Bioquimica

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A bioquimica ye a ciencia que estudia las reaccions quimicas y interaccions que se dan en organismos vivos, incluindo o estudio y a estructura de proteínas, carbohidratos, lipidos, acidos nucleicos y atras moleculas presents en celulas.

A etimolochía d'a parola bioquimica proviene d'o griego βίος, bios, "vida" y de quimica, y ista d'o baixo latín chimia, de l'arabe kīmiyã´, "piedra filosofal", y iste, probablement d'o griego khymeía "mezcla de sucos".

A supervivencia d'os sers vivos pende d'a suya capacidat ta fer una serie de reaccions quimicas endrezatas a lo intercambio de materia y enerchía con o medio ambient y a la fabricación d'as suyas estructuras vitals. A bioquimica estudia, por tanto, totas aquellas reaccions que se producen tanto en l'interior d'a celula como en o medio interno d'os organismos pluricelulars. Istas biorreaccions no difieren esencialment d'as reaccions tipicas d'a quimica organica, encara que son caracterizatas especificament por o feito de producir-sen totas a temperaturas relativament baixas (por un regular, inferiors a 45 °C) gracias a l'aduya d'uns biocatalizadors, ditos enzimas, y por o feito de funcionar chuntas as unas con as atras en un complexismo rete d'interrelacions, que constituye o metabolismo. O metabolismo consta de reaccions degradadoras (catabolismo), que aportan a materia y a enerchía necesarias ta l'organismo, y de reaccions biosinteticas (anabolismo), que emplegan a materia y a enerchía ta la construcción d'as macromoleculas y d'atras estructuras complexas de l'organismo. A bioquimica ye una ciencia naixita d'a converchencia y o creiximiento d'a quimica organica y a fisiolochía, dos ciencias muit desembolicatas mientres o sieglo XIX, que han experimentato un progreso muit important mientres os zaguers cincuanta anyos.

Como totas as formas de vida de l'actualidat descienden d'o mesmo antipasau común, tienen una bioquimica por un regular parellana.^[1][2] Se desconoixe si as bioquimicas alternativas son posibles u practicas.