Odusseus
| Trojaanse Oorlog |
|---|
 |
| Die oorlog |
|
Plek: Troje (moderne Hisarlik, Turkye) Tydperk: Bronstydperk Tradisionele datum: c. 1194-1184 v.C. Moderne datum: c. 1260-1180 v.C. Uitslag: Griekse oorwinning en die verwoesting van Troje |
| Letterkundige bronne |
|
| Episodes |
| Grieke en bondgenote |
| Trojane en bondgenote |
| Deelnemende gode |
|
Oorsaak van oorlog: Aan die Griekse kant: Aan die Trojaanse kant: |
| Ander onderwerpe |
Odusseus (Grieks: Ὀδυσσεύς) was in die Griekse mitologie die legendariese koning van Ithaca en die hoofkarakter in Homeros se epiese gedig die Odussee. Hy was ook ’n belangrike karakter in Homeros se Ilias en die werke van die Epiese Siklus.
Odusseus is veral bekend vir sy tien jaar lange reis huiswaarts ná die val van Troje, nadat hy tien jaar lank in die Trojaanse Oorlog geveg het. In sy afwesigheid is aangeneem dat hy dood is, en sy vrou, Penelope, moes in dié tyd hard probeer om ’n klomp vryers aan ’n lyntjie te hou wat graag met sy "weduwee" wou trou.
Die verbeelding van lesers en toehoorders is deur die eeue aangegryp deur die verhaal van die beroemde legendariese figuur. Eienaardige en wonderlike verhale uit die oorleweringe van hul volk is ingewerk in verhale soos die van Odusseus. Die digters van antieke Griekeland het baie helde besing. Baie van hulle het stellig nooit geleef nie, maar sommige was waarskynlik histories. In hul vertellings oor die dade van hierdie helde het die ou Griekse digters dikwels eienaardige en wonderlike verhale uit die oorlewerings van hul volk ingewerk. Die verhale van Odusseus is ʼn voorbeeld hiervan. Odusseus was 'n man van moed, krag en gesonde verstand. Twee besondere gawes het hom van ander manne onderskei: ʼn onversadigbare nuuskierigheid en buitengewone vindingrykheid, wat hy baie keer gebruik het om homself en sy makkers uit moeilike situasies te kry; maar soms het hy hierdie vermoëns van hom gebruik om vriend sowel as vyand skade aan te doen.
Karakter
[wysig | wysig bron]Ulysses soos die Romeine Odusseus genoem het, was 'n man van moed, krag en gesonde verstand. Twee besondere gawes het hom van ander manne onderskei: 'n onversadigvare nuuskierigheid en 'n buitengewone vindingrykheid. Hy het dit telkens ingespan om hom en sy makkers uit 'n penarie te kry. Soms moes hy die vermoëns gebruik om vriend en vyand skade aan te doen.
Die digter Homeros, ook Homerus, het baie van die plekke in die Odusseia so noukeurig beskryf dat die mense aangeneem het dat hy hierdie plekke self besoek het. Wat waarskynliker is, is dat hy die inligting by verbygaande matrose gekry het.
Die Odussee of Odusseia (Grieks: Ὀδύσσεια) is een van twee belangrike, antieke Griekse epiese gedigte wat met Homeros verbind word
Die Franse geleerde Victor Bérard het met die teks van die Odusseia in sy hand die hele Middellandse See-gebied platgereis op soek na hierdie plekke. Hy het 'n kaart van Odusseus se roete opgestel.
Homerus
[wysig | wysig bron]Talle verhale oor die heldedade van Odusseus was in ou Griekeland in omloop. Die belangrikste daarvan is die lang epiese gedig die Odusseia wat deur die Griekse digter Homerus geskrywe is. Maar van Homerus self - wie hy was en waar en wanneer hy geleef het - het die antieke Grieke nie veel geweet nie. Legendes (bv. dat hy blind was) is egter van hom vertel en nie minder nie as sewe verskillende stede het daarop aanspraak gemaak dat hy daar gebore is. Baie kenners van die Griekse letterkunde meen vandag dat die Odusseia en die ander groot epiese werk van Homerus, die Ilias, oorspronklik mondelings van geslag tot geslag oorgedra is en algaande gegroei het en uitgebrei is deur verskillende oorvertellers voordat dit omstreeks agt eeue v.C. opgeteken is.
Odusseia
[wysig | wysig bron]In die Odusseia word die avonture van Odusseus verhaal gedurende en na sy terugkeer van Troje. Die beleg van Troje het 'n voile tien jaar geduur. Uiteindelik is die stad verower, danksy die vernuftige plan van Odusseus, wat voorgestel het dat die Grieke die beroemde houtperd bou. Swaar belaai met buit het die verskillende Griekse konings en hul leërs na hul onderskeie stede teruggekeer. Odusseus het met sy skepe na die eiland Ithaka, waarvan hy die koning was, vertrek. Maar Poseidon, god van die see, het 'n wrok teen die held gehad, en hy het deur woeste storms op see Odusseus se skepe na vreemde en angswekkende plekke gedryf. Dit was slegs vanweë sy vasbeslotenheid om. na sy koninkryk terug te keer en weer sy vrou en seun te sien dat Odusseus altyd die krag gevind het om aan die gevare te ontkom.
Odusseus se reis
[wysig | wysig bron]Niemand is seker van die roete wat die digter Odusseus op sy terugreis van Troje na Ithaka laat volg het nie, en baie van die avonture speel hulle miskien selfs in 'n verbeeldingswêreld af. Volgens die rekonstruksie van die Franse geleerde Victor Berard het Odusseus se reis miskien soos volg verloop: Van Troje het Odusseus die Land van die Kikone, Thracië, bereik, waar baie van sy metgeselle doodgemaak is.
Land van die Lotos-eters (Libië): elkeen wat van die smaaklike lotosvrug geëet het, het van sy huis en sy eie land vergeet. Odusseus het baie moeite gehad om sy manne uit hierdie land te kry. Land van die Siklope (Cuma): hier het die reus Poluphemus Odusseus en sy manne gevange geneem. Aan die begin van hierdie artikel het ons vertel hoe die Grieke daarin geslaag het om te ontsnap. Paleis van Aiolos, god van die wind (die eiland Stromboli): Aiolos het al die winde wat ongunstig vir Odusseus se reis was, bymekaargemaak en hulle in 'n velsak aan die held gegee.
Hulle het huiswaarts begin vaar, maar toe hulle naby Ithaka kom, het Odusseus se manne die sak oopgemaak omdat hulle gedink het dat daar 'n skat in was. Die winde het uit die sak ontsnap en Odusseus se skip in 'n heeltemal verkeerde rigting gedryf na die Land van die Laistrugoniërs (Sardinië). Hierdie mense was kannibale en hulle het baie van Odusseus se makkers opgevreet. Huis van die towenares Kirke (Kaap Circeo aan die Italiaanse kus): die oorlewende Grieke het in haar hande geval, en sy het hulle in varke verander.
Slegs Odusseus kon sy nie in 'n vark verander nie, en hy het daarin geslaag om haar oor te haal om sy vriende vry te laat. Na ʼn kort besoek aan die onderwereld of Doderyk het Odusseus op die Eilande van die Sirenes (Capri) aangekom. Op hierdie eilande het die Sirenes met hul mooi stemme gesing en so verbygaande skepe op die rotse gelok. Odusseus het aan hierdie gevaar ontkom deur was in sy makkers se ore te stop en homself aan die skip se mas te laat vasmaak.
Skulla en Charubdis (die Straat van Messina) was twee afgryslike monsters: Skulla het matrose op die verbygaande skepe opgevreet, terwyl Charubdis die skepe in 'n yslike draaikolk laat vergaan het. Odusseus het daarin geslaag om sy skip te red, maar ses van sy makkers is doodgemaak. Eiland van die Son (Sicilië): hier het Odusseus se vriende van die heilige beeste van die songod doodgemaak omdat hulle honger was, en die god Zeus het hulle gestraf deur ʼn vreeslike seestorm te laat woed.
Slegs Odusseus het die storm oorleef. Eiland van die nimf Kalupso (die eilandjie Peregil naby Gibraltar): toe sy skip met die hele bemanning in die storm verbygaan, het Odusseus ʼn wrakstuk gegryp en daarop na hierdie eiland gedryf. Die nimf Kalupso het hom aan die kus aangetref en hom sewe jaar lank gevange gehou.
Einde van die reis
[wysig | wysig bron]Uiteindelik het die gode Odusseus jammer gekry en Kalupso bevel gegee nom hom vry te laat. Hy het dadelik 'n vlot gebou en na Ithaka vertrek. Die god Poseidon het egter weer eens 'n geweldige storm laat opsteek en Odusseus se vlot het vergaan. Die Griekse held het egter na die eiland van die Phaiakiërs geswem, waar hy deur die koning se dogter Nausikaä, wat saam met haar vriendinne op die strand bal gespeel het, verwelkom is.
Die koning van die Phaiakiërs het Odusseus 'n skip gegee om na sy land terug te keer. Ithaka: na tienjaar het Odusseus eindelik in sy stad teruggekeer. Toe hy daar kom, het hy egter ontdek dat van die edelliede van sy afwesigheid gebruik gemaak het om in sy huis te gaan woon en dat een van hulle selfs met sy vrou, Penelope, wou trou. Met sy verskriklike boog het hy hulle almal doodgemaak.
