ARHEOLOGIJA I PRIRODNE NAUKE ARCHAEOLOGY AND SCIENCE Center for New Technology Institute of Archaeology Belgrade ARCHAEOLOGY AND SCIENCE 18 2022 Belgrade 2022 Centar za nove tehnologije Arheološki institut Beograd ARHEOLOGIJA I PRIRODNE NAUKE 18 2022 Beograd 2022. Archaeology and Science 18 (2022) Izložba ‘’BOŽICA I KONJANICI 1 – KULTNI SINKRETIZAM DONJE PANONIJE’’, Galerija Arheološkog muzeja u Zagrebu, 5-30.VII 2022. Tokom jula 2022. godine u Galeriji Arheološkog muzeja u Zagrebu, održana je izložba pod nazivom ‘’Božica i konjanici 1 – Kultni sinkretizam Donje Panonije’’, autora Ozrena Domitera, kustosa Arheološkog muzeja u Zagrebu. Tema izložbe je tzv. kult podunavskih konjanika, na šta upućuje i sam njen naziv budući da se odnosi na centralni ikonografski prikaz pomenutog, dok izloženi materijal obuhvata gotovo sve olovne pločice koje se njemu pripisuju a čuvaju se u hrvatskim muzejima. Tako je ovom prilikom predstavljeno 87 primeraka, od kojih 83 potiče sa tla rimske provincije Donje Panonije, i to iz muzeja u Splitu, Zagrebu, Đakovu, Osijeku, Požegi, Slavonskom Brodu i Vinkovcima, zajedno sa pratećim uputima na relevantnu stručnu literaturu. Posebno se može istaći način na koji je izložba koncipirana jer predstavlja jedan sasvim nov interpretativni pristup, gde je autor praktično dao na uvid svoj lični istraživački proces kao podsticaj za uključivanje publike u odgonetanje jedne od glavnih nepoznanica kulta o kome je ovde reč odnosno toga ko su zapravo njegova glavna božanstva. Kroz predložene smernice za istraživanja i metodološke pristupe najvažnijih autora koji se odnose na prostornu i tipološku zastupljenost nalaza olovnih pločica, kao i analizu društvenog konteksta u kome su dominantno mogli biti prisutni, pokreću se i druga važna pitanja vezana za razumevanje ovog kulta poput hronološkog opredeljenja ili toga ko su zapravo bili njegovi poštovaoci te kakva je mogla biti namena ovih ikonica. Stoga ova izložba ne nudi uobičajeno autorsko viđenje problematike i njegovu krajnju interpetaciju iste, već sučeljava autora i publiku, prvenstveno onu stručnu, stavljajući ih pred jednaka sredstva. Tako su pored izloženog arheološkog materijala, publici dati na raspolaganje sto, kompjuter, literatura i beležnica tj. radna atmosfera u kojoj je promišljao sam autor, kao prostor za interakciju i uključivanje. Krajnji koncept postavke podrazumeva da posetioci ponude svoje odgovore i ideje u pisanoj formi kao doprinos proširenoj izložbi pod nazivom Božica i konjanici 2, dok je slična zamisao vezana i za katalog izložbe koji je ona sama trebalo da nadogradi. Takođe, stremljenja autora su da se istoimeni nastavak izložbe obogati i novostečenim znanjima i idejama uz nalaze iz srpskog dela provincije Donje Panonije. Neophodno je naglasiti i da je ova izložba bila izuzetno važna za sve one koji se sa naučnog aspekta prevashodno bave problematikom tzv. kulta podunavskih konjanika, ali i rimskom religijom generalno. Shodno tome da je većina poznatih primeraka olovnih pločica pomenutog kulta anepigrafska, dok je reč o nalazima koji u znatnom obimu nisu otkriveni u procesu sistematskih istraživanja te je evidentan nedostatak arheološkog konteksta, danas se brojni autori slažu da je sagledavanje njihove ikonografije i dalje krucijalno za razumevanje prirode ovog kulta. Stoga je za sve istraživače veoma značajna bila mogućnost da uživo pogledaju reprezentativne primerke velikog broja zastupljenih tipova koji su strukturalno jasno bili odeljeni i na adekvatan način prezentovani prema novijoj tipologiji koja je data u obimnom katalogu nedavno publikovane knjige Vladimira Malbašića, U potrazi za neimenovanom boginjom: Kult podunavskih konjanika - paradigma ili zabluda (Sremska Mitrovica 2021). Svemu tome potrebno je dodati i prisutnost ređe zastupljenih tipova, poput onog sa obostranim predstavama koji je poznat u jako malom broju primeraka, što je ovu izložbu činilo jedinstvenom prilikom da se zainteresovani direktno upoznaju sa njihovom likovnom postavkom. Nažalost, može se reći da ovoj izložbi nije dat regionalni publicitet koji zaslužuje, a posebno u našoj sredini koja, kako je poznato, baštini veoma veliki broj primeraka olovnih pločica tzv. kulta podunavskih konjanika koji potiču sa teritorije rimske provincije Donje Panonije, prvenstveno iz današnjeg Srema. Iz tog razloga smatrali smo da je ovom prilikom bilo neophodno uputiti domaću stručnu publiku na održavanje sada već minule izložbe, kao i na njen katalog čije se publikovanje tek očekuje, a koji će, bez sumnje, činiti dragocen materijal u budućim istraživanjima ovog zagonetnog kulta. 299 BOJANA PLEMIĆ