Waterval, Limpopo

Die Njhakanjhaka Tradisionele Owerheid of Elim/Shirley Tradisionele Owerheid sluit Mbhokota, Bokisi, Chavani, Riverplaats en Nwaxinyamani in en het 'n totale bevolking van meer as 42 000 mense. As gevolg van regeringsbeleid van die 1960's, is die gebied van die Njhakanjhaka Tradisionele Owerheid verklein tot Waterval, Shirley, Lemana en Elim, wat die dorpies Mbhokota, Bokisi, Chavani, Riverplaats en Nwaxinyamani gelaat het om onafhanklik deur hoofman Njhakanjhaka se eersgebore seun, hoofman Chavani, regeer te word. Hierdie dorpies staan gesamentlik bekend as Nkhensani-stamowerheid, onder hoofman Njhakanjhaka se seun, Hosi Chavani. Die Nkhensani-stamowerheid se kantore is by Chavani Village, agter die township Waterval, gebaseer.

Waterval is in 1980 deur die voormalige Gazankulu-tuisland tot 'n township geproklameer, in die distrik Hlanganani. Waterval vorm ook deel van Njhakanjhaka Tradisionele Owerheid. Die Hlanganani-streekhof vir die distrik Hlanganani (verkeerdelik genoem "Waterval-landdroshof"), die historiese Elim-hospitaal, Waterval-poskantoor, polisiestasie, Hubyeni-winkelsentrum en die nuwe Elim Mall is almal in Waterval geleë. Voor die Switserse ontmoeting het hoofman Njhakanjhaka gesag oor die gebied uitgeoefen. Hierdie westelike gedeelte van Gazankulu was bekend as die Tsonga-"vinger" gedurende die 1950's tot die laat 1960's deur die destydse Departement van Bantoesake en Ontwikkeling. Toe Apartheid in 1994 beëindig is, is die gebied se bestuur verskuif na Makhado Plaaslike Munisipaliteit en vorm nou deel van Vhembe-distriksmunisipaliteit.

Die geskiedenis van Waterval gaan terug na die stigting van die Switserse Sendingstasie in Elim in 1878 en die stigting van die Elim-hospitaal in 1899. Voor dit was die Switserse Sendingstasie in Valdezia, 10 km oos van Elim geleë. Die sendelinge het van Valdezia na Waterval getrek omdat baie van hulle malaria opgedoen het. Die Plaas Waterval het die grond ingesluit waar die Elim-hospitaal geleë is en die hele Njhakanjhaka en Rivoni, maar uitgesluit Shirley.

Gedurende die 1950's tot die laat 1960's is die land Waterval, Elim, Shirley, Chavani, Mbhokota, Riverplaats, Nwaxinyamani, Bokisi, Bungeni, Valdezia en Nkuzana die 'Tsonga-vinger' gedoop. Dit was geleë in wat die Apartheidsregering as 'n Blanke gebied beskou het in die nabygeleë dorpie Louis Trichardt en gedwonge verwydering was op hande. Die Apartheidsregering het, sonder sukses, gepoog om die Tsonga van Waterval en die omliggende grondgebied te verwyder. Teen die laat 1960's, as gevolg van onderhandelinge tussen die Suid-Afrikaanse regering en professor Hudson Ntsanwisi, is die Tsonga-vinger aan Gazankulu, sowel as die Elim-hospitaal geannekseer.

Die dorpie Shirley is bo Waterval geleë, Shirley is in vier dorpies verdeel, die een bo Waterval, die een bo-op die berg, die een onder die berg en Akanani, wat die nuutste van hierdie dorpies is. Shirley is ook die tuiste van Vonani Bila, 'n digter, skrywer en vermaaklikheidster.

Hoofman Njhakanjhaka, Hakamela Tlakula se oupa en mnr Job Makhubele het 'n belangrike rol gespeel tydens die oprigting van Elim-hospitaal. Hakamela Tlakula se oupa en mnr Job Makhubele het stukke grond besit waar die Elim-hospitaal geleë is. Hoofman Njhakanjhaka het namens mnr Tlakula en mnr Makhubele die grond in 1897 vir 'n tydperk van 100 jaar aan die Switserse sendelinge verhuur sodat die Elim-hospitaal gestig kon word. Voor 1899 (die jaar wat Elim-hospitaal opgerig is), was die westelike helfte van Elim-hospitaal besit deur die Tlakula-familie as hul familie-eiendom, terwyl die oostelike helfte van Elim-hospitaal deur mnr Job Makhubele as sy familie-eiendom besit is.