Nieu-Brunswyk

 

Nieu-Brunswyk word in die noorde deur Quebec se Gaspé-skiereiland en die Baie des Chaleurs en in die ooste deur die Golf van Sint-Laurens en die Northumberland-seestraat begrens. In die suide verbind die Chignecto-landengte Nouveau-Brunswick met die skiereiland van die provinsie Nova Scotia, wat grotendeels deur die Fundy-baai van die vasteland geskei word.

In die weste grens Nieu-Brunswyk aan die Amerikaanse deelstaat Maine; naas Alberta is Nieu-Brunswyk die enigste provinsie aan Kanada wat net aan een VSA-deelstaat grens. Die grensgebied is gedurende die "Aroostook-oorlog" van die jare 1838 en 1839 gekoloniseer.

Alhoewel Nieu-Brunswyk by Kanada se Maritieme Provinsies gereken word, verskil die provinsie in etnies-kulturele en fisiografiese opsig duidelik van sy buurprovinsies. Sowel Nova Scotia asook die Prins-Edward-Eiland word heeltemal of byna heeltemal omring deur die waters van die Atlantiese Oseaan wat sodoende sy stempel op hulle klimaat, ekonomie en kultuur afgedruk. Daarenteen word Nouveau-Brunswick ondanks sy lang kuslyn deur 'n beskermde ligging gekenmerk wat sy landskap in 'n mindere aan die Atlantiese Oseaan se invloede blootstel - dit geld veral vir sy uitgestrekte binneland. Die provinsie word dus eerder deur sy riviere as die oseaan oorheers.

Die belangrikste rivierstelsels in die provinsie sluit die Saint-Jeanrivier (St. Johnrivier), Petitcodiacrivier, Miramichirivier, St. Croixrivier en Restigoucherivier in. Die Saint-Jeanrivier word as die tweede langste rivier aan die Noord-Amerikaanse ooskus tussen die Sint-Laurensrivier en die Mississippirivier beskou.

Nieu-Brunswyk is heeltemal in die Appalaggegebergte geleë - 'n baie ou bergreeks wat al lank aan erosie blootgestel was en nou deur riviervalleie en heuwellande oorheers word wat oor groot dele van die provinsie strek. Die oostelike en sentrale gedeelte van Nieu-Brunswyk behels die Laagland van Nieu-Brunswyk, terwyl die Caledonia- en St. Croix-Hooglande langs die kuslyn van Fundybaai loop en hier hoogtes van sowat 300 meter bo seevlak bereik.

Die noordwestelike gedeelte van die provinsie behels die afgeleë en ongerepte Miramichi- en Chaleur-Hooglande en die Notre Dame-berge met Mount Carleton (820 meter) as hulle hoogste bergspits.

 

Die grootste gedeelte van die westelike Nieu-Brunswyk word deur die Saint-Jean-rivierstelsel gedreineer. Die Saint-Jean, wat in Noord-Maine ontspring, mond in Saint John in die Fundybaai uit. Sy belangrikste takriviere in die provinsie sluit die Madawaska, Tobique, Meduxnekeag, Nashwaak, Oromocto en Kennebecasis in. Ander waters in die Saint-Jean-rivierstelsel is die Grand Lake (waarin die Salmonrivier uitmond), Washademoak-meer (waarin die Canaanrivier uitmond) en Belleisle-baai. As gevolg van Fundybaai se hoë getye vloei die waters van die Saint-Jean dikwels stroomop - 'n natuurverskynsel wat veral by die Reversing Falls-watervalle in Saint John optree.

Die Petitcodiac-rivier mond naby die top van Fundybaai in die Chignectobaai uit. Ook hier veroorsaak die Fundybaai se getye dat die rivierwater stroomop vloei - 'n fenomeen wat as getygolf bekend staan. Die bou van 'n straatweg oor die rivier naby Moncton, sowat 50 kilometer stroomop, het die getygolf se effek verswak en die rivier se ekostelsel verander.

Ander riviere, wat in die Fundybaai uitmond, sluit die St. Croix, Digdeguash, Magaguadavic, Musquash en Big Salmon in.

Die Miramichirivier mond naby die stad Miramichi in die Miramichibaai uit, en sy rivierstelsel dreineer 'n groot gedeelte van Nouveau-Brunswick se hartland. Daar is twee groot takriviere, die Suidwes- en die Noordwes-Miramichi, en 'n aantal kleiner takke soos Dungarvon, Renous, Bartholomew en Cains. Die Miramichi-rivierstelsel staan bekend vir sy forelvywers en parke.

'n Groot gedeelte van Noordwes- en Noord-Sentraal-Nieu-Brunswyk word deur die Restigouche-rivierstelsel gedreineer. Die rivier mond naby Dalhousie in die Baie des Chaleurs (Chaleurs-baai) uit en lok net soos die Miramichi talle salmhengelaars. Belangrike takriviere sluit die Kedgwick, Patapedia en Upsalquitch in.

Die Nepisiguit is 'n ander belangrike rivier wat in die Baie des Chaleurs uitmond, naas kleiner riviere soos die Caraquet, Tetagouche en Jacquet.

Die Kouchibouguac, Kouchibouguacis, Richibucto, Bouctouche, Cocagne en Shediac mond in die Northumberland-seestraat uit, terwyl die Tabusintac, Big Tracadie en Pokemouche in die Golf van Sint-Laurens uitmond.

 

Daar is twee groot eilandgroepe in Nieu-Brunswyk:

Die Fundy-eilande is by die ingang tot die Fundybaai geleë. Die drie hoofeilande is Campobello, Deer en Grand Manan. White Head voor die suidooskus van Grand Manan is die enigste ander bewoonde eiland in Fundybaai. Sowel Kanada asook die Verenigde State maak aanspraak op Machias Seal Island in die weste. Partridge Island by die ingang tot Saint John-hawe het 'n belangrike rol in die geskiedenis gespeel aangesien hier in die 19de en vroeë 20ste eeu 'n kwarantynkamp vir nuwe immigrante geleë was.

'n Ander eilandgroep lê in die Golf van Sint-Laurens voor die kus van die Akadiese Skiereiland in die noordoostelike hoek van die provinsie. Die twee grootste eilande is Lamèque-eiland en Miscou-eiland, terwyl 'n ander bewoonde eiland, Pokesudie, in die weste aan die ander kant van Shippaganbaai geleë is.

Min groot eilande is in die Northumberland-seestraat of Chaleurs-baai geleë. Verskeie binnelandse eilande lê in die Saint-Johnrivier, alhoewel geeneen van hulle bewoon is nie. Baie van hierdie eilande is tydens die bou van die Mactaquac-dam in die 1960's oorstroom. Twee eilande in die Kennebecasis-rivier - Kennebecasis-eiland en Darlings-eiland - is permanent bewoon.

Die noorde van Nieu-Brunswyk word deur 'n kontinentale klimaat met warm somers en koue winters gekenmerk, terwyl maritieme invloede in die suide 'n meer gematigde klimaat met relatief milde winters en effens koeler somers tot gevolg het. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur wissel van 2,8 °C in die noorde tot 5 °C in die suide. Die uiterste temperature, wat ooit in die provinsie aangeteken is, was -47,2 °C in 1955 by die Sisson-dam in Noordwes-Nieu-Brunswyk en 39,4 °C in 1935 in Nepisiguit Falls in die noordooste.

Gemiddelde jaarlikse neerslae wissel van 889 millimeter in die noorde tot 1 143 millimeter in die suide en is min of meer oor die hele jaar versprei. Langs die kuslyn van Fundybaai is mis ' gedurende die lente en vroeë somer 'n algemene verskynsel.