Klassieke Griekeland
Deel van 'n reeks oor die |
|---|
| Geskiedenis van Griekeland |
 |
| Griekse Bronstydperk |
| Egeïes • Helladies • Sikladies • Minoïes • Miceens |
| Antieke Griekeland |
| Donker eeue • Argaïes • Klassiek • Hellenisties • Romeins |
| Middeleeuse Griekeland |
| Bisantyns • Frankies en Latyns • Ottomaans |
| Moderne Griekeland |
Klassieke Griekeland was ’n tydperk van 200 jaar in Antieke Griekeland tydens die 4de en 5de eeu v.C..[1] In dié tyd is ’n groot deel van die moderne Griekeland deur die Persiese Ryk verower, en het dit weer onafhanklik geword en ’n groot invloed op die Romeinse Ryk gehad. Dit het ook ’n belangrike rol gespeel in die vorming van die Westerse beskawing. ’n Groot deel van die Westerse politiek, kunsidees, wetenskaplike beginsels, letterkunde en filosofie stam uit hierdie tyd in Griekeland se geskiedenis.
Die tydperk het geduur van die dood van die laaste Atheense tiran in 510 v.C. tot met die dood van Alexander die Grote in 323 v.C. In dié sin het die Klassieke Tydperk gevolg op die Argaïese Tydperk en is dit gevolg deur die Hellenistiese Tydperk.
Die demokratiese eksperiment
[wysig | wysig bron]In 507 v.C. het die Atheense edelman Cleisthenes die laaste van die stad se outokratiese tiranne omvergewerp en 'n nuwe stelsel van burgerlike selfbestuur uitgedink wat hy demokratia genoem het. In Cleisthenes se demokratiese stelsel kom elke manlike burger ouer as 18 in aanmerking om hom by die ekklesia, of Vergadering, die soewereine beheerliggaam van Athene, aan te sluit. Ander wetgewers is lukraak deur loting gekies, nie deur verkiesing nie. En in hierdie vroeë Griekse demokrasie is amptenare beëdig om “volgens die wette op te tree wat die beste vir die mense is”.[2]
Sparta
[wysig | wysig bron]Griekeland het nogtans uit 'n versameling onafhanklike stadstate bestaan en elke stad het sy eie politieke stelsel gehad. Sparta was bv. baie militaristies en lank Athene se groot rivaal. Sparta het gegroei deur sy buurstreek Messenië te onderwerp. Alhoewel Sparta hierdie bevolking geabsorbeer het, het dit nie die verowerde mense in sy eie samelewing geïntegreer nie. Die Spartaanse samelewing is in sosiale klasse geskei, en verowerde mense het geen politieke regte of burgerskap gehad nie. Nog laer as die verowerde bevolking was 'n groep genaamd die helote. Helote was verantwoordelik vir landboupligte en ander dag-tot-dag take wat die Spartane ondersteun het. Spartaanse burgers het hierdie ondersteuning nodig gehad omdat hulle uitsluitlik op atletiese en militêre opleiding en politiek gefokus het. Twee konings uit twee verskillende families het Sparta regeer. Dit het verseker dat wanneer een koning 'n militêre veldtog aandurf, die ander kon voortgaan om die stad te regeer. ’n Raad van ouderlinge het die konings aangeraai om benewens as regters te dien en openbare byeenkomste aan te bied.[3]
Sparta het beide buitelandse en naburige teëstanders beveg. In 480 vC. het Sparta hom egter met Athene verbonde om te verhoed dat die Persiese koning Xerxes Griekeland binneval.[3]
Die Perse
[wysig | wysig bron]Onder leiding van Athene en Sparta was die Griekse stadstate aan die begin van die vyfde eeu v.C. in 'n groot oorlog met die Persiese Ryk gewikkel. In 498 v.C. het Griekse magte die Persiese stad Sardis geplunder. In 490 v.C. het die Persiese koning 'n vlootekspedisie oor die Egeïese See gestuur om Atheense troepe in die Slag van Marathon aan te val. Ten spyte van 'n dawerende Atheense oorwinning daar, het die Perse nie moed opgegee nie. In 480 v.C. het die nuwe Persiese koning 'n massiewe leër oor die Hellespont na Thermopylae gestuur, waar 60 000 Persiese troepe 5 000 Grieke verslaan het in die Slag van Thermopylae, waar koning Leonidas van Sparta beroemd vermoor is. Die jaar daarna het die Grieke die Perse egter vir altyd in die Slag van Salamis verslaan.[2]
Die opkoms van Athene
[wysig | wysig bron]Die nederlaag van die Perse was die begin van Atheense politieke, ekonomiese en kulturele oorheersing. Om verafgeleë Griekse gebiede teen Persiese inmenging te beskerm, het Athene 'n konfederasie van bondgenote georganiseer, die Deliese Liga. In 478 v.C. was Athene duidelik die leier van hierdie koalisie; gevolglik het die meeste gelde van die Liga in die stadstaat se eie tesourie beland, waar hulle gehelp het om Athene in 'n ryk imperiale mag te maak.[2]
Nie lank na die Persiese Oorlog nie, het die Athene en Sparta egter met mekaar begin veg in die twee Peloponnesiese Oorloë (460 tot 446 vC. en 431 tot 404 vC.) en die Korintiese Oorlog (396 tot 387 vC.).[3]
Sparta en sy helote
[wysig | wysig bron]Die onderdrukking onder die Spartane het egter tot verskeie opstande gelei. Dit het in 465 vC. . met 'n geweldige aardbewing in Lakonia begin, die gebied van die Spartane in die Peloponnesos. Dit het soveel Spartane doodgemaak dat die helote in Messenië 'n groot opstand begin het. Messenia was die groot streek van die Peloponnesus wat in die weste aan Spartaanse gebied gegrens het en wat die Spartane in die agtste en sewende eeue verower het. Sy voorheen vrye inwoners was slaaf gemaak as helote om die grond te boer. Teen 462 v.C. het die opstand so ernstig geword dat die Spartane, wat hul aansienlike trots ingesluk het, 'n beroep op Athene gedoen het vir militêre hulp. Dit ten spyte van die koue wat oor die betrekkinge tussen Athene en Sparta geval het sedert die dae van hul samewerking teen die Perse.[4]
Perikles
[wysig | wysig bron]In die 450's het die Atheense generaal Perikles sy eie mag gekonsolideer deur al die geld van die 'bondgenote te gebruik om die burgers van Athene, ryk en arm, te dien. (Generaals was van die enigste openbare amptenare in Athene wat verkies is, nie aangestel is nie, en wat hul werk vir meer as een jaar kon behou. Perikles het byvoorbeeld beskeie lone aan jurielede en lede van die ekklesia betaal sodat, in teorie, almal wat in aanmerking kom, kon bekostig om aan die openbare lewe van die demokratia deel te neem. [2]