Aartsvaders

Met die term aartsvaders word be­doel die drie voorvaders van die Israelitiese volk: Abraham, sy seun Isak, en Isak se seun, Jakob. Vol­gens Bybelse oorlewering het hulle van 2040 tot 1733 v.C. (1948 tot 2225 in die jaartelling van die Ou Testament) in die suide van die land Kanaän gewoon. Hulle was leiers van klein nomadiese stamme wat voortdurend agter beter weivelde rondgetrek het, veral in die om­streke van Hebron en Berseba. Hulle was nie net die voorvaders van die Israelitiese volk nie, maar ook van die Ismaeliete en die Edo­miete. Die aartsvaders word beskou as bewaarders van God se oer-openbaring, waaraan Adam reeds deel gehad het en wat deur elke vader aan die oudste seun oorgedra is. God het deur middel van drome, gesigte en engele met hulle gepraat en hulle belowe dat hul nageslag die land Kanaän in besit sou neem. Hul­le was in alle opsigte voorbeelde van godsdienstigheid en naasteliefde.

Die eerste van die drie aartsvaders se oorspronklike naam, Abram, is deur die Here verander na Abraham, wat "vader van baie volke" beteken. Op bevel van God het hy sy tuiste by Urin, Mesopotamië verlaat, en hom in die land Kanaän gaan vestig. Van daar het hy saam met sy vrou Sara en sy neef Lot togte na Egipte en die gebied suidwes van Gaza onderneem opsoek na beter weivelde vir sy groot kudde. Abraham het by sy vrou se slavin, Hagar, 'n seun ver­wek wat lsmael genoem is. Toe Sara self deur die wil van God 'n seun ver­wag, het Abraham die slavin en haar seun weggestuur. Van besondere betekenis is die gesprek wat Abraham met God ge­voer het oor die verwoesting van So­dom en Gomorra. Op sy versoek het die Here homself geopenbaar as 'n barmhartige God en die enkele reg­verdiges in die sondige Sodom, Lot en sy gesin, die geleentheid gebied om die stad betyds te verlaat.

Die tweede aartsvader lsak - die Griekse uitspraak van die He­breeuse naam Jitshak - was die enigste seun van Abraham en Sara. Toe Abraham deur die Here in ken­nis gestel is dat hy en sy vrou 'n seun sou hê, het hulle albei gelag. Die belofte is egter vervul en hulle het die seun Jitshak ("oor wie daar gelag is") genoem. Toe lsak nog 'n jong seun was, is hy deur sy vader, wie se geloof deur die Here op die proef gestel was, op 'n altaar vas­gebind. Sy lewe is egter gered deur die verskyning van 'n engel. lsak en sy vrou, Rebekka, het ná baie jare van kinderloosheid die ouers van 'n tweeling geword, die seuns Esau en Jakob. Esau was die eersgeborene. Net soos sy vader voor hom, het Isak ook baie met sy kuddes rondgetrek. In die omgewing van Gaza het in 'n twis met die Filistyne geraak, maar omdat hy deur God geseën was, het hy met hulle vrede gemaak by Berseba en daar 'n erediens vir die Here ingestel. In sy gryse ouderdom is Isak deur Rebekka en Jakob bedrieg, sodat hy onwetend nie die seën van die eersgeborene oor Esau uitgespreek het nie, maar wel oor Jakob. Kort voor sy dood, op die leeftyd van 180 jaar, volgens Bybelse jaartelling, het die twee broers weer versoen geraak.

Die naam van die derde aartsvader, Jakob, word verklaar as "hy wat Esau aan die hak gegryp het". Die verhaal van Jakob word in Genesis 25 tot 50 vertel. Nadat hy die eers­ geboortereg gesteel het, moes hy van sy broer Esau af vlug en het 'n heenkome by sy moeder se broer, Laban, gevind. Daar het hy twintig jaar gebly en met Laban se twee dogters,Lea en Ragel, getrou. Later het hy met sy huishouding terug­ gekeer en versoen geraak met Esau. Aangrypende verhale uit sy latere lewe is vervleg in die geskiedenis van sy seun Josef. Hierdie lief­ ling seun van Jakob is in die geheim deur sy jaloerse broers as slaaf in Egipte verkoop. Ná 'n heront­moeting met Josef, sterf Jakob. Jakob word beskryf as 'n God­vresende man, dapper, pligsgetrou en lief vir sy land en mense. Vir sy verkeerde dade in sy jeug- bv. die onreg wat hy Esau aangedoen het- is hy wel gestraf. Laban het hom sewe jaar vir Ragel laat werk, maar hom toe bedrieg en Lea as vrou gegee. Vir sy geliefde Ragel moes hy nog sewe jaar werk. Met die dood van Jakob eindig ook die Bybelse verhaal van die aartsvaders. Dit was die begin van die vorming van die twaalf stamme van Israel in die persone van Jakob se twaalf seuns.

• Wêreldspektrum, 1982 Ensiklopedie Afrikana (Edms) Bpk, ISBN 0908409419