Betelgeuse
| Betelgeuse | ||||
| ||||
| Betelgeuse word met ’n pienk pyl aangedui. | ||||
| Sterrebeeld | Jagter | |||
| Bayer-naam | Alpha Orionis, α Ori | |||
| Spektraaltipe | M2Iab[1] | |||
| Soort | Superreus | |||
| Waarnemingsdata (Epog J2000) | ||||
| Regte klimming | 05h 55m 10.3053s[1] | |||
| Deklinasie | +07° 24′ 25.426″[1] | |||
| Skynmagnitude (m) | 0,42 (0,3 tot 1,2)[1][2][3] | |||
| B-V-kleurindeks | 1,85[4] | |||
| U-B-kleurindeks | 2,06[4] | |||
| Besonderhede | ||||
| Massa (M☉) | 7,7–20[5] | |||
| Radius (R☉) | 950–1 200[5] | |||
| Ligsterkte (L☉) | 90 000-150 000[5] | |||
| Ouderdom (jaar) | ~7,3×106[6] | |||
| Temperatuur (K) | 3 140–3 641[5][7] | |||
| Afstand (ligjaar) | 643 ± 146[8] | |||
| Eienskappe | ||||
| Veranderlikheid | Halfreëlmatige veranderlike | |||
| Ander name | ||||
| 58 Ori, HR 2061, BD+7° 1055, HD 39801, FK5 224, HIP 27989, SAO 113271, GC 7451, CCDM J05552+0724AP, AAVSO 0549+07 | ||||
| ||||
Betelgeuse (ˈbiːtəldʒuːz), ook bekend onder sy Bayer-naam, Alpha Orionis of α Ori, is die negende helderste ster in die naglug en die tweede helderste in die sterrebeeld Jagter (Orion). Dié rooi ster is ’n halfreëlmatige veranderlike ster waarvan die skynbare magnitude wissel tussen 0,2 en 1,2, die grootste wisseling van enige ster van die 1ste magnitude. Betelgeuse is een van die hoekpunte van die Somerdriehoek en is in die middel van die Somerseshoek geleë.
Eienskappe
[wysig | wysig bron]Die ster word geklassifiseer as ’n rooisuperreus van spektraaltipe M2Iab en is een van die grootste en helderste waarneembare sterre. As dit in die middel van die Sonnestelsel geleë was, sou dit verder as die Asteroïdegordel of dalk selfs die planeet Jupiter gestrek het.
Dit is moeilik om sy ware massa vas te stel, maar dit is waarskynlik tussen 5 en 30 sonmassas. Sy afstand van die Aarde af is in 2008 op sowat 640 ligjare geraam, wat beteken sy absolute magnitude is sowat −6,02. Die ster is minder as 10 miljoen jaar oud en het vinnig ontwikkel vanweë sy groot massa. Dit sal na verwagting binne die volgende miljoen jaar as ’n tipe II-supernova ontplof.
Betelgeuse is ’n wegholster wat gewerp is uit sy geboorteplek in die Orion OB1-assosiasie (wat die sterre van die Jagter se Belt insluit) en beweeg teen ’n geweldige spoed van 30 km/s deur die interstellêre medium. In die proses veroorsaak dit ’n boogskok van meer as 4 ligjare breed.[9]
Baie van die ster se eienskappe kan nie met sekerheid vasgestel word nie weens ’n verdonkering van sy buitenste lae, asook sy veranderlikheid en wisselende skynbare grootte. Verder word die ster se oppervlak verberg deur ’n komplekse, asimmetriese omhulsel van sowat 250 keer die ster se grootte wat veroorsaak word deur ’n enorme massaverlies.
Name
[wysig | wysig bron]Die ster se Bayer-naam is "Alpha Orionis" en sy Flamsteed-naam "58 Orionis". Die tradisionele naam, "Betelgeuse", is afgelei van die Arabiese يد الجوزاء, Yad al-Jauzā ("die hand van Orion"). Middeleeuse vertalers het die Arabiese karakter vir "Y" verkeerdelik as "B" gelees, vandaar die beginletter B in Betelgeuse.
In 2016 het die Internasionale Astronomiese Unie se sternaamwerkgroep (WGSN) die amptelike naam "Betelgeuse" vir die ster goedgekeur.[10]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "SIMBAD Query Result: BetelgeusE – Semi-regular Pulsating Star" (in Engels). Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Maart 2020. Besoek op 20 Junie 2007.
- ↑ Davis, Kate (AAVSO Technical Assistant, Web) (Desember 2000). "Variable Star of the Month: Alpha Orionis" (in Engels). American Association of Variable Star Observers (AAVSO). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 April 2020. Besoek op 10 Julie 2010.
{{cite web}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ Burnham, Robert (1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, Volume 2. New York: Courier Dover Publications. p. 1290. ISBN 0-486-23568-8.
- ↑ 4,0 4,1 Nicolet, B. (1978). "Catalogue of Homogeneous Data in the UBV Photoelectric Photometric System". Astronomy & Astrophysics. 34: 1–49. Bibcode:1978A&AS...34....1N.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Mohamed, S.; Mackey, J.; Langer, N. (2012). "3D Simulations of Betelgeuse's Bow Shock". Astronomy & Astrophysics. 541, id.A1: A1. arXiv:1109.1555v2. Bibcode:2012A&A...541A...1M. doi:10.1051/0004-6361/201118002.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ "Sharpest Views of Betelgeuse Reveal How Supergiant Stars Lose Mass". Press Releases (in Engels). European Southern Observatory. 29 Julie 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 April 2020. Besoek op 6 September 2010.
- ↑ Harper, Graham M.; Brown, Alexander; Lim, Jeremy (April 2001). "A Spatially Resolved, Semiempirical Model for the Extended Atmosphere of α Orionis (M2 Iab)". The Astrophysical Journal. 551 (2): 1073–98. Bibcode:2001ApJ...551.1073H. doi:10.1086/320215.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ Harper, Graham M.; Brown, Alexander; Guinan, Edward F. (April 2008). "A New VLA-Hipparcos Distance to Betelgeuse and its Implications" (PDF). The Astronomical Journal. 135 (4): 1430–40. Bibcode:2008AJ....135.1430H. doi:10.1088/0004-6256/135/4/1430. Besoek op 10 Julie 2010.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ "Betelgeuse braces for a collision" (in Engels). ESA. 22 Januarie 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 23 Januarie 2013.
- ↑ "Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1" (PDF). Besoek op 28 Julie 2016.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Oppervlakbeelde van Betelgeuse met COAST en die WHT
- Foto's op die webtuiste van die Infrared Processing and Analysis Center (IPAC) Geargiveer 29 Mei 2012 op Wayback Machine
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Betelgeuse.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
