Persoon (taalkunde)
Die persoon in taalkunde is gewoonlik die onderskeid tussen ’n verwysing na die spreker (eerste persoon), die een met wie gepraat word (tweede persoon) en ander (derde persoon). Eenvoudige voorbeelde van die eerste persoon is "ek" en "ons", van die tweede persoon "jy", "u" en "julle" en van die derde persoon "hy", "sy", "dit" en "hulle".[1] Die persoon kan dus enkel- of meervoud wees.
Vorme
[wysig | wysig bron]persoon enkelvoud meervoud 1ste ek ons 2de jy, u julle, u 3de hy/sy/dit hulle
Ander persone
[wysig | wysig bron]Hierdie indeling in drie persone en twee getalle is taamlik kenmerkend vir Europese tale, maar buite Europa word ook ander persone (en getalle) gevind. In die taal Wes-Pantar (ISO-639: lev), 'n Papoea-taal wat deur omtrent 10 000 persone op die westelike skiereiland van die Indonesiese eiland Pantar gepraat word, kom 'n vierde persoon voor asook drie verskillende vorme van die eerste persoon meervoud. Die 'handelende' vorme (gewoonlik die onderwerp) vir die persoonlike voornaamwoord is:[2]
persoon enkelvoud meervoud 1ste nang insluitend ping distributief tang uitsluitend ning 2de hang hing 3de gang ging 4de ang ing
Die distributiewe 1ste persoon is ook in hierdie taal taamlik skaars. Die verskil tussen die insluitende en uitsluitende 1ste persoon meervoud is nogtans in baie ander tale bekend, soos in amper alle Austronesiese tale. Die uitsluitende vorm is ons, maar nie jy nie, die insluitende vorm sluit ook die jy-persoon in.
In Wes-Pantar word die vierde persoon vir verskeie doeleinde aangewend. Dit word gebruik om wederkerigheid aan te gee soos 'homself', maar daar is ander betekenisse. In Afrikaans kan 'n sin wat meer as een voornaamwoord van die derde persoon gebruik vinnig onduidelik word, soos:
- Daar is 'n man en 'n leeu. Hy sien hom.
In Wes-Pantar kan hierdie verwarring met 'n derde (=man) en 'n vierde persoon (=leeu) voorkom word.
In Indo-Europese tale word die term "vierde persoon" soms gebruik om 'n onbepaalde derde persoon aan te gee, soos in:
- Hulle het die pad verander
sonder aan te gee wie "hulle" is. In Indo-Europese tale bestaan nogtans gewoonlik geen aparte woordvorme vir hierdie voornaamwoorde nie.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Hattum, Ton van (2006). "First, Second, Third Person: Grammatical Person". Ton van Hattum.
- ↑ Gary Holton in: The Papuan Languages of Timor, Alor and Pantar Antoinette Schapper Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2014, ISBN 1614515247, ISBN 9781614515241