una masiva destrucción en Trabzon. Los rusos prohibieron les mezquites y forzaron a la población turca, que yeren el mayor grupu étnicu de la ciudá, a abandonala. Cola Revolución rusa de 1917 l'exércitu rusu retirar del este y nordés d'Anatolia abandonando la ciudá.

Trabzon foi un centru importante d'estermín armeniu mientres el Xenocidiu armeniu, según sede de los posteriores procesos intentando condergar a los executores de les masacres. Les actes de los xuicios de Trabzon informaron que gran cantidá d'armenios fueron embarcaes mar adientro y refundiaes al Mar Negru pela borda y, inclusive, fundíes cola mesma nave.

Tres la Guerra turca de la independencia y l'anulación del Tratáu de Sèvres (1920) que foi substituido pol Tratáu de Lausana (1923 , Trabzon volvió formar parte de Turquía.

La ciudá de Trabzon hasta 1922, taba habitada por población griega^{[ensin referencies]}, turca, y xeorxanos, amás de tener una nutrida colonia d'estranxeros.

Mientres la guerra delles comunidaes de griegos pónticos cristianos” nel vilayato de Trabzon remontar contra'l nuevu exércitu de Mustafa Kemal, pero cuando los nacionalistes griegos llegaron a la ciudá pa proclamar la revolución, nun fueron recibíos colos brazos abiertos pola población llocal de griegos pónticos”. Coles mesmes la población musulmana de la ciudá protestaron la detención de cristianos prominentes, y el gobiernu de Trabzon negó armes al secuaz de Mustafa Kemal, Topal Osman, quien foi responsable d'asesinatos en masa nel Ponto occidental. Trabayadores portuarios turcos armaos forzaron a Osman a abandonar la ciudá. Finalmente, Osman asesinaría al parllamentariu de Trabzon Şükrü Ali Bey por criticar al gobiernu nacionalista de Mustafa Kemal. Şükrü Ali Bey ye consideráu un héroe pola población de Trabzon, ente que na vecina Giresun hai una estatua del so asesín Topal Osman. Los esfuercios de la población de Trabzon Pro-otomanu, anti-nacionalista namái retarda lo inevitable, porque los gobiernos de Turquía y Grecia en xineru de 1923 aceptaron un intercambiu forzosu de la población. Esti intercambiu inclúi más 100 000 griegos de Trabzon y la so contorna, a la relativamente nueva Estáu griegu, xunto cola población cristiana de Xonia (más de 1 millón de persones.

Mientres la II Guerra Mundial decayó l'actividá portuaria por cuenta de que'l Mar Negru convirtiérase otra vegada en zona de guerra. Poro, los productos d'esportación más importantes, tabacu y ablana, non podíen vendese y el nivel de vida degradóse.

Como resultáu'l desenvolvimientu xeneral del país, Trabzon esperimentó un desenvolvimientu de la so vida económico y comercial. La carretera costera y un puertu nuevu aumentaron les rellaciones comerciales col centru d'Anatolia, lo qu'apurrió cierta crecedera. Sicasí, el progresu foi lentu en comparanza cola zona occidental y el suroeste de Turquía.

Trabzon ye famosu en toa Turquía pola so anchoes, llámase hamsi, comida principal en munchos restoranes de la ciudá. Les esportaciones principales de la rexón son ablanes y té .

La ciudá inda tien una comunidá considerable de Musulmanes de fala griega la mayoría de los cualos son orixinarios de les cercaníes de Tonya y Of. Sicasí, el Griegu pónticu (conocíu como Romeiaka o Ποντιακά, Pontiaka) ye faláu sobremanera poles xeneraciones mayores.

• Basilio Bessarión (1403 - 1472), humanista eruditu, patriarca llatín de Constantinopla y cardenal de la Ilesia católica.
• Jorge de Trabzon (1395 - 1486), filósofu y humanista renacentista. Anque ye conocíu como de Trebizonda, nació en Creta, pero d'una familia procedente de Trebizonda, y por ello'l nome.

•   Batumi - Xeorxa
•   Rasht - Irán
•   Sochi - Rusia

• Imperiu de Trabzon
• Pónticu

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Trabzon.

• Sitiu web oficial (en turcu)

•   Trabzon n'OpenWeatherMap
• Panareto (ca. 1320 - dempués de 1390) y otros: Crónica de Trebisonda (Περὶ τῶν τῆς Τραπεζοῦντος βασιλέων τῶν μεγάλων Κομνηνῶν), que foi siguida aproximao nos años 1430.
• Testu de Philippe Remacle. (1944 - 2011)